evden eve nakliyat goztepe evden eve nakliyat bostanci evden eve nakliyat acibadem evden eve nakliyat erenköy evden eve nakliyat yakacık evden eve nakliyat

АПОСТАЛЬСКАЯ АДГАРТАЦЫЯ
CHRISTIFIDELES LAICI

УВОДЗІНЫ 1. Christifideles laici 2. Ідзіце і вы ў мой вінаграднік 3. Вострыя патрэбы сучаснага свету: чаму вы стаіце тут увесь дзень бяздзейсна? 4. Секулярызм і патрэба рэлігіі 5. Асоба чалавека: прыніжэнне і ўзвышэнне годнасці 6. Безупынныя канфлікты і справа міру 7. Езус Хрыстус - надзея чалавецтва РАЗДЗЕЛ І Я ЛАЗА ВІНАГРАДНАЯ, А ВЫ - ГАЛІНЫ Годнасць свецкіх католікаў у Касцёле-Таямніцы 8. Таямніца вінаградніка 9. Хто такія свецкія? 10. Хрышчэнне і хрысціянская навізна 11. Сыны ў Сыне 12. Адно цела ў Хрысце 13. Жывыя і святыя сялібы Духа 14. Удзел свецкіх у святарскім, прароцкім і валадарскім пасланніцтве Езуса Хрыста 15. Ляікат і яго свецкі характар 16. Пакліканыя да святасці 17. Асвячайцеся, жывучы ў свеце РАЗДЗЕЛ ІІ ПАРАСТКІ АДНАЕ ВІНАГРАДНАЙ ЛАЗЫ Удзел свецкіх у жыцці Касцёла-Супольнасці 18. Таямніца Касцёла-Супольнасці 19. Сабор і эклезіялогія камуніі 20. Арганічная структура супольнасці: разнастайнасць і ўзаемадапаўняльнасць 21. Служэнне і харызматы - дары Духа Святога для Касцёла Служэнне, пасланніцтва і функцыі 22. Служэнне, якое вынікае з пасвячэнняў 23.Служэнне, пасланніцтва і функцыі свецкіх 24. Харызматы 25. Удзел свецкіх у жыцці Касцёла. Партыкулярныя Касцёлы і паўсюдны Касцёл 26. Парафія 27. Апостальская заангажаванасць у парафіі 28. Формы ўдзелу ў жыцці Касцёла. Формы асабістага ўдзелу 29. Формы сумеснага ўдзелу 30. Крытэрыі касцёльнага характару супольнасцяў ляікату 31. Служэнне Пастыраў на карысць камуніі РАЗДЗЕЛ ІІІ Я ПРЫЗНАЧЫЎ ВАС, КАБ ВЫ ІШЛІ І ПЛЁН ПРЫНОСІЛІ Супольная адказнасць свецкіх у Касцёле-Місіі 32. Місійная прырода камуніі 33. Абвяшчаць Евангелле 34. Настаў час новай евангелізацыі 35. Ідзіце на ўвесь свет 36. Жыць Евангеллем, служачы чалавеку і грамадству 37. Прывіваць павагу да годнасці чалавечай асобы 38. Ставіцца з глыбокаю павагаю да права на жыццё 39. Свабода сумлення і рэлігійная свабода 40. Сям'я - першы асяродак грамадскай заангажаванасці 41. Любоў - душа і аснова салідарнасці 42. Палітычная заангажаванасць датычыць усіх і служыць усім 43. Чалавек як цэнтр гаспадарча-грамадскага жыцця 44. Евангелізацыя культуры і культураў чалавека РАЗДЗЕЛ IV РАБОТНІКІ Ў ВІНАГРАДНІКУ ПАНА Добрыя кіраўнікі разнастайнай ласкі Божай 45. Разнастайнасць пакліканняў 46. Моладзь, дзеці і пажылыя. Моладзь - надзея Касцёла 47. Дзеці і Валадарства нябеснае 48. Пажылыя людзі і дар мудрасці 49. Жанчыны і мужчыны 50. Антрапалагічныя і тэалагічныя асновы 51. Місія ў касцёле і ў свеце 52. Супольная прысутнасць і супрацоўніцтва мужчын і жанчын 53. Хворыя і церпячыя 54. Адноўленая душпастырская дзейнасць 55. Розныя станы жыцця і рознае пакліканне 56. Разнастайныя пакліканні свецкіх РАЗДЗЕЛ V КАБ ПРЫНОСІЛІ БОЛЬШ ШЧОДРЫЯ ПЛАДЫ Фармацыя свецкіх католікаў 57. Пастаянна ўзрастаць у сталасці 58. Разумець уласнае пакліканне і місію і жыць імі 59. Інтэгральнае фармаванне да жыцця ў еднасці 60. Аспекты фармавання 61. Супрацоўнікі Бога-Выхавацеля 62. Іншыя выхаваўчыя асяродкі 63. Фармацыя як узаемны дар усіх для ўсіх 64. Зварот і малітва

Біскупам
святарам і дыяканам
законнікам і законніцам
а таксама ўсім свецкім католікам

1. Свецкія католікі (Christifideles laici), «пакліканне якіх і місія ў Касцёле і ў свеце праз дваццаць гадоў пасля Другога Ватыканскага Сабору» былі тэмаю Сіноду Біскупаў 1987 г., з'яўляюцца часткай Люду Божага, што паказаны ў прыпавесці аб работніках вінаградніку ў Евангеллі св.Мацвея: «Бо Валадарства Нябеснае падобна да чалавека - гаспадара дому, які выйшаў вельмі рана наняць работнікаў у вінаграднік свой. І, умовіўшыся з работнікамі па дынару за дзень, паслаў іх у вінаграднік свой» (пар. Мц 20, 1-2).

З евангельскай прыпавесці паўстае перад нашымі вачамі вялікі вінаграднік Пана і мноства людзей, мужчын і жанчын, пакліканых Богам і пасланых туды на працу. Вінаграднік - гэта ўвесь свет (пар. Мц 13, 38), які павінен быць пераменены паводле Божага плану ў перспектыве апошняга прыйсця Валадарства Божага.

ІДЗІЦЕ І ВЫ Ў МОЙ ВІНАГРАДНІК

2. «Калі ён выйшаў каля трэцяй гадзіны, убачыў іншых, якія стаялі на рынку без працы» і сказаў ім: «Ідзіце і вы ў мой вінаграднік» (пар. Мц 20, 3-4).

«Ідзіце і вы ў мой вінаграднік,» - з таго дня гэты заклік Пана Езуса не перастае гучаць у гісторыі: ён скіраваны да кожнага чалавека, які прыходзіць на свет.

У наш час, які разам з Другім Ватыканскім Саборам атрымаў новае натхненне Духа Пяцідзесятніцы, Касцёл набыў больш жывое ўсведамленне сваёй місійнай прыроды і яшчэ раз услухаўся ў голас Пана, які пасылае Яго на свет як «паўсюдны сакрамэнт збавення»1.

Ідзіце і вы. Гэты заклік адносіцца не толькі да біскупаў, святароў, законнікаў і законніц, але таксама да свецкіх, якіх Бог кліча асабіста, давяраючы ім выкананне місіі ў Касцёле і ў свеце. Св.Грыгоры Вялікі нагадвае аб гэтым у казанні, дзе каментуе прыпавесць аб работніках вінаградніку: «Паглядзіце, браты ўлюбёныя, як жывяце, і пераканайцеся, ці вы ўжо з'яўляецеся работнікамі Пана. Няхай кожны ацэніць тое, што робіць і зробіць выснову, ці працуе ён у вінаградніку Пана»2.

Асабліва цудоўныя выказванні на тэму прыроды, годнасці, духоўнасці, місіі і адказнасці свецкіх змешчаны ў вельмі багатай дактрынальнай, духоўнай і пастырскай спадчыне Сабору. Саборавыя Айцы, падхопліваючы заклік Хрыста, паклікалі ўсіх свецкіх, мужчын і жанчын, да працы ў Яго вінаградніку: «Таму Святы Сабор моцна заклікае ўсіх свецкіх у імя Пана, каб яны ахвотна, велікадушна і старанна адказалі на заклік Хрыста, які ў гэту часіну настойлівей іх запрашае, і на натхненне Духа Святога. Моладзь няхай ўспрымае гэты заклік як скіраваны асабліва да яе, і таму няхай прыме яго велікадушна і з запалам. Бо сам Пан праз гэты святы Сабор запрашае нанова ўсіх свецкіх, каб з кожным днём штораз мацней ядналіся з Ім, і, лічачы Яго справу за сваю ўласную (пар. Флп 2,5), ядналіся ў Яго збаўчым пасланніцтве; Ён пасылае іх зноў у кожны горад і мясцовасць, куды сам павінен прыйсці (пар. Лк 10, 1)»3.

Ідзіце і вы ў мой вінаграднік. Гэтыя словы яшчэ раз адбіліся духовым рэхам падчас Сіноду Біскупаў, які адбываўся ў Рыме з 1 да 30 лістапада 1987 году. Ідучы шляхам, які вызначыў Сабор, Айцы Сіноду, адкрытыя на святло асабістага досведу і супольнага досведу ўсяго Касцёла, узбагачаныя папярэднімі Сінодамі, узяліся за дэталёвае і грунтоўнае разважанне над пакліканнем і місіяй свецкіх у Касцёле і свеце праз дваццаць гадоў пасля Другога Ватыканскага Сабору.

Сярод удзельнікаў Сіноду не бракавала кампетэнтных прадстаўнікоў ляікату, мужчын і жанчын, якія ўнеслі свой каштоўны ўклад у яго працу, што афіцыйна было адзначана ў гаміліі на заканчэнне пасяджэнняў: «Дзякуем за тое, што падчас Сіноду мы маглі радавацца не толькі прысутнасці свецкіх (auditores i auditrices), але таксама слухаць у часе сінадальнай дыскусіі запрошаных прадстаўнікоў ляікату з усіх куткоў свету, з розных краін. Гэта нам дазволіла выкарыстаць іх вопыт, парады, а таксама прапановы, якія нарадзіліся з любові да супольнай справы»4.

Азіраючыся на паслясаборавы перыяд, Айцы Сіноду маглі канстатаваць, што Дух Святы няспынна аднаўляў маладосць Касцёла, абуджаючы ў многіх свецкіх новую энергію святасці і ўдзелу. Сведчаць пра гэта, паміж іншага, новы стыль супрацоўніцтва паміж святарамі, законнікамі і свецкімі, чынны ўдзел свецкіх у літургіі, у абвяшчэнні Слова Божага і ў катэхізацыі, даручэнне свецкім разнастайных паслугаў і заданняў, буйны росквіт групаў, згуртаванняў, рухаў духовасці і заангажаванасці свецкіх, больш шырокі і значны ўдзел жанчын у жыцці Касцёла і развіцці грамадства.

Адначасова Сінод падкрэсліў цяжкасці і небяспекі, якіх не бракавала на паслясаборавым шляху ляікату. Варта тут прыгадаць перадусім дзве спакусы, якім свецкія не заўсёды ўмелі супрацьстаяць: спакуса такой вялікай заангажаванасці ў паслугі і заданні Касцёла, што гэта часта прыводзіла на прыктыцы да занядбання асноўных абавязкаў у прафесійным, грамадскім, гаспадарчым, культурным і палітычным жыцці, а таксама спакуса апраўдання недапушчальнага аддзялення веры ад жыцця, прыняцця Евангелля ў залежнасці ад канкрэтнай дзейнасці ў сферы рознага роду часовай і зямной рэчаіснасці.

На працягу сваёй дзейнасці Сінод пастаянна звяртаўся да Другога Ватыканскага Сабору, вучэнне аб свецкіх якога пасля дваццаці гадоў аказалася надзіва актуальным, а часам амаль прарочым. Гэтае вучэнне можа прасвятліць і даць канкрэтныя адказы, якіх вымагаюць сёння новыя праблемы. На самой справе выклік, які прынялі Айцы Сіноду, заключаўся ў вызначэнні канкрэтных шляхоў, якія б дазволілі перанесці выдатную «тэорыю» Сабору аб ляікаце на «практыку» сапраўднага жыцця Касцёла. Існуюць таксама праблемы, якія - маючы на ўвазе іх адносную «навізну» - можна назваць паслясаборавымі, прынамсі ў храналагічным сэнсе. Айцы Сіноду справядліва прысвяцілі ім таксама асаблівую ўвагу падчас сваіх дыскусій і разважанняў. Сярод іх трэба ўзгадаць пытанне аб пасадах і паслугах у Касцёле, якія могуць быць або ўжо даручаны свецкім, экспансію і рост новых «рухаў» поруч з іншымі формамі згуртавання свецкіх, а таксама ролю жанчыны як у Касцёле, так і ў грамадстве.

На заканчэнне сваёй працы, праведзенай вельмі сумленна, кампетэнтна і аддана, Айцы выказалі мне сваё жаданне і, адначасова, просьбу, каб у адпаведны час я даў паўсюднаму Касцёлу выніковы дакумент аб свецкіх верніках5.

Гэтая паслясінадальная апостальская адгартацыя мае на мэце надаць асаблівую вартасць усяму багаццю працаў Сіноду ад Lineamenta да Instrumentum laboris, ад пачатковых справаздачаў да выступаў паасобных біскупаў і свецкіх, да справаздачаў, якія падсумоўваюць пленарныя дыскусіі, ад дыскусій і справаздач рабочых груп да «прапаноў» і заключнага Звароту. Таму гэты дакумент, які атрымаў завершаную форму ў выніку супрацоўніцтва з Радай Генеральнага Сакратарыяту Сіноду і самога Сакратарыяту, хоць і не з'яўляецца непасрэдным вынікам дзейнасці Сіноду, стаў ягоным дакладным і паслядоўным адлюстраваннем, плёнам калегіяльнай працы.

Мэта гэтай адгартацыі - абудзіць і ажывіць усведамленне дару, а таксама адказнасці ўсіх свецкіх і кожнага паасобку ў камуніі і пасланніцтве Касцёла.

ВОСТРЫЯ ПАТРЭБЫ СУЧАСНАГА СВЕТУ: ЧАМУ ВЫ СТАІЦЕ ТУТ УВЕСЬ ДЗЕНЬ БЯЗДЗЕЙСНА?

3. Асноўным значэннем гэтага Сіноду, а таксама бясцэнным і доўгачаканым яго плёнам, з'яўляецца прыняцце свецкімі закліку Хрыста да працы ў Яго вінаградніку, каб у гэты ўзнёслы і драматычны момант гісторыі, на парозе трэцяга тысячагоддзя, яны актыўна, свядома і з усёй адказнасцю далучыліся да місіі Касцёла.

Новая сітуацыя - як у Касцёле, так і ў грамадскім, эканамічным, палітычным і культурным жыцці - з асаблівай настойлівасцю патрабуе сёння заангажаванасці свецкіх. Пасіўнасць, якая заўсёды была непрымальнаю паставаю, сёння яшчэ больш становіцца віною. Ніхто не павінен быць бяздзейсным.

Вернемся да слоў евангельскай прыпавесці: «Нарэшце, выйшаўшы каля гадзіны адзінаццатай, Ён знайшоў іншых, якія стаялі без работы, і запытаў іх: Чаму вы стаіцё тут цэлы дзень без працы? Яны адказалі Яму: Бо нас ніхто не наняў. Ён сказаў ім: Ідзіце і вы ў вінаграднік Мой» (пар. Мц 20, 6-7).

Няма месца для бяздзейснасці, бо вельмі шмат працы чакае ўсіх у вінаградніку Пана. «Гаспадар» з яшчэ большаю сілаю паўтарае заклік: «Ідзіце і вы ў вінаграднік».

Несумненна, голас Пана гучыць у глыбіні душы кожнага хрысціяніна, які праз веру і сакрамэнты хрысціянскай ініцыяцыі стаў падобным да Езуса Хрыста, стаў жывым членам Касцёла і актыўным суб'ектам Яго збаўчай місіі. Гэты самы голас гучыць таксама ў гісторыі Касцёла і чалавецтва, аб чым нагадвае нам Сабор: «Люд Божы, натхнёны вераю ў тое, што вядзе яго Дух Пана, які напаўняе ўсю зямлю, стараецца распазнаць праўдзівыя знакі Божай прысутнасці альбо Яго замыслаў у падзеях, патрэбах і імкненнях, у якіх ён (люд Божы. - Рэд.) удзельнічае з іншымі людзьмі нашага часу. Бо вера асвятляе ўсё новым святлом і аб'яўляе Божы замысел адносна цалкавітага паклікання чалавека. Таму скіроўвае яна наш розум да абсалютна людскіх рашэнняў»6.

Значыць, трэба глянуць у твар гэтаму нашаму свету, глянуць на яго каштоўнасці і праблемы, спадзяванні і трывогі, дасягненні і паражэнні; глянуць у твар свету, у якім гаспадарчая, грамадская, палітычная і культурная сітуацыя з'яўляецца, у параўнанні са светам, паказаным у Душпастырскай Канстытуцыі Gaudium et spes, значна складанейшаю7. Але гэта менавіта ён з'яўляецца тым вінаграднікам, гэта ён з'яўляецца тым полем, на якім свецкія павінны выконваць сваю місію. Езус прагне, каб яны, так, як і ўсе Яго вучні, былі соллю зямлі і святлом свету (пар. Мц, 13-14). А як выглядае сённяшняе аблічча «зямлі» і «свету», для якіх хрысціяне павінны быць «соллю» і «святлом»?

Сучасны свет выяўляе вялікую разнастайнасць сітуацый і праблемаў, ён таксама вельмі хутка змяняецца. Таму трэба пазбягаць легкадумных абагульненняў і спрашчэнняў. Тым не менш можна заўважыць пэўныя ўласцівыя сучаснаму свету тэндэнцыі. Як і на евангелічнай раллі растуць разам куколь і добрае зерне, так і ў гісторыі, якая штодня з'яўляецца арэнаю, дзе людзі карыстаюцца - часта вельмі супярэчлівым чынам - свабодаю, выступаюць, часам моцна пераплеценыя паміж сабою, зло і дабро, бяспраўе і справядлівасць, пакута і надзея.

Секулярызм і патрэба рэлігіі

4. Як жа не ўспомніць упартае пашырэнне рэлігійнай абыякавасці і атэізму ў яго разнастайных формах, і асабліва ў форме, сёння, можа, найбольш распаўсюджанай, якою з'яўляецца секулярызм? Чалавек, адурманены прыгажосцю незвычайных дасягненняў несупыннага навукова-тэхнічнага развіцця, а, перадусім, захоплены вельмі старой, але пастаянна новаю спакусаю зраўняцца з Богам (пар. Быц 3, 5) праз ужыванне неабмежаванай свабоды, падразае ў сваім сэрцы карані рэлігійнасці: забывае пра Бога, сцвярджае, што не мае Ён у яго жыцці ніякага значэння, адкідае Яго, робячы прадметам свайго пакланення самых розных «бажкоў».

З'ява секулярызму сапраўды сёння з'яўляецца сур'ёзнаю праблемаю. Яна датычыць не толькі індывідуумаў, але, у пэўным сэнсе, таксама цэлых супольнасцяў. Ужо Сабор звяртаў увагу на тое, што «большасць практычна адыходзіць ад рэлігіі»8. Я сам неаднаразова нагадваў пра з'яву дэхрысціянізацыі, якая мае месца сярод народаў з даўняю хрысціянскаю традыцыяй і неадкладна вымагае новай евангелізацыі.

А між тым памкненні і рэлігійныя патрэбы не могуць цалкам знікнуць. Сумленне кожнага чалавека, які мае адвагу паставіць сабе самыя істотныя пытанні, якія датычаць чалавечага існавання, а перадусім пытанні пра сэнс жыцця, цярпення і смерці, павінен адказаць крыкам праўды, які выказаў св.Аўгустын: «Пане, Ты стварыў нас для сябе і неспакойнае наша сэрца, пакуль не спачне ў Табе»9. Таксама і сучасны свет дае штораз большае і жывейшае сведчанне адкрытасці на духовае і трансцэндэнтнае бачанне жыцця, вяртання да рэлігійных пошукаў, адноўленага адчування sacrum і каштоўнасці малітвы, патрэбы вольнага вызнавання імя Пана.

Асоба чалавека: прыніжэнне і ўзвышэнне годнасці

5. Падумайма таксама пра разнастайныя праявы гвалту, які зносіць сёння чалавек. Чалавечая істота, калі яна не прызнаная і не любімая адпаведна з яе годнасцю жывога вобразу Бога (пар. Быц 1, 26), падвяргаецца небяспецы найбольш прыніжальных і амаральных актаў, якія зводзяць яе да прадмету, і ў выніку якіх яна становіцца нявольнікам мацнейшага. Гэты «мацнейшы» можа мець розныя назвы: ідэалогія, эканамічная ўлада, бесчалавечная палітычная сістэма, тэхнакратыя, агрэсіўнасць сродкаў масавай інфармацыі. І зноў мы становімся перад мноствам людзей, нашых братоў і сясцёр, якіх прэтэнцыёзная талерантнасць альбо яўна несправядлівае заканадаўства пазбаўляюць асноўных правоў: права на жыццё ў яго поўным вымярэнні, права мець дах над галавой і працу, права на стварэнне сям'і і адказнае бацькоўства, права ўдзельнічаць у грамадскім і палітычным жыцці, права на свабоду сумлення і веравызнання. Хто ж быў бы ў стане палічыць ненароджаных дзяцей, бо забітых ва ўлонні маці, дзяцей, пакінутых і трэціраваных уласнымі бацькамі, дзяцей, пазбаўленых любові і неабходнай апекі? У некаторых краінах шмат людзей жыве без даху над галавой і працы, пазбаўленыя сродкаў, якія маглі б забяспечыць ім жыццё, годнае чалавека, ці хоць бы элементарныя бытавыя ўмовы. Сёння стала чымсьці звычайным жахлівае ўбоства і жабрацтва, як матэрыяльнае, так і духоўнае, якое акаляе вялікія метраполіі і прыводзіць да смерці цэлыя групы людзей.

Але святасці асобы нельга знішчыць, хоць бы яна вельмі часта сустракалася з пагардай і гвалтам. Глыбока закаранёная ў Богу, Стварыцелю і Айцу, святасць асобы праяўляецца заўсёды і наноў.

Менавіта таму мы бачым, як пашыраецца сёння і штораз больш узмацняецца пачуццё асабістай годнасці кожнай людской істоты. Дабрачыннасць распаўсюджваецца і ахоплівае ўсе народы свету, якія ўсё лепш усведамляюць сабе годнасць чалавека, а, значыць, не «рэчы» альбо «прадмету», якімі можна карыстацца, але заўсёды і толькі «суб'екту», які мае сумленне і свабоду, пакліканы да адказнага жыцця ў грамадстве і ў гісторыі і падпарадкаваны духовым і рэлігійным каштоўнасцям.

Гавораць, што наша эпоха - гэта эпоха «гуманізмаў». Некаторыя з іх абапіраюцца на атэістычных і секулярыстычных перадумовах і парадаксальным чынам вядуць да прыніжэння і знішчэння чалавека; іншыя ўзносяць яго на п'едэстал і набываюць рысы сапраўднага ідалапаклонства; зрэшты, існуюць і такія, якія згодна з праўдай прызнаюць веліч і ўбоства чалавека, паказваючы, утрымліваючы і развіваючы яго цалкавітую годнасць.

Праявай і плёнам гэтых гуманістычных плыняў з'яўляецца ўзрастаючая патрэба ўдзелу. Яна - несумненна, адна з характэрных рысаў сучаснага чалавецтва, сапраўдны «знак часу», які набывае ўсё большае значэнне ў розных асяроддзях і сферах жыцця, а перадусім сярод жанчын і моладзі, а таксама не толькі ў сямейным і школьным жыцці, але і ў культурным, гаспадарчым, грамадскім і палітычным. Удзел і тварэнне ў нейкай ступені новай культуры стала гуманістычнай неабходнасцю як паўсюднаю, так і індывідуальнаю10.

Безупынныя канфлікты і справа міру

6. Нельга, урэшце, абмінуць іншай, тыповай для сучаснага чалавецтва, з'явы, якой з'яўляецца рост канфліктаў, што выступае з нечувалай у гісторыі хуткасцю. Штодзённа прыносяць яны чалавецтву балючыя раны і парушаюць яго раўнавагу. Гэта разнастайная ў сваіх праявах з'ява не мае нічога ад слушнага плюралізму ідэй і ўчынкаў і праяўляецца ў балесных стычках паміж асобамі, групамі, катэгорыямі людзей, народаў і блокаў дзяржаў. Гэтыя сутычкі набываюць формы гвалту, тэрарызму і вайны. Сучаснае чалавецтва ў жаданні даказаць сваю «ўсемагутнасць» паўтарае бязглузды досвед Вавілонскай вежы (пар. Быц 11, 1-9), але робіць гэта ў нашмат большым маштабе, ужываючы розныя свае кампаненты, сеючы хаос, змаганне, распрошанасць і прыгнёт. Гэта выклікае ў сям'і чалавецтва драматычныя патрасенні і супярэчнасці.

З другога боку, нішто не здолее збіць імкнення індывідуумаў і народаў да бясцэннага дабра, якім з'яўляецца мір у справядлівасці. Евангельскае благаслаўленне: «Благаслаўлёныя тыя, хто прыносіць спакой» (Мц 5, 9) атрымлівае сярод сучасных людзей новы і яскравы водгук: цэлыя народы цяпер жывуць, пакутуюць і дзейнічаюць у імя міру і справядлівасці. Усё больш людзей і групаў абіраюць шлях грамадскай актыўнасці, каб рэалізавалася прага міру. Мы тут сустракаем шмат свецкіх людзей, якія велікадушна ўдзельнічаюць у грамадскім і палітычным жыцці, праводзяць разнастайную дзейнасць як ва ўстановах, так і добраахвотна, а таксама ў служэнні найменшым.

ЕЗУС ХРЫСТУС - НАДЗЕЯ ЧАЛАВЕЦТВА

7. Вось якое вялікае, пакутнае поле распрасціраецца перад работнікамі, пасланымі «гаспадаром» на працу ў вінаграднік.

Гэта поле дзейнасці Касцёла, усіх нас: пастыраў і вернікаў, святароў, законных і свецкіх асобаў. Пералічаныя тут сітуацыі непасрэдна датычаць Касцёла, у некаторай ступені абумоўліваюць ягоную дзейнасць, але не стрымліваюць яе, і тым больш не знішчаюць, бо Дух Святы, душа Касцёла, падтрымлівае яго ў ягонай місіі.

Касцёл ведае, што ўсе намаганні, якія дзеля еднасці і ўдзелу прадпрымае чалавецтва, незалежна ад цяжкасцяў, спазненняў, перашкодаў, што вынікаюць з чалавечае слабасці, граху і дзеянняў Злога, знойдуць поўны адказ у дзейнасці Хрыста, Адкупіцеля чалавека і свету.

Касцёл ведае, што Хрыстус паслаў яго як «знак і прыладу ўнутранага з'яднання з Богам і еднасці ўсяго роду чалавечага»11.

Таму чалавецтва, нягледзячы ні на што, можа і павінна мець надзею. Жывое Евангелле ў асобе Езуса Хрыста з'яўляецца радаснаю «навіною», якую Касцёл штодня пераказвае і якой дае сведчанне перад усімі людзьмі.

У гэтым прароцтве і ў гэтым сведчанні свецкія выконваюць не толькі ўласцівую і незаменную ролю. З іх дапамогаю Касцёл Хрыстовы прысутнічае ў разнастайных сектарах свету як знак і крыніца надзеі і любові.

ТАЯМНІЦА ВІНАГРАДНІКА

8. Вобраз вінаградніка ўжыты ў Бібліі ў многіх аспектах і ў розных значэннях. Перш за ўсё ён выяўляе таямніцу Люду Божага. У гэтай, у нейкай меры больш унутранай перспектыве, свецкія з'яўляюца не толькі работнікамі, якія працуюць у вінаградніку, але і складаюць яго арганічную частку: «Я лаза вінаградная, а вы - галіны» (пар. Ян 15, 5), - гаворыць Езус.

Ужо ў Старым Запавеце прарокі ўжываюць вобраз вінаградніка як сімвал выбранага народу. Ізраіль - гэта вінаграднік Бога, тварэнне Пана, радасць Яго сэрца: «Я пасадзіў цябе як высакародны вінаградны парастак» (пар. Ер 2, 21); «Маці твая была падобнай да вінаграднай лазы, пасаджанай каля вады. Была яна плодная і галінастая, дзякуючы вялікай колькасці вады» (пар. Эз 19, 10); «У майго абранніка быў вінаграднік на пладародным пагорку. І абкапаў ён яго, ачысціў ад камянёў і пасадзіў у ім адборную вінаградную лазу» (пар. Іс 5, 1-2).

Езус таксама звяртаецца да сімвалу вінаградніку, каб указаць на некаторыя аспекты Божага Валадарства: «адзін чалавек насадзіў вінаграднік, абнёс яго мурам і выкапаў сток, ды пабудаваў вежу. Урэшце аддаў яго на ўтрыманне вінаградарам і паехаў» (пар. Мк 12, 1; пар. Мц 21, 28 і наступн.).

Паглыбляючыся з Янам Евангелістам у таямніцу вінаградніка, мы робім адкрыццё, што яна сімвалізуе і ўвасабляе не толькі Люд Божы, але самаго Езуса. Гэта Ён - лаза вінаградная, мы ж, Яго вучні, - галінкі. Ён ёсць «сапраўдная вінаградная лаза», якая дае жыццё сваім галінкам (пар. Ян 15, 1 наступн.).

Другі Ватыканскі Сабор сярод розных біблійных тэкстаў , якія праліваюць святло на таямніцу Касцёла, яшчэ раз звяртае ўвагу на вобраз вінаграднай лазы і яе галін: «Сапраўднаю вінаграднаю лазою ёсць Хрыстус, Які дае жыццё і пладаноснасць парасткам, гэта значыць, нам, тым, хто праз Касцёл у Ім самім прабывае, і без Яго нічога не можа зрабіць» (пар. Ян 15, 1-5)12. А значыць, сам Касцёл - гэта евангельскі вінаграднік. Ён - таямніца, таму што любоў і жыццё Айца, Сына і Духа Святога - гэта абсалютна бескарысны дар для тых, хто нарадзіўся з вады і з Духа (пар. Ян 3,5) і хто пакліканы перажываць, а таксама выяўляць і перадаваць у гісторыі (місія) еднасць самога Бога: «У той дзень даведаецеся, - гаворыць Хрыстус,- што Я ў Айцу, і вы ўва Мне, і Я ў вас» (Ян 14, 20).

Толькі ў таямніцы Касцёла, як таямніцы камуніі, аб'яўляецца «тоеснасць» свецкіх, іх сапраўдная годнасць. І толькі ў межах гэтай годнасці можна акрэсліць іх пакліканне і місію ў Касцёле і ў свеце.

ХТО ТАКІЯ СВЕЦКІЯ?

9. Айцы сіноду слушна заўважылі, што пакліканне і місіся свецкіх патрабуе дакладнага азначэння, якое трэба ўстанавіць на аснове падрабязнага аналізу вучэння Другога Ватыканскага Сабора, а таксама ў святле як апошніх дакументаў Magisterium (Настаўніцкага Інстытуту Касцёла. - Рэд.), так і досведаў з жыцця Касцёла, якім кіруе Дух Святы13.

У сваім адказе на пытанне «хто такія свецкія вернікі», Сабор адышоў ад папярэдніх азначэнняў, у большасці негатыўных, і, рашуча прымаючы пазітыўны пункт гледжання, пераканаўча сцвердзіў, што яны - паўнапраўныя члены Касцёла, ахопленыя яго таямніцаю і адораныя асаблівым пакліканнем, мэта якога - «пошукі Валадарства Божага, займаючыся свецкімі справамі і кіруючы імі паводле Божай задумы»14. «Пад назваю «свецкія», - чытаем у Канстытуцыі Lumen gentium, - маем на ўвазе ўсіх хрысціянскіх вернікаў, якія не належаць да святарства і манаства, юрыдычна зацверджанага ў Касцёле, менавіта хрысціян вернікаў, якія, як уцелаўлёныя ў Хрыста праз хрост, устаноўленыя як Люд Божы і своеасабліва ўчыненыя ўдзельнікамі святарскага, прарочага і валадарскага Хрыстовага пасланніцтва, са свайго боку выконваюць адпаведную ўсяму хрысціянскаму люду місію ў Касцёле і ў свеце»15.

Яшчэ Пій ХІІ сказаў, што «вернікі, а менавіта свецкія, займаюць месца ў першых шарэнгах Касцёла. Для іх Касцёл з'яўляецца жыццёваю асноваю чалавечага грамадства. Таму гэта яны, і найперш яны, павінны з кожным разам глыбей усведамляць, не толькі тое, што яны належаць да Касцёла, але і што самі з'яўляяюцца Касцёлам, гэта значыць, супольнасцю вернікаў, якія жывуць на зямлі пад адным кіраўніцтвам Папы, а таксама якія застаюцца з ім у лучнасці Біскупаў. Яны з'яўляюцца Касцёлам»16.

Паводле біблейскага вобразу вінаградніка, свецкія, так як і ўсе іншыя члены Касцёла, - гэта галіны, якія прабываюць у Хрысце, сапраўднай лазе вінаграднай, даўцы жыцця і ажывіцелі.

Уцелаўленне ў Хрыста праз веру і сакрамэнты хрысціянскай ініцыяцыі з'яўляецца для чалавека пачаткам яго новай хрысціянскай кандыцыі, якая далучае да таямніцы Касцёла, фармуе яго духоўнае «аблічча», ляжыць у аснове ўсіх пакліканняў і з'яўляецца зыходным пунктам для дынамізму хрысціянскага жыцця свецкіх. У Езусе Хрысце, памерлым і ўваскрослым, ахрышчаная асоба становіцца «новым стварэннем» (пар. Гал 6, 15; 2 Кар 5, 17), ачышчаным з граху і ажыўленым ласкаю.

У сувязі з гэтым, хочучы акрэсліць »вобраз» свецкай асобы, мы павінны найперш спасцігнуць поўны сэнс таямнічага багацця, якім Бог праз Святы Хрост адорвае хрысціяніна.

ХРОСТ І ХРЫСЦІЯНСКАЯ НАВІЗНА

10. Не будзе перабольшваннем сцвярджэнне, што мэтаю ўсяго існавання свецкага католіка з'яўляецца спасціжэнне радыкальнай хрысціянскай навізны, якая вынікае з Хросту, сакрамэнту веры дзеля таго, каб магчы выконваць свае жыццёвыя абавязкі згодна з атрыманым ад Бога пакліканнем. Цяпер канкрэтна і бліжэй разгледзім тры асноўныя аспекты гэтай хрысціянскай навізны, якая дапамагае нам акрэсліць «вобраз» свецкай асобы: Хрост адраджае нас для жыцця дзяцей Божых, яднае нас з Езусам Хрыстом і яго Целам, якім з'яўляецца Касцёл, намашчае ў Духу Святым, робячы кожнага з нас духоўнаю святыняю.

Сыны ў Сыне

11. Прыгадаем тое, што Езус гаворыць Нікадэму: «Сапраўды, сапраўды кажу табе, калі хтосьці не народзіцца з вады і з духа, той не можа ўвайсці ў валадарства Божае» (пар. Ян 3, 5). Значыць, Святы Хрост з'яўляецца новым нараджэннем, з'яўляецца адраджэннем.

Менавіта гэты аспект хрысцільнага дару мае на ўвазе апостал Пётр, калі ўрачыста прамаўляе словы: «Няхай будзе благаслаўлёны Бог і Айцец Пана нашага Езуса Хрыста. Ён праз вялікую міласэрнасць Сваю адрадзіў нас уваскрасеннем Езуса Хрыста з мёртвых дзеля жывой надзеі: дзеля спадчыны нятленнае, без сказы, што не завяне» (пар. 1 П 1, 3-4).

Потым Пётр называе хрысціянамі тых, хто быў «адроджаны не з тлеючага насення, але з нятленнага, праз слова Бога Жывога і прабываючага да веку» (1 П 1, 23).

Праз Святы Хрост мы становімся дзецьмі Бога ў Яго Адзінародным Сыне Езусе Хрысце. Кожны хрысціянін, абмыты вадою са святой крыніцы, чуе голас, які калісьці прагучаў над берагам Іярдану: «Ты Мой Сын Умілаваны, Цябе ўпадабаў Я» (Лк 3, 22) , і тады ведае, што стаў далучаны да ўмілаванага Сына і сам стаў усыноўленым сынам (пар. Гал 4, 4-7) і братам Хрыста. Такім чынам, у гісторыі кожнага чалавека спаўняецца прадвечны замысел Айца: «тых, каго спрадвеку пазнаў, тых таксама прадвызначыў быць падобнымі да вобразу Сына Свайго, каб Ён быў першародным паміж многімі братамі» (пар. Рым 8, 29).

Гэта Дух Святы надае ахрышчаным статус сыноў Божых, і разам з тым робіць іх членамі Цела Хрыстовага. Святы Павел нагадвае пра гэта хрысціянам з Карынту: «Бо ўсе адным Духам ахрышчаны (каб утвараць) адно Цела» (1 Кар 12, 13); і таму можа сказаць свецкім: «Вы ж Цела Хрыстовае, а паасобна - члены» (1 Кар 12, 27); «А як вы сыны, дык Бог паслаў у сэрцы вашыя Духа сына Свайго» (Гал 4, 6; пар. Рым 8, 15-16).

Адно цела ў Хрысце

12. Як адроджаныя «сыны ў Сыне», - вучыць Фларэнцкі Сабор -ахрышчаныя беспаваротна з'яўляюцца «членамі Хрыста і членамі Цела Касцёла»17.

Хрост азначае і здзяйсняе містычнае, але рэчаіснае ўцелаўленне ва укрыжаванае і пераможнае цела Езуса. Праз гэты сакрамэнт Езус акунае чалавека ў сваю смерць, каб акунуць яго ў сваё змёртвыхпаўстанне (пар. Рым 6, 3-5), вызваляе яго ад «ранейшага чалавека» і апранае яго ў «чалавека новага», гэта значыць, у самога сябе: «Бо колькі вас, - гаворыць святы Павел, - у Хрыста ахрысціліся, у Хрыста апрануліся» (Гал 3, 27; пар. Эф 4, 22-24; Кал 3, 9-10). Адсюль «гэтак мы, многія, складаем адно цела ў Хрысце» (Рым 12, 5).

У словах Паўла мы знаходзім правільнае рэха навукі самаго Езуса, які аб'явіў таямнічае паяднанне сваіх вучняў з сабою і паміж імі як адбітак і працяг гэтай таямнічай еднасці, якая яднае Айца з Сынам і Сына з Айцом праз любоў у Духу Святым (пар. Ян 17, 21). Гэтую ж еднасць мае на ўвазе Езус, калі звяртаецца да вобраза вінаграднай лазы і галін: «Я - вінаградная лаза, вы - галіны» (Ян 15, 5); вобраз, які пралівае святло не толькі на глыбокую повязь вучняў з Езусам, але таксама на жыццёвую еднасць сярод саміх вучняў, - парасткаў адной Вінаграднай лазы.

Жывыя і святыя сялібы Духа

13. Апостал Пётр ужывае іншую сімволіку, параўноўваючы ахрышчаных з «жывымі камянямі», якія на Хрысце, «вуглавым камені», «будуюцца ў духоўную святыню» (1 П 2, 5 і наступн.). Мы бачым тут чарговы аспект хрысціянскай навізны, які выражаны ў словах Другога Ватыканскага Сабору: «Ахрышчаныя (...) пасвечаныя праз адраджэнне і намашчэнне Духам Святым, як дом духоўны»18.

Дух Святы «намашчвае» ахрышчанага, адбівае на ім сваю незнішчальную пячатку (пар. 2 Кар 1, 21-22) і ўстанаўлівае яго духоўнай святыняй. Гэта азначае, што чалавек, з'яднаны і сфармаваны на вобраз Хрыста, напаўняецца праз Духа святою прысутнасцю Бога.

Пасля гэтага духоўнага «намашчэння» хрысціянін можа па-свойму паўтарыць словы Езуса: «Дух Панскі спачывае на Мне, бо Ён намасціў Мяне дабравесціць убогім і паслаў Мяне аздараўляць разбітых сэрцам, абвяшчаць вязням аб вызваленні і сляпым аб вяртанні зроку, пусціць змучаных на волю, і абвяшчаць год ласкі ад Пана» (пар. Лк 4, 18-19; пар. Іс 61, 1-2). Вось так праз хрост і бежмаванне ахрышчаная асоба ўдзельнічае ў місіі самаго Езуса Хрыста, Месіі і Збавіцеля.

УДЗЕЛ СВЕЦКІХ У СВЯТАРСКІМ, ПРАРОЦКІМ І ВАЛАДАРСКІМ ПАСЛАННІЦТВЕ ЕЗУСА ХРЫСТА

14. Звяртаючыся да ахрышчаных, як да «толькі што народжаных немаўлят», апостал Пётр гаворыць: «Прыступаючы да Яго, жывога каменя, адкінутага людзьмі, але выбранага Богам і каштоўнага, і самі, як жывыя камяні, будуйцеся ў дом духоўны, святое святарства, каб прыносіць духоўныя ахвяры, любыя Богу праз Езуса Хрыста (...). Але вы выбраны род, каралеўскае святарства, народ святы, людзі абраныя, каб абвяшчаць цноты Таго, хто паклікаў вас з цемры ў цудоўнае святло Яго» (пар. 1 П 2, 4-5.9).

Мы маем тут дачыненне з чарговым аспектам Хросту: вось свецкія атрымліваюць, у адпаведным ім вымярэнні, удзел у патройным пасланніцтве Езуса Хрыста - святарскім, прарочым, валадарскім. Усведамленне гэтага факту заўсёды мела месца ў жывой традыцыі касцёла, аб чым, між іншым, сведчыць каментарый святога Аўгустына да 26-га псальма: «бо (Давід) быў намашчаны на караля. Тады намашчалі толькі каралёў і святароў. Дзве асобы былі намашчаны ў тыя часы. Дзве асобы прадказвалі аднаго будучага караля і святара, дзве ўстановы аднаго Хрыста. Слова Хрыстус паходзіць ад крыжмы. І намашчана была не толькі яго галава, але таксама і цела, гэта значыць, усе мы (...). Таму намашчэнне адносіцца да ўсіх хрысціян. Але напачатку ў часы Старога Запавету яно датычыла толькі дзвю асобаў. Адсюль таксама відавочна, што мы ўсе з'яўляемся целам Хрыста, паколькі ўсе мы - намашчаны. У ім таксама мы аддадзены Хрысту, як і самі таксама з'яўляемся Хрыстом, паколькі ў пэўнай ступені мы складаем усяго Хрыста, галаву і цела»19.

Распачынаючы маё папскае служэнне, верны вучэнню Другога Ватыканскага Сабору20, я хацеў падкрэсліць справу святарскай, прароцкай і валадарскай годнасці ўсяго Люду Божага, кажучы: «Гэты, народжаны з Дзевы Марыі, сын цеслі - як лічылі, Сын Бога жывога, - як вызнаў Пётр, - прыйшоў, каб усіх нас учыніць «валадарствам і святарамі». Другі Ватыканскі Сабор нанава прыгадаў таямніцу гэтай улады. Місія Хрыста-Святара, Прарока-Настаўніка і Валадара працягвае жыць у Касцёле. Усе мы - увесь Люд Божы, з'яўляемся ўдзельнікамі гэтай патройнай місіі»21.

Гэта адгартацыя заахвочвае свецкіх да таго, каб яны яшчэ раз разважліва і з любоўю зразумелі, абдумалі і перанялі багатае і плённае вучэнне Сабору аб іх удзеле ў патройным пасланніцтве Хрыста22. Мы пастараемся цяпер сцісла выкласці самыя істотныя элементы гэтага вучэння.

Выконваючы сваё святарскае пасланніцтва, Езус аддаў сам сябе на крыжы і няспынна ахвяруецца ў Эўхарыстыі дзеля хвалы Айца, для збаўлення чалавецтва. Свецкія людзі ўдзельнічаюць у святарскім пасланніцтве Хрыста, паколькі, як уцелаўлёныя праз Хрост у Цела Хрыста, яднаюцца з Ім у гэтай ахвяры, ахвяруючы саміх сябе і ўсе свае ўчынкі (пар. Рым 12, 1-2). Вось што пра іх гаворыць Сабор: «Усе (...) іх учынкі, малітвы і апостальскія заданні, сужэнскае і сямейнае жыццё, штодзённая праца, адпачынак духа і цела, калі адбываецца ў Духу, і нават непрыемнасці жыцця, калі яны цярпліва зносяцца, становяцца духовымі ахвярамі, мілымі Богу праз Езуса Хрыста (пар. 1 П 2, 5); гэтыя ахвяры пабожна складаюцца Айцу ў эўхарыстычным абрадзе разам з ахвяраю Цела Панскага. Такім чынам, і свецкія людзі, як пабожныя паклоннікі Бога, якія дзейнічаюць усюды, прысвячаюць Яму сам свет»23.

Удзел у прароцкім пасланніцтве Хрыста, «Які як Сваім жыццём, так і сілаю слова абвясціў Валадарства Айца»24, дае права і абавязвае свецкіх да таго, каб яны з вераю прынялі Евангелле і абвяшчалі яго словам і чынам, смела і адважна выкрываючы ўсялякае праяўленне зла. З'яднаныя з Хрыстом, «вялікім прарокам» (пар. Лк 7, 16), у Духу Святым устаноўленыя «сведкамі» ўваскрослага Хрыста, свецкія атрымліваюць удзел таксама ў звышнатуральным разуменні веры Касцёла, які «не можа ў ёй памыліцца»25, як і ў ласцы слова (пар. Дз 2, 17-18; Ап 19, 10). Яны павінны клапаціцца аб тым, каб навізна і моц Евангелля яснела ў іх штодзённым, сямейным і грамадскім жыцці, а таксама павінны цярпліва і адважна, сярод супярэчнасцяў сучаснасці, выказваць надзею на будучую хвалу «таксама праз формы свецкага жыцця»26.

Па праву сваёй прыналежнасці да Хрыста, Пана і Валадара сусвету, свецкія ўдзельнічаюць таксама ў Яго валадарскім пасланніцтве і праз Яго прызваныя да служэння Божаму Валадарству і да яго пашырэння ў гісторыі. Гэтыя людзі перажываюць сваю валадарскую ўладу найперш праз духовае змаганне, каб перамагчы ў сабе валадарства граху (пар. Рым 6, 12), а потым праз дар з сябе, каб у любові і праведнасці служыць Езусу, які прысутны ва ўсіх братах, асабліва ў найменшых (пар. Мц 25, 40).

Але свецкія асабліва пакліканыя да таго, каб вяртаць стварэнню ўсю яго першасную вартасць. Бо яны, аддаючы стварэнне сапраўднаму дабру чалавека праз дзейнасць, якая падтрымліваецца жыццём ласкі, удзельнічаюць у выкананні гэтае ўлады, сілаю якой Уваскрослы Езус усё прыцягвае да сябе і аддае усё, як і сябе самога, Айцу, каб Бог быў усім ва ўсіх (пар. Ян 12, 32; 1 Кар 15, 28).

Удзел свецкіх людзей у патройным пасланніцтве Хрыста - Святара, Прарока і Валадара - распачынаецца разам з намашчэннем Хросту, развіваецца праз Бежмаванне, а ў Эўхарыстыі знаходзіць спаўненне і поўную сілы падтрымку. Гэты ўдзел з'яўляецца ўдзелам асобных свецкіх як тых, што ўтвараюць адно Цела Панскае. Бо Езус абагачае сваімі дарамі Касцёл як уласнае Цела і Абранніцу. Таму асобныя людзі ўдзельнічаюць у патройным пасланніцтве Хрыста як члены Касцёла. Гэтаму выразна навучае апостал Пётр, які называе ахрышчаных людзей »выбраным родам, валадарскім святарсвам, святым народам, людам, прызначаным уласнасцю Бога» (пар. 1 П 2, 9). Удзел свецкіх у патройным пасланніцтве Хрыста менавіта таму, што паходзіць з прыналежнасці да касцёльнай супольнасці, павінен быць перажыты і рэалізаваны ў супольнасці і для супольнасці. Святы Аўгустын гаворыць: »так як улічваючы містычную крыжму, мы называем усіх памазаннікамі, называем таксама ўсіх святарамі, паколькі яны - члены аднаго святара»27.

ЛЯІКАТ І ЯГО СВЕЦКІ ХАРАКТАР

15. Хрысціянская навізна з'яўляецца асноваю і гарантам роўнасці ўсіх ахрышчаных у Хрысце, усіх членаў Люду Божага: «супольная годнасць членаў, якая вынікае з іх адраджэння ў Хрысце, супольная ласка сыноў, супольнае пакліканне да дасканаласці, адно збаўленне, адна надзея і непадзельная любоў»28. У выніку супольнай годнасці Хросту свецкая асоба з'яўляецца таксама адказнаю - разам са святарамі, законнікамі і законніцамі - за місію Касцёла.

Але супольная для ўсіх годнасць, якая вынікае з Хросту, мае адносна свецкіх пэўную спецыфічную рысу, якая адрознівае іх, хоць і не адгароджвае ад святара, законніка ці законніцы. Паводле азначэння Другога Ватыканскага Сабору, «характэрнаю рысаю свецкіх з'яўляецца іх свецкі характар»29.

Каб больш поўна, правільна і дакладна зразумець касцельную сітуацыю свецкага чалавека, трэба старанна вывучыць тэалагічнае значэнне «свецкага характару» у святле збаўчага плану Бога і таямніцы Касцёла.

Касцёл, як гаворыць Павел VI, «мае аўтэнтычнае свецкае значэнне, цесна звязанае з яго прыродай і місіяй, якое паходзіць з таямніцы Слова Уцелаўлёнага і якое рэалізуецца рознымі спосабамі ў жыцці членаў Касцёла»30.

Сапраўды, Касцёл, хоць не ёсць з свету (пар. Ян 17, 16), жыве ў свеце і ў ім працягвае - згодна з атрыманымі паўнамоцтвамі - адкупляльную справу Езуса Хрыста, якая, маючы «асноўнаю мэтаю збаўленне людзей, ахоплівае таксама аднову ўсяго зямнога парадку»31.

Зразумела, усе члены Касцёла маюць свой удзел у яго свецкім вымярэнні. Гэты ўдзел мае аднак розныя формы. Асабліва ў дачыненні свецкіх ён вызначаецца - адносна рэалізацыі і выконваемай функцыі - гаворачы словамі Сабору, пэўнаю «спецыфічнаю асаблівасцю». Гэтая асаблівасць называецца »свецкім характарам»32.

На самой справе, Сабор прадстаўляе свецкае становішча вернікаў найперш як месца, у якім даходзіць да іх заклік Бога: «Там іх Бог заклікае»33. Гэтае месца вызначаецца пэўным дынамізмам: свецкія «жывуць (...) у свеце, гэта значыць, паміж усіх разам і паасобных спраў і абавязкаў свету, і ў звычайных умовах сямейнага і грамадскага жыцця, з якіх, у некаторай ступені, саткана іх існаванне»34. У гэтым свеце яны вядуць таксама нармальнае жыццё, вучацца, працуюць, падтрымліваюць паміж сабою розныя кантакты: сяброўскія, грамадскія, прафесійныя, культурныя і г.д. Сабор трактуе іх становішча не як звычайны факт - знешні і асяродкавы, але як рэальнасць, якая дасягае свайго поўнага сэнсу ў Езусе Хрысце35. Больш таго, сцвярджае, што само Слова Уцелаўлёнае «пажадала быць ўдзельнікам чалавечага грамадства. Езус (...) асвячаў людскія саюзы, у першую чаргу сямейныя, у якіх паўстаюць грамадскія ўстановы. Ён пажадаў весці жыццё цеслі, адпаведнае для таго часу і краіны»36.

Такім чынам, «свет» становіцца полем і сродкам свецкіх людзей у рэалізацыі іх хрысціянскага паклікання, бо сам ён прызначаны для таго, каб праслаўляць Бога Айца ў Хрысце. Толькі цяпер Сабор можа ўказаць адпаведны і асаблівы сэнс закліку, які Бог скіроўвае да свецкіх. Такім чынам, яны не павінны выракацца свайго месца ў свеце. «Браты, - гаворыць апостал Павел, - у якім прызванні хто пакліканы, у тым кожны хай астаецца перад Богам» (1 Кар 7, 24). Бо Хрышчэнне не адрывае свецкіх ад свету, але даручае ім пакліканне, якое менавіта ў свеце, унутры свету павінна рэалізавацца, таму што «там іх Бог паклікаў, каб, выконваючы адпаведныя заданні і, кіруемыя евангельскім духам, спрыялі асвячэнню свету накшталт закваскі, як бы знутры, і такім чынам, асабліва прыкладам свайго жыцця, прамянеючы вераю, надзеяй і любоўю, яны сведчылі іншым аб Хрысце»37. Таксама факт існавання і дзейнасці ў свеце мае для свецкіх значэнне не толькі антрапалагічнае і сацыялагічнае, але таксама выразна тэалагічнае і касцёльнае. Бо яны, жывучы унутры свету, чуюць голас Бога, які аб'яўляе ім свой план і паведамляе асаблівае пакліканне да таго, каб «шукалі Валадарства Божага, займаючыся справамі Божымі і кіруючы імі паводле замыслу Божага»38.

У гэтай перспектыве Айцы Сіноду зазначылі: «Свецкі характар ляікату з'яўляецца паняццем, якое мае значэнне не толькі сацыялагічнае, але перадусім тэалагічнае. Яго можна зразумець толькі ў святле стваральнага і адкупляльнага акту Бога, які даверыў свет людзям, каб яны ўдзельнічалі ў справе стварэння, вызвалялі яго (стварэнне. - Рэд.) з-пад уплыву граху і каб самі імкнуліся да святасці праз сужэнства, выбар цэлібату, сямейнае, прафесійнае жыццё, а таксама праз разнастайныя формы грамадскай дзейнасці»39.

Касцёльны статус свецкіх радыкальным чынам вызначаецца праз хрысціянскую навізну і свецкі характар з'яўляецца яго адметнаю рысай40.

Евангельскія вобразы солі, святла і закваскі, якія адносяцца да ўсіх без выключэння вучняў Езуса, у дачыненні да свецкіх набываюць своеасаблівае значэнне. Бо знамянальна тое, што ў іх дасканала выяўляецца не толькі глыбокае ўкараненне і поўны ўдзел свецкіх у жыцці нашага зямнога шару, свету і людской супольнасці, але таксама і перадусім навізна і арыгінальнасць гэтага ўкаранення і ўдзелу з мэтай распаўсюджвання збаўчага Евангелля.

ПАКЛІКАНЫЯ ДА СВЯТАСЦІ

16. Годнасць свецкіх католікаў найбольш поўна прадстае перад намі, калі мы разважаем аб першым і асноўным пакліканні, якое Айцец у Езусе Хрысце і праз Духа Святога скіроўвае да кожнага з нас, - пакліканні да святасці, гэта значыць, да дасканаласці ў любові. Святы з'яўляецца самым цудоўным сведчаннем годнасці, атрыманай вучнем Хрыста.

Другі Ватыканскі Сабор вельмі выразна выказаўся на тэму паўсюднага паклікання да святасці. Можна сказаць, што менавіта яно стала галоўнай справай, якую гэты Сабор, скліканы для евангельскай адновы хрысціянскага жыцця, даручыў усім сынам і дочкам Касцёла41. Пакліканне да святасці - гэта не звычайны маральны загад, але нязменнае патрабаванне таямніцы Касцёла. Таму што Касцёл - абраны вінаграднік, дзякуючы якому галіны, якіх корміць святая і асвячальная лімфа самаго Хрыста, жывуць і вырастаюць; ён з'яўляецца містычным целам, а яго члены - маюць удзел у святасці Галавы, якою ёсць Хрыстус; з'яўляецца ўлюбёнай Абранніцай Езуса, за якую Ён аддаў самаго Сябе, каб яе асвяціць (пар. Эф 5, 25 і наступн.).Дух, які асвяціў чалавечую натуру Езуса ў дзявочым лоне Марыі, (пар. Лк 1, 35) з'яўляецца тым самым Духам, які жыве і дзейнічае ў Касцёле, перадаючы яму святасць Божага Сына, які стаў чалавекам.

Сёння ўсе хрысціяне павінны вельмі старанна як мага хутчэй распачаць дарогу евангельскай адновы праз велікадушны адказ на заклік Апостала да таго «каб ва ўсіх сваіх учынках былі святымі» (пар. 1 П 1-15). На гэтую пільную патрэбу звярнуў увагу праз 20 гадоў пасля Другога Ватыканскага Сабору надзвычайны Сінод у 1985 годзе: «паколькі Касцёл з'яўляецца таямніцай у Хрысце, - яго павінны лічыць за знак і прыладу святасці. (...) На працягу ўсёй гісторыі Касцёла, у самых цяжкіх абставінах святыя былі заўсёды крыніцай і пачаткам адновы. Таму сёння нам вельмі патрэбны святыя, якіх трэба старанна прасіць у Бога»42.

Усе вернікі, паколькі яны належаць да Касцёла, атрымліваюць паўсюднае пакліканне да святасці і ў ім супольна ўдзельнічаюць. Ім ахоплены на поўных правах і нароўні з усімі іншымі членамі Касцёла таксама і свецкія: «усе хрысціяне якога б то ні было становішча і розных прафесій пакліканы да паўнаты хрысціянскага жыцця і да дасканаласці любові»43; «усе ж хрысціяне заахвочвочаны і абавязаны дасягнуць святасці і дасканаласці ўласнага становішча»44.

Пакліканне да святасці вырастае з Хросту і аднаўляецца ў іншых сакрамэнтах, асабліва ў Эўхарыстыі. Хрысціяне, прыбраныя ў Езуса Хрыста і напоўненыя Яго Духам, з'яўляюцца «святымі«, а значыць, яны ўпаўнаважаны і абавязаны, каб святасць свайго быць паказвалі ў святасці ўсёй сваёй дзейнасці. Апостал Павел пастаянна напамінае ўсім хрысціянам, каб жылі так, «як належыць святым» (Эф 5, 3).

Жыццё паводле Духа, якое дае плён асвячэння (пар. Рым 6, 22; Гал 5, 22), заахвочвае ахрышчаных і патрабуе ад усіх іх і ад кожнага паасобку, каб, наследуючы Езуса Хрыста, прынялі Яго Благаславенні, слухалі і разважалі Слова Божае, свядома і актыўна ўдзельнічалі ў літургічным і сакрамэнтальным жыцці Касцёла, памяталі аб асабістай, сямейнай і супольнай малітве, шукалі і прагнулі справядлівасці, неслі любоў ва ўсіх жыццёвых сітуацыях і каб служылі братам, асабліва найменшым, убогім і церпячым.

Асвячайцеся, жывучы ў свеце

17. Пакліканне свецкіх людзей да святасці азначае заклік іх да таго, каб жылі яны паводле Духа, далучаныя да часовай рэчаіснасці, і праз удзел у зямной дзейнасці. Яшчэ раз нагадвае Апостал: «І ўсё, што б вы ні рабілі словам альбо чынам, усё рабіце ў імя Пана Езуса Хрыста, дзякуючы праз Яго Богу і Айцу» (Кал 3, 17). Звяртаючыся з гэтымі словамі да свецкіх, Сабор катэгарычна сцвярджае: «Ані клопат сямейны, ані іншыя свецкія справы не павінны заставацца па-за сфераю іх духоўнага жыцця»45. Сінадальныя ж айцы гавораць на гэтую тэму наступнае: «Вялікае значэнне мае лучнасць жыцця свецкіх вернікаў, як тых, што павінны імкнуцца да святасці ў нармальных умовах прафесійнага і грамадскага жыцця. Таму ў адказе на сваё пакліканне яны павінны ўспрымаць штодзённыя справы як аказію для таго, каб набліжацца да Бога, выконваць Яго волю і служыць іншым людзям, ведучы іх да камуніі з Богам у Хрысце»46.

Пакліканне да святасці свецкія людзі павінны разумець і адчуваць не столькі як прымус і катэгарычны абавязак, колькі, хіба, як выразны знак бязмежнай любові Айца, які іх адрадзіў да свайго святога жыцця. У такім разуменні гэтае пакліканне з'яўляецца сапраўдным і неад'емным элементам новага жыцця, атрыманага разам з хростам, а значыць, асноўным элементам іх годнасці. Адначасова пакліканне да святасці глыбока звязана з місіяй і адказнасцю, даручанай свецкім у касцёле і ў свеце. Бо сапраўды, ужо само адчуванне святасці, якое вынікае з удзелу ў жыцці святога Касцёла, з'яўляецца першым і асноўным укладам у будаванне касцёльнай супольнасці як «еднасці святых». Позірк, асвечаны вераю, радуецца таму, што бачыць так шмат свецкіх, мужчын і жанчын, часта не заўважаных або нават не зразуметых, чужых для вялікіх гэтага свету, але блізкіх Айцу, які іх любіць. У нармальным жыцці, сярод штодзённых спраў яны з'яўляюцца нястомнымі работнікамі, якія працуюць у вінаградніку Пана, пакорнымі, але магутнымі моцаю Божай ласкі выканаўцамі пашырэння ў гісторыі Валадарства Божага.

Акрамя таго, святасць - гэта асноўная перадумова і неабходны варунак для таго, каб Касцёл мог рэалізаваць сваю збаўчую місію. Менавіта святасць Касцёла - гэта таемная крыніца і беспамылковая мера яго апостальскага заангажавання, а таксама місійнага запалу. Касцёл, Абранніца Хрыста, толькі тады становіцца Маці, плоднаю ў Духу, калі паддаецца Хрыстовай любові і адказвае ўзаемнасцю.

Вернемся яшчэ раз да біблейскага вобразу вінаградніка. Росквіт і рост галін залежыць ад таго, наколькі моцна яны трымаюцца ў вінагранай лазе. «Як галіна не можа даваць плоду сама па сабе, калі не будзе на лазе, так і вы, калі не будзеце ўва Мне. Я лаза, а вы галіны; хто прабывае ўва Мне і Я ў ім, той прыносіць багата пладоў; бо без Мяне нічога не можаце рабіць» (Ян 15, 4-5).

Можна тут яшчэ нагадаць, што ўрачыстая беатыфікацыя і кананізацыя некалькіх свецкіх мужчын і жанчын, у якіх увесь Люд Божы, і асабліва свецкія людзі, могуць цяпер знайсці новыя прыклады святасці і новыя сведчанні гераічных цнотаў, захаваныя ў звычайных і нармальных умовах чалавечага жыцця. Як сказалі сінадальныя Айцы сіноду, «мясцовыя Касцёлы, асабліва маладыя, павінны, кіруючыся належнаю развагаю, распазнаць сярод сваіх членаў тых людзей, якія ў вышэйпададзеных умовах (у штодзённым жыцці ці таксама ў сужэнстве) далі сведчанне святасці і могуць быць прыкладам для іншых, а потым выступіць, - калі будуць выкананыя неабходныя патрабаванні, - з просьбаю аб іх беатыфікацыі і кананізацыі»47.

Напрыканцы гэтых разважанняў, мэтаю якіх было азначэнне становішча, у якім жывуць свецкія католікі ў Касцёле, прыходзіць на думку вядомая перасцярога св.Льва Вялікага: Agnosce, o Christianie, dignitatem tuam!48 Таксама перасцерагае св.Максім, біскуп Турыну тых, хто атрымаў намашчэнне Святога Хросту: «Беражыце гонар, які вы атрымалі ў гэтай таямніцы!»49 Няхай усе ахрышчаныя яшчэ раз выслухаюць словы святога Аўгустына: «Радуймася і дзякуйма: мы сталіся не толькі хрысціянамі, але Хрыстом (...). Здзіўляйцеся і цешцеся: мы сталіся Хрыстом!»50

Хрысціянская годнасць, крыніца роўнасці ўсіх членаў Касцёла, - гарант, а таксама сіла развіцця камуніі і братэрства, і адначасова таямніца і моц апостальскага і місійнага дынамізму свецкіх. Гэта годнасць, якая абавязвае. Гэта годнасць работнікаў, пакліканых Богам да працы ў Яго вінаградніку: «Тады на ўсіх, - гаворыць Сабор, - ляжыць абавязак далучэння да таго, каб Божы план збаўлення ўсё больш пашыраўся на ўсіх людзей усіх часоў і ўсіх куткоў на зямлі»51.

ТАЯМНІЦА КАСЦЁЛА-СУПОЛЬНАСЦІ

18. Паслухаем яшчэ раз, што гаворыць Езус: «Я ёсць сапраўдная вінаградная лаза, а Айцец Мой вінаградар (...) Будзьце ж у ва Мне і Я ў вас» (пар. Ян 15, 1.4).

Гэтыя простыя словы паказваюць нам таямнічую сувязь, якая лучыць пана Езуса і Яго вучняў, Хрыста і ахрышчаных. Гэта - жывая і ажыўляльная камунія, у выніку якой хрысціяне не належаць сабе, але з'яўляюцца ўласнасцю Хрыста, гэтак жа, як парасткі, прышчэпленыя да вінаграднай лазы.

Прыкладам, крыніцаю і мэтаю еднасці хрысціян з Езусам з'яўляецца еднасць Сына з Айцом у дары Духа Святога. З'яднаныя з Сынам у любові Духа Святога, хрысціяне адначасна з'яднаныя з Айцом.

Далей Езус кажа: «Я - лаза, а вы - галіны» (пар. Ян 15, 5). З еднасці хрысціян з Хрыстом вынікае еднасць паміж хрысціянамі, бо ўсе яны - парасткі аднае вінаграднай лазы, г.зн. самога Хрыста. Езус паказвае гэтую еднасць як цудоўны адбітак і таямнічы ўдзел у любові, якая яднае ў адно Айца, Сына і Духа Святога. І гэтай еднасці Ён просіць у сваёй малітве: «няхай будуць усе адно: як Ты, Ойча, ува Мне, і Я ў Табе, так і яны няхай будуць адно, каб паверыў свет, што Мяне Ты паслаў» (пар. Ян 17, 21).

Вось менавіта гэта еднасць складае таямніцу Касцёла, як нагадвае Другі Ватыканскі Сабор, цытуючы слынныя словы св.Цыпрыяна: «увесь Касцёл аказваецца «людам, з'яднаным еднасцю Айца і Сына, і Духа Святога»52. Да таямніцы Касцёла-Супольнасці адсылаюць словы Паўлавага прывітання, якія мы прывыклі чуць напачатку Св.Імшы з вуснаў святара: «Ласка Пана Езуса Хрыста, міласць Бога Айца і дар еднасці ў Духу Святым няхай будуць заўсёды з вамі» (пар. 2 Кар 13, 13).

У папярэднім раздзеле мы стараліся акрэсліць «вобраз» свецкай асобы з пункту гледжання яе годнасці. Цяпер нам варта спыніцца над яе місіяй і адказнасцю ў Касцёле і ў свеце. Але правільнае зразуменне гэтых паняццяў магчыма толькі ў непасрэдным суаднясенні з рэчаіснасцю Касцёла-Камуніі.

Сабор і эклезіялогія камуніі

19. Мы тут стаім перад галоўным пунктам вучэння Касцёла аб ім самім, якое даў Другі Ватыканскі Сабор, пра што нагадаў нам надзвычайны Сінод, які адбыўся ў 1985 годзе, праз дваццаць гадоў пасля Сабору: «Эклезіялогія «камуніі» (communio) - гэта цэнтральная і асноўная ідэя ў дакументах Сабору. Паняцце Koinonia - communio, якое абапіраецца на Святое Пісанне, мела ў старажытным Касцёле і дагэтуль мае ў Цэрквах Усходу вялікую пашану. Таму Другі Ватыканскі Сабор шмат зрабіў, каб Касцёл больш выразна быў зразуметы як «камунія» і больш канкрэтна, як «камунія», рэалізоўваўся.

Што азначае багатае зместам слова communio? Асноўны сэнс адносіцца да з'яднання з Богам праз Езуса Хрыста ў Духу Святым. Гэтае з'яднанне спаўняецца ў Слове Божым і сакрамэнтах. Хрост - гэта брама і фундамент «камуніі» Касцёла; Эўхарыстыя - крыніца і вяршыня ўсяго хрысціянскага жыцця (пар. Lumen gentium, 11). «Камунія» з Целам Хрыста ў Эўхарыстыі азначае і ўчыняе альбо будуе ўнутранае з'яднанне («камунію») усіх вернікаў у целе Хрыста, якім ёсць Касцёл (пар. 1 Кар 10, 16.17)»53.

Хутка пасля заканчэння Сабору Павел VI, прамаўляючы да вернікаў, сказаў: «Касцёл - гэта камунія. Якое значэнне ў гэтым выпадку мае паняцце «камунія»? Адказ на гэтае пытанне трэба шукаць у катэхізме, у параграфе, які кажа аб sanctorum communio, ці супольнасці (камуніі) святых. Касцёл - гэта менавіта супольнасць (камунія) святых. А гэтая супольнасць азначае дваякі спосаб жыццёвага ўдзелу: уцелаўленне хрысціян у жыццё Хрыста, а таксама сувязь аднае любові сярод усіх вернікаў на гэтым і на тым свеце. Еднасць з Хрыстом і ў Хрысце, і еднасць сярод хрысціян у Касцёле»54.

Ва ўступе саборавых разважанняў над таямніцай Касцёла мы сустракаем шэраг біблейскіх вобразаў, якія рэчаіснасць Касцёла-Камуніі паказваюць у неад'емным для яе вымярэнні з'яднання хрысціян з Хрыстом і іх узаемнай еднасці. Гэта - вобразы аўчарні, статку, вінаграднай лазы, духовай будоўлі і святога места55. А перадусім вобраз цела, узяты з вучэння Паўла. Гэты вобраз, які зачароўвае сваёю вечнаю свежасцю, неаднойчы з'яўляецца ў дакументах Сабору56. Сабор, у сваю чаргу, звяртаючыся да ўсёй гісторыі збаўлення, паказвае Касцёл як Люд Божы: «падабалася […] Богу асвячаць і збаўляць людзей не паасобку, выключаючы ўсякую ўзаемную паміж імі еднасць, але ствараючы з іх люд, які б пазнаваў Яго ў праўдзе і праведна служыў Яму»57. Змест гэтага вучэння са здзіўляючым прадчуваннем быў выкладзены ўжо ў адной з першых фразаў Канстытуцыі Lumen gentium: «Касцёл ёсць у Хрысце як бы сакрамэнтам, альбо знакам і прыладаю ўнутранага з'яднання з Богам і еднасці ўсяго роду людскога»58.

Такім чынам рэчаіснасць Касцёла-Камуніі неразлучна звязваецца, больш таго, займае цэнтральнае месца ўнутры гэтага «misterium», якім з'яўляецца Божы план збаўлення чалавецтва. Менавіта таму адпаведнае разуменне паняцця касцёльнай камуніі не можа замыкацца ў межах звыклай сацыялагічнай і псіхалагічнай інтэрпрэтацыі. Касцёл-Камунія - гэта «новы» люд, люд «месіянскі», які «мае кіраўніком Хрыста (…). Лёсам гэтага люду стала годнасць і свабода сыноў Божых (…). Ягоным законам стала новая запаведзь любіць, як Хрыстус палюбіў нас (…). Ягоная канчатковая мэта - Валадарства Божае (…). [Быў ён] створаны Хрыстом для супольнасці жыцця, любові і праўды».59 Аб еднасці паміж членамі новага Люду - а яшчэ раней, аб іх еднасці з Хрыстом - сведчаць не повязі «цела» і «крыві», але «духа», а дакладней, повязі Духа Святога, якога ўсе ахрышчаныя атрымліваюць у дар (пар. Jl 3, 1).

Бо гэты самы Дух, які спрадвеку яднае адзіную і непадзельную Тройцу, які «у поўні часу» (пар. Гал 4, 4) Сына Божага назаўсёды апрануў у чалавечае цела, гэты Дух у гісторыі хрысціянскіх пакаленняў з'яўляецца пастаяннаю і невычэрпнаю крыніцаю еднасці ў Касцёле і еднасці Касцёла.

Арганічная структура супольнасці: разнастайнасць і ўзаемадапаўняльнасць

20. Касцёльная супольнасць, у яшчэ больш канкрэтным разуменні, - гэта еднасць «арганічная», аналагічная еднасці жывога здаровага цела. У сваёй сутнасці яна вызначаецца суіснаваннем разнастайных пакліканняў і станаў, таямніцаў, харызматаў і заданняў, якія, хоць і розныя, але дапаўняюць адно аднаго. У выніку гэтай разнастайнасці і ўзаемадапаўняльнасці кожны свецкі застаецца ў еднасці з усім целам і сам прыўносіць да яго свой уласны ўнёсак.

Асаблівую ўвагу арганічнай еднасці містычнага Цела Хрыста прысвяціў апостал Павел. Сціслую інтэрпрэтацыю гэтага багатага вучэння мы можам знайсці у дакументах Сабору. Езус Хрыстус, чытаем у Канстытуцыі Lumen gentium, «удзяляючы (…) Духа свайго, пакліканых з усіх народаў братоў сваіх учыніў містычным чынам целам сваім. У гэтым целе Хрыстовае жыццё разліваецца на веруючых (…). І як усе члены чалавечага цела, хоць іх і шмат, але ствараюць адно цела, гэтак жа і верныя ў Хрысце (пар. 1 Кар 12, 12). Таксама ў будаванні цела Хрыстовага існуе разнастайнасць членаў і функцый. Адзін ёсць Дух, які размаітыя свае дары раздае адпаведна багаццю свайму і патрэбам служэння, на карысць Касцёла (пар. 1 Кар 12, 1-11). Сярод гэтых дароў галоўнай з'яўляецца ласка Апосталаў, аўтарытэту якіх сам Дух паддае нават асобаў, абдораных асаблівым харызматам (пар. 1 Кар 14). Той жа Дух, сам праз сябе, сваёй моцай і ўнутраным змацаваннем членаў яднаючы цела, творыць і патрабуе ўзаемнай паміж вернікамі любові. Таму, калі адзін член церпіць, разам з ім усе члены церпяць; і калі адзін член здабудзе пашану, то ўсе члены разам з ім радуюцца (пар. 1 Кар 12, 26)»60.

Адзін і той самы Дух з'яўляецца заўсёды дынамічнай асновай еднасці і разнастайнасці Касцёла і ў Касцёле. Чытаем далей у Канстытуцыі Lumen gentium: «А каб у Ім [Хрысце] мы нястомна аднаўляліся (пар. Эф 4, 23), Ён удзяліў нам Духа свайго, які, будучы адным і тым самым у Галаве і членах, гэтак усё цела ажыўляе, яднае і ўзрушае, што Яго дзеянне святыя Айцы маглі параўноўваць з функцыяй, якую выконвае ў целе чалавека аснова жыцця, г.зн. душа»61. У іншым месцы Сабор прамаўляе словы, асабліва багатыя зместам і каштоўныя для разумення «арганічнасці», якая характарызуе касцёльную камунію, таксама з пункту гледжання яе пастаяннага ўзрастання да дасканалай камуніі: «Дух жыве ў Касцёле, а таксама ў сэрцах вернікаў як у святыні (пар. 1 Кар 3,16; 6, 19); Ён прамаўляе ў іх і сведчыць пра ўсынаўленне (пар. Гал 4, 6; Рым 8, 15-16 і 26). Ведучы Касцёл да ўсякай праўды (пар. Ян 16, 13) і яднаючы ў супольнасці (in communione) і служэнні, адорвае яго разнастайнымі іерархічнымі і харызматычнымі дарамі і з іх дапамогай кіруе ім, а таксама пладамі сваімі яго ўпрыгожвае (пар. Эф 4, 11-12; 1 Кар 12, 4; Гал 5, 22). Моцаю Евангелля Ён захоўвае Касцёл у пастаяннай маладосці, няспынна аднаўляе яго і вядзе да дасканалага з'яднання з Абраннікам. Бо Дух і Абранніца кажуць Пану Езусу: Прыйдзі (пар. Ап 22, 17)»62.

І таму касцёльная камунія - гэта дар, вялікі дар Духа Святога. Свецкія павінны прымаць гэты дар з удзячнасцю і ўсё жыццё ставіцца да яго з глыбокім пачуццём адказнасці. Канкрэтнай праявай іх пазіцыі з'яўляецца ўдзел у жыцці і пасланніцтве Касцёла, якому яны служаць, праз розныя і ўзаемадапаўняльныя паслугі і харызматы.

«Свецкі католік ніколі не можа замкнуцца ў сабе, духова адасобіцца ад супольнасці, але павінен жыць у пастаянным кантакце з іншымі, з моцным пачуццём братэрскай еднасці, перапоўнены радасцю, якая вынікае з аднолькавай годнасці, а таксама усведамляць супольную адказнасць за тое, каб вялікі скарб, атрыманы ў спадчыну, прынёс плён. Дух Панскі адорвае свецкага, гэтак жа як і іншых ахрышчаных, многімі харызматамі, заахвочвае яго да розных паслугаў і заданняў, нагадвае яму, як нагадвае іншым адносна яго, што ўсё тое, што яго вылучае, не з'яўляецца большаю годнасцю, але спецыфічнаю для яго, узаемадапаўняльнаю здольнасцю да служэння. (…) Такім чынам, харызматы, пасланніцтвы, функцыі і паслугі свецкага католіка існуюць у супольнасці і для супольнасці. Яны з'яўляюцца ўзаемадапаўняльным багаццем, якое павіненна служыць для дабра ўсіх пад мудрым кіраўніцтвам пастыраў»63.

СЛУЖЭННЕ І ХАРЫЗМАТЫ - ДАРЫ ДУХА СВЯТОГА ДЛЯ КАСЦЁЛА

21. Другі Ватыканскі Сабор паказвае служэнне і харызматы як дары Духа Святога, якія служаць будаванню Хрыстовага Цела і спаўненню яго пасланніцтва ў свеце64. Бо гэты самы Дух, які кіруе Касцёлам і вядзе яго, надзяляе разнастайнымі іерархічнымі і харызматычнымі дарамі ўсіх ахрышчаных, заклікаючы кожнага з іх быць, адпаведным яму чынам, актыўным і суадказным.

Задумаймася цяпер над сутнасцю служэнняў і харызматаў у непасрэднай сувязі са свецкімі і іх удзелам у жыцці Касцёла-Камуніі.

Служэнне, пасланніцтва і функцыі

Кожнае служэнне, якое існуе і выконваецца ў Касцёле, з'яўляецца адрознаю формаю ўдзелу ў служэнні Езуса Хрыста, добрага Пастыра, які дае жыццё сваё за авечак (пар. Ян 10, 11), і пакорнага слугі, які сябе самога сладае ў ахвяру для збаўлення ўсіх (пар. Мк 10, 45). Падзел пасланніцтва ў апостальскіх Касцёлах выразна паказаны ў тэкстах св. Паўла. У першым Лісце да Карынцянаў ён піша: «І адных Бог паставіў у Касцёле найперш апосталамі, потым прарокамі, трэціх настаўнікамі» (пар. 1 Кар 12, 28). Затым у Лісце да Эфесцаў мы чытаем: «Кожнаму ж з нас дадзена ласка паводле меры дару Хрыстовага. (…) І Ён паставіў адных Апосталамі, другіх прарокамі, іншых евангелістамі, іншых пастырамі і настаўнікамі дзеля збудавання святых, на справу служэння, на будаванне Цела Хрыстовага, пакуль усе мы не дойдзем да еднасці веры і пазнання Сына Божага, да мужа дасканалага, да меры ўзрастання поўні Хрыстовае» (Эф 4, 7.11-13; пар. Быц 12, 4-8). Гэтыя, а таксама іншыя тэксты Новага Запавету сведчасць пра шматлікасць і разнастайнасць як служэнняў, так і дароў, і заданняў, якія існуюць у Касцёле.

Служэнне, якое вынікае з пасвячэнняў

22. У Касцёле існуе перадусім служэнне пасланніцтва, альбо тое, якое вынікае з сакрамэнту Святарства. Бо Пан Езус выбраў і паставіў Апосталаў зародкам люду Новага Запавету і зачаткам новай іерархіі65, даручаючы ім мандат навучання ўсіх народаў (пар. Мц 28, 19), а таксама фармавання і кіравання святарскім людам. Місія Апосталаў, якую Пан Езус пастаянна даручае пастырам свайго люду, з'яўляецца сапраўднаю службаю, якая ў Святым Пісанні акрэслена характэрнаю назваю «дыяконія», альбо служэнне, пасланніцтва. У несупынна трываючай апостальскай пераемнасці святары, у момант пасвячэнняў, атрымліваюць ад Уваскрослага Хрыста харызмат Духа Святога, а разам з ім - уладу і святую моц дзеяння in persona Christi Capitis (пры заступніцтве Хрыста Галавы)66, каб, абвяшчаючы Евангелле і здзяйсняючы сакрамэнты, служылі Касцёлу і ядналі яго ў Духу Святым.

Пасланніцкае служэнне - гэта ласка, і не толькі для тых, хто яго спаўняе, але перадусім для ўсяго Касцёла. У іх выражаецца і рэалізуецца той асаблівы тып удзелу ў святарстве Езуса Хрыста, які адрозніваецца не толькі ўзроўнем, але самою сутнасцю ад удзелу, які праз Хрост і Бежмаванне маюць у ім усе вернікі. З другога боку, як нагадвае Другі Ватыканскі Сабор, пасланніцкае святарства прынцыпова застаецца на паслугах валадарскага святарства ўсіх вернікаў і падначалена яму67.

Таму забеспячэнне і развіццё еднасці ў Касцёле, асабліва ў межах выканання розных і ўзаемадапаўняльных паслугаў, патрабуе ад пастыраў, каб яны разумелі сваё пасланніцтва не інакш, як толькі службу ўсяму Люду Божаму (пар. Гбр 5, 1), ад свецкіх жа, - каб служэнне святароў лічылі неабходным элементам свайго жыцця і свайго ўдзелу ў місіі Касцёла68.

Служэнне, пасланніцтва і функцыі свецкіх

23. Збаўчую місію Касцёла ў свеце рэалізуюць не толькі тыя, хто выконвае гэта моцаю пасвячэнняў, але таксама ўсе свецкія, якія моцаю Хросту і спецыфічнага паклікання ўдзельнічаюць - кожны адпаведным яму чынам - у святарскім, прароцкім і валадарскім пасланніцтве Хрыста.

Таму пастыры павіннны прымаць і падтрымліваць развіццё гэтага служэння, пасланніцтва і функцыі, якія, абапіраючыся на сакрамэнтальны фундамент Хросту, Бежмавання, а ў многіх выпадках таксама Сужэнства, выконваюцца свецкімі католікамі.

Пры неабходнасці святары могуць таксама, кіруючыся заўсёды карысцю Касцёла і прымяняючы нормы паўсюднага права, даручаць свецкім пэўныя функцыі, якія хоць і ўваходзяць у абавязкі пастыраў, але не патрабуюць святарскіх пасвячэнняў. У Кодэксе Кананічнага Права сказана: «Там, дзе гэта дыктуе патрэба Касцёла, з-за адсутнасці дарыцеляў сакрамэнтаў, таксама свецкія, нават калі яны і не з'яўляюцца лектарамі і акалітамі, могуць, замяняючы іх, выконваць пэўныя абавязкі, а менавіта: служэнне слова, весці літургічныя малітвы, удзяляць хрост, а таксама раздаваць Св.Камунію, згодна з прадпісаннямі права»69.

Аднак сам факт выканання гэтых заданняў не робіць свецкага чалавека пастырам, бо пасланніцкай прыроды служэння не вызначае від выконваемых функцый, але прыняцце сакрамэнтальных пасвячэнняў. Толькі сакрамэнт святарства вызначае тое, што пасланніцкае служэнне ёсць асаблівай формай удзелу ў пасланніцтве Хрыста Галавы і Пастыра, і ў Яго вечным святарстве70. На выкананне некаторых функцый замест святара дае права непасрэднае і фармальнае даручэнне, атрыманае ад самаго пастыра, а іх канкрэтная рэалізацыя адбываецца пад кіраўніцтвам касцёльнай улады71.

Апошняе сінадальнае пасяджэнне паказала ва ўсёй паўнаце характэрны вобраз сітуацыі Касцёла ў сферы служэння, пасланніцтва і функцый ахрышчаных людзей.

Айцы выразілі вялікае прызнанне свецкім мужчынам і жанчынам за іх апостальскі ўнёсак у справу евангелізацыі, асвячэння і ажыўлення хрысціянскім духам зямной рэчаіснасці, а таксама за іх велікадушную гатоўнасць замяніць пастыраў у выключных сітуацыях і акалічнасцях, якія патрбуюць гэтага пастаянна72.

Абнаўленне літургіі, уведзенае Саборам, спрычынілася да ажыўлення ў свецкіх усведамлення іх ролі ў выкананні і падрыхтоўцы літургічных функцый, і ўчыніла, што яны ахвотна выконваюць звязаныя з гэтай роллю абавязкі. Бо літургія - гэта святы абрад, які спаўняе не адзін святар, а ўся супольнасць вернікаў. І таму натуральна, што свецкія могуць выконваць чыны, якія не з'яўляюцца выключнай прэрагатывай пасланніцкага служэння73. Наступны крок - пераход свецкіх ад фактычнага выканання літургічных функцый да ўдзелу ў прапаведванні Слова і душпастырскай працы, адбыўся ўжо спантанна74.

Але разам з пазітыўнымі ацэнкамі на пасяджэннях Сіноду было дастаткова крытычных заўвагаў адносна тэндэнцыі да некрытычнага карыстання тэрмінам «служэнне», да ўраўноўвання святарства паўсюднага і пасланніцкага святарства, да незахавання пэўных касцёльных законаў і нормаў, да занадна свабоднай інтэрпрэтацыі «замяшчэння», да «клерыкалізацыі» свецкіх». Звярталася таксама ўвага на небяспеку ўтварэння ў Касцёле de facto адрознай структуры служэння, паралельна той, якая мае сваю аснову ў сакрамэнце святарства.

Сінадальныя Айцы выказалі перакананне, што для таго, каб пазбегнуць падобных сітуацый, трэба ясна і выразна, ужываючы дакладную тэрміналогію75, акрэсліць еднасць місіі Касцёла, у якой удзельнічаюць усе ахрышчаныя, а таксама прынцыповую розніцу паміж пастырскім служэннем, якое вынікае з сакрамэнту святарства, і іншым родам паслугаў, пасланніцтваў і функцый, выконваемых у Касцёле моцаю Хросту і Бежмавання.

Таму перадусім трэба, каб пастыры з найвялікшым клопатам навучалі свецкіх аб тым, што даручаемыя ім служэнне, пасланніцтва і функцыі закаранёныя ў Хросце. Акрамя таго, пастыры павінны таксама сачыць за тым, каб не ствараць «надзвычайных сітуацый» альбо «Сітуацый абавязковага замяшчэння» там, дзе для гэтага няма аб'ектыўных прычынаў альбо дзе гэтага можна пазбегнуць, ужываючы больш рацыянальнае планаванне душпастырскай працы.

Свецкія могуць выконваць разнастайныя паслугі, пасланніцтва і функцыі, адпаведныя ім у межах літургіі, перадачы веры і ўнутры пастырскіх структураў Касцёла, робячы гэта згодна свайму спецыфічнаму свецкаму пакліканню, якое адрозніваецца ад паклікання да пасланніцкага служэння. Пра гэта нагадвае адгартацыя Evangelii nuntiandi, якая ў значнай меры заахвочвала свецкіх да разнастайных формаў супрацоўніцтва ў жыцці і евангелізацыйнай місіі Касцёла: «Полем, адпаведным іх евангелізацыйнай актыўнасці, з'яўляецца шырокая і вельмі складаная сфера палітыкі, грамадскага жыцця, эканомікі; затым - сфера культуры, навукі і мастацтва, міжнародных адносінаў, сродкаў масавай інфармацыі; да гэтага адносяцца некаторыя сферы асабліва адкрытыя для евангелізацыі, напрыклад, любоў, сям'я, выхаванне дзяцей і моладзі, прафесійная дзейнасць, цярпенні людзей. Чым больш будзе пранікнутых евангельскім духам свецкіх людзей, адказных за гэтыя справы і бясспрэчна ім адданых, і чым больш кампетэнтна змогуць дапамагаць ім, а таксама будуць усведамляць абавязак прыкладання ўсіх сваіх хрысціянскіх сілаў - якія часта бываюць прыхаваныя - тым больш гэтыя справы будуць служыць будаванню Валадарства Божага і прынясенню збаўлення ў Езусе Хрысце; не губляючы чаго-небудзь і не змяншаючы гуманістычнай эфектыўнасці»76.

Сінадальныя Айцы прысвяцілі шмат увагі пасланніцтву лектарату і акалітату. Пасланніцтва гэта было некалі ў лацінскім Касцёле толькі этапам на духовым шляху да пасланніцкага святарства; цяпер, паводле Motu proprio Паўла VI Ministeria quaеdam (15 жніўня 1972), яны маюць уласную аўтаномію і самастойнасць і могуць быць даручаныя таксама свецкім, але толькі мужчынам. Такі стан рэчаў пацверджаны ў новым Кодэксе Кананічнага Права77. Сінадальныя Айцы выказалі пажаданне, каб «Motu proprio Ministeria quadam было разгледжана з улікам патрэбаў мясцовых Касцёлаў і каб перадусім былі ўказаныя крытэрыі, паводле якіх павінны выбірацца свецкія кандыдаты для выканання паасобных паслугаў»78.

У сувязі з гэтым была створана спецыяльная камісія, мэта якой не толькі выкананне пажаданняў сінадальных Айцоў, але таксама, і перадусім, правядзенне глыбокага аналізу шматстайных тэалагічных, літургічных, прававых і пастаральных праблемаў, якія звязаны з буйным росквітам служэнняў, даручаных цяпер свецкім.

Перад тым, як камісія закончыць сваю працу, усе партыкулярныя Касцёлы, клапоцячыся пра тое, каб касцёльная практыка даручэння свецкім пэўных служэнняў выконвалася ўпарадкавана і прыносіла пажаданы плён, павінны дакладна прытрымлівацца тэалагічных нормаў, пра якія гаварылася, памятаючы найперш аб прынцыповай розніцы паміж пасланніцкім святарствам і святарствам паўсюдным і, як вынік, таксама паміж паслугамі, якія вынікаюць з святарскіх пасвячэнняў і тымі, якія з'яўляюцца вынікам Хросту і Бежмавання.

Харызматы

24. Дух Святы, які даручае Касцёлу-Камуніі розныя паслугі, адначасова ўзбагачае яго асаблівымі дарамі і здольнасцямі, якія мы назывем харызматамі. Яны могуць набываць самыя разнастайныя формы, і ўжо гэта як праява найпаўнейшай свабоды Духа, які з'яўляецца іх даўцам, і ўжо гэта як адказ на розныя патрэбы, якія ўзнікаюць у гісторыі Касцёла. Пра вялікую разнастайнасць гэтых дароў сведчаць тэксты Новага Запавету, якія апісваюць іх і класіфікуюць: «Усім жа аб'яўляецца Дух для супольнага дабра. Аднаму даецца Духам дар мудрасці слова, другому - здольнасць распазнавання паводле таго ж самага Духу; іншаму яшчэ дар веры ў тым жа Духу; іншаму ласка аздараўлення ў адным Духу; іншаму дар чынення цудаў, іншаму прароцтва, іншаму распазнаванне духаў, іншаму дар моваў, і, нарэшце, іншаму ласка тлумачэння моваў» (пар. 1 Кар 12, 7-10; пар. 1 Кар 12, 4-6.28-21; Рым 12, 6-8; 1 П 4,10-11).

Харызматы, ці то надзвычайныя, ці таксама простыя і пакорныя, дзякуючы Духу Святому, які ў іх ёсць, дзейнічаюць заўсёды, ускосна ці непасрэдна, для дабра Касцёла, уносячы - згодна са сваім прызначэннем, уклад у павелічэнне людскога дабра і ў задавальненне патрэбаў свету.

Таксама і ў наш час мы назіраем росквіт розных харызматаў сярод свецкіх мужчын і жанчын. І хоць іх атрымліваюць асобныя людзі, але могуць у іх удзельнічаць таксама іншыя, і такім чынам захоўваецца іх працяг у часе як каштоўная і жывая спадчына, якая творыць паміж людзьмі асаблівую духоўную роднасць. Менавіта ў сувязі з апостальствам свецкіх Другі Ватыканскі Сабор гаворыць:

«Для выконвання гэтага апостальства Дух Святы, які робіць справу асвячэння Люду Божага праз служэнне слова і сакрамэнты, удзяляе верным таксама іншыя асаблівыя дары (пар. 1 Кар 12, 7), «надзяляючы кожнага асобна, як Яму хочацца» (пар. 1 Кар 12, 11), каб «служачы адзін аднаму кожны тым дарам, які атрымаў», спрычыняліся і яны «як добрыя будаўнічыя рознастайнай ласкі Божай» (пар. 1 П 4, 10) да будавання ўсяго свету ў любові (пар. Эф 4, 16)»79.

Згодна з логікай першаснага абдаравання, з якога яны вынікаюць, дары Духа Святога патрабуюць, каб усе, хто іх атрымаў, - верныя словам Сабору - ужывалі іх для будавання ўсяго Касцёла80.

Харызматы павінны прымацца з удзячнасцю як тымі, хто іх атрымлівае, так і ўсімі членамі Касцёла. Бо ў іх асабліва шчодра аб'яўляецца ласка, якая гарантуе апостальскую жыццяздольнасць і святасць усяму Целу Хрыста, пры ўмове, што яны насамрэч паходзяць ад Духа і ўжываюцца згодна з Яго натхненнем. Таму заўсёды трэба старацца належным чынам распазнаць харызматы. Бо на практыцы, як адзначылі сінадальныя Айцы, «дзеянне Духа Святога, які дыхае там, дзе хоча, не заўсёды простае для распазнання і прыняцця. Мы ведаем, што Бог дзейнічае ва ўсіх хрысціянах, і добра ўсведамляем, якую вялікую карысць прыносяць харызматы як асобным людзям, так і ўсёй хрысціянскай супольнасці. Мы ўсведамляем таксама вялікую сілу граху, які імкнецца ўнесці неспакой і хаос у жыццё вернікаў і супольнасці»81.

Таксама ніякі харызмат не вызваляе ад абавязку захавання еднасці і паслухмянасці Пастырам Касцёла. Сабор ясна кажа, што «меркаванне пра іх [харызматаў] сапраўднасць і адпаведнасць іх увядзення ў справу належыць тым, хто ў Касцёле з'яўляюцца кіраўнікамі і хто асабліва пакліканы, каб не гасіць Духа, але ўсё выпрабоўваць і захоўваць тое, што добрае (пар. 1 Тэс 5, 12 і 19-21)»82, так, каб усе харызматы ў сваёй разнастайнасці і ўзаемадапаўняльнасці ўзаемадзейнічалі на карысць супольнага дабра83.

УДЗЕЛ СВЕЦКІХ У ЖЫЦЦІ КАСЦЁЛА

25. Свецкія людзі ўдзельнічаюць у жыцці Касцёла не толькі праз рэалізацыю сваіх заданняў і харызматаў, але таксама многімі іншымі спосабамі.

Гэты ўдзел выяўляецца найперш у жыцці і місіі партыкулярных Касцёлаў, дыяцэзій, у якіх «сапраўды прысутнічае і дзейнічае адзіны, святы, каталіцкі і апостальскі Хрыстовы Касцёл»84.

Партыкулярныя Касцёлы і паўсюдны Касцёл

Каб належным чынам удзельнічаць у жыцці Касцёла, свецкія павінны мець выразна акрэсленае бачанне таго, чым з'яўляецца партыкулярны Касцёл у сваёй сапраўднай сувязі з паўсюдным Касцёлам. Партыкулярны Касцёл - гэта не проста частка, якая з'явілася ў выніку нейкага раздрабнення паўсюднага Касцёла, і паўсюдны Касцёл - гэта не проста збор партыкулярных Касцёлаў; іх яднае паміж сабою жывая, істотная і сталая сувязь, бо паўсюдны Касцёл жыве і выяўляецца ў партыкулярных Касцёлах. Таму Сабор гаворыць пра партыкулярныя Касцёлы як пра супольнасці, «сфармаваныя на ўзор паўсюднага Касцёла, у якіх існуе і з якіх складаецца адзін і адзіны каталіцкі Касцёл»85.

Заклікаючы свецкіх да чыннага ўдзелу ў жыцці ўласнага партыкулярнага Касцёла, Сабор заахвочвае іх таксама да таго, каб усё больш развівалі ў сабе дух «каталіцкасці». «Няхай заўсёды будуць чуйнымі, - чытаем у Дэкрэце пра апостальства свецкіх, - да справаў дыяцэзіі, якой парафія з'яўляецца як бы ячэйкаю, заўсёды гатовымі на заклік пастыра ўкласці свае сілы ў дыяцэзіяльныя пачынанні. Больш таго, каб задавольваць патрэбы гарадоў і сельскіх мясцовасцяў, няхай не абмяжоўваюць свайго супрацоўніцтва межамі парафіі ці дыяцэзіі, але намагаюцца пашырыць яго на міжпарафіяльныя, міждыяцэзіяльныя, нацыянальныя і міжнародныя сферы, тым больш, што пастаянна ўзрастаючы дэмаграфічны рух, узрастаючая ўзаемазалежнасць людзей і лёгкасць камунікацыі ўжо не дазваляюць, каб якая-небудзь частка грамадскасці заставалася ў ізаляцыі. Такім чынам, няхай клапоцяцца пра патрэбы люду Божага, раскіданага па ўсім свеце»86.

У сувязі з гэтым Сінод заклікаў садзейнічаць стварэнню дыяцэзіяльных душпастырскіх радаў, якія ў выпадку неабходнасці выконваюць функцыі дарадчых органаў. Насамрэч датычыць гэта прынцыповай формы супрацоўніцтва і дыялогу, а таксама вызначэння, на дыяцэзіяльным узроўні. Удзел свецкіх у гэтых радах дазволіць пашырыць сферу кансультацый, а прынцып супрацоўніцтва, які ў пэўных выпадках мае рашаючы характар, будзе рэалізоўвацца шырэй і больш адважна87.

Удзел свецкіх у дыяцэзіяльных сінодах, а таксама ў партыкулярных сінодах, правінцыяльных альбо пленарных, прадугледжаны Кодэксам Кананічнага Права88. Ён можа спрычыніцца да паглыблення еднасці і рэалізацыі місіі партыкулярнага Касцёла, як у яго ўласных межах, так і ў лучнасці з іншымі партыкулярнымі Касцёламі, якія належаць да той самай касцёльнай правінцыі альбо да Канферэнцыі Епіскапату.

Канферэнцыі Епіскапату належыць выбар метадаў, найбольш адпаведных для развіцця на нацыянальным альбо рэгіянальным узроўні дарадчай функцыі і іншых формаў супрацоўніцтва свецкіх мужчын і жанчын, каб пры належнай ацэнцы супольных праблемаў выразней праяўлялася касцёльная камунія ўсіх89.

Парафія

26. Хоць касцёльная супольнасць заўсёды мае паўсюднае вымярэнне, аднак свой найбольш непасрэдны і бачны выраз мае ў жыцці парафіі. Парафія з'яўляецца як бы канчатковым вызначэннем месцазнаходжання Касцёла, а ў пэўнай ступені самым Касцёлам, які знаходзіцца сярод сваіх сыноў і дачок90.

Мы ўсе павінны адкрыць, з дапамогаю веры, сапраўднае аблічча парафіі, ці саму «таямніцу» Касцёла, які менавіта ў ёй існуе і дзейнічае. Бо яна, хоць часам бывае бедная на людзей і сродкі, а часамі раскіданая на вялікім абшары альбо згубленая ў шматлюдных, поўных хаосу мікрараёнах вялікіх мітраполій, ніколі не з'яўляецца проста структурай, тэрыторыяй, будынкам, але, хутчэй, «Божай сям'ёй, сям'ёю ажыўленых духам еднасці братоў»91, «домам сямейным, братэрскім і гасцінным»92, «супольнасцю верных»93. Урэшце парафія збудавана на грунце тэалагічнай рэчаіснасці, бо яна з'яўляецца эўхарыстычнай супольнасцю94, г.зн. супольнасцю, здольнай справаваць Эўхарыстыю, якая з'яўляецца жывою крыніцаю яе росту і сакрамэнтальным саюзам дасканалай камуніі з усім Касцёлам. Гэтая здольнасць вынікае з таго, што парафія з'яўляецца супольнасцю веры, а таксама арганічнаю супольнасцю, г.зн. такою, якая складаецца з пасвечаных святароў і іншых хрысціянаў, і ў якой пробашч, што прадстаўляе біскупа дыяцэзіі95, з'яўляецца іерархічным звяном, яднаючым парафію з усім партыкулярным Касцёлам.

Задачы Касцёла ў сучасным свеце, зразумела, занадта вялікія, каб адна парафія магла іх вырашыць. І таму Кодэкс Кананічнага Права прадугледжвае розныя формы супрацоўніцтва паміж парафіямі, якія знаходзяцца на той жа тэрыторыі96, а біскупам рэкамендуе клапаціцца пра ўсіх вернікаў, таксама і пра тых, якія не ахоплены звычайнай формай пастырства97. Па сутнасці, каб слова і ласка Евангелля маглі дасягнуць сучасных людзей, якія жывуць у такіх розных варунках, патрэбна шмат месцаў і шмат формаў рэлігійнага ўплыву і дзейнасці. Існуе шмат формаў рэлігійнага ўплыву і апостальства ў асяроддзях у сферах культуры, грамадскіх, выхаваўчых, прафесійных і іншых спраў, для якіх парафія не можа быць зыходным пунктам ці асяродкам. А тым не менш і сёння парафія перажывае новы, абнадзейваючы перыяд. Павел VI, прамаўляючы на пачатку свайго пантыфікату да рымскага клеру, сказаў: «Проста думаю, што гэтая найстаражытная і шаноўная структура, якой з'яўляецца парафія, выконвае незаменную і вельмі актуальную місію. Гэта яна збірае хрысціянскі люд у першую супольнасць; яна рыхтуе і прывучае да нармальнай практыкі літургічнага жыцця; яна падтрымлівае і ажыўляе веру ў сучасных людзях; яна забяспечвае школьнай моладзі збаўчае вучэнне Хрыста; яна пабуджае да адчування і практыкавання пакорнай любові, якая праяўляецца ў добрых і братэрскіх учынках»98.

Айцы сіноду са свайго боку ўважліва прааналізавалі сітуацыю, у якой цяпер знаходзяцца многія парафіі, заклікаючы да больш рашучай іх адновы: «Шмат парафіяў, як у раёнах урбанізаваных, так і на місійных землях, не ў стане поўнасцю развіць сваю дзейнасць з-за нястачы матэрыяльных сродкаў альбо святароў, з-за занадта вялікай тэрытарыяльнай разлегласці альбо спецыфічнай сітуацыі некаторых хрысціянаў (напрыклад, бежанцаў і эмігрантаў). Каб усе тыя парафіі маглі з'яўляцца сапраўднымі хрысціянскімі супольнасцямі, лакальныя ўлады павінны паклапаціцца: а) аб прыстасаванні парафіяльных вельмі гнуткіх структураў. Гнуткіх да такой ступені, якую у гэтай сферы дапускае Кодэкс Кананічнага Права, маючы на ўвазе перадусім удзел свецкіх у душпастырскай адказнасці; б) аб стварэнні невялікіх пачатковых касцёльных супольнасцяў, называных таксама жывымі супольнасцямі, у якіх вернікі могуць узаемна перадаваць Слова Божае, а таксама служыць іншым і практыкаваць міласэрнасць. Гэтыя супольнасці з'яўляюцца сапраўднай праявай касцёльнай камуніі і асяродкамі евангелізацыі, якія дзейнічаюць у лучнасці са сваімі пастырамі»99. У мэтах адновы парафій і для забеспячэння большага плёну іх уплыву неабходна таксама садзейнічаць развіццю розных формаў супрацоўніцтва - таксама ў форме інстытуцыйнай - паміж парафіямі на той жа тэрыторыі.

Апостальская заангажаванасць у парафіі

27. У гэтым месцы варта бліжэй разгледзець справу супольнасці і ўдзелу свецкіх у жыцці парафіі. Найперш звернем увагу ўсіх свецкіх мужчын і жанчын на такія слушныя, яскравыя і зацікаўленыя словы Сабору, узятыя з Дэкрэту аб апостальстве свецкіх: «У касцёльных супольнасцях дзейнасць іх [свецкіх] важная настолькі, што без яе апостальства саміх пастыраў звычайна не можа быць ва ўсёй паўнаце дзейсным»100. Безумоўна, гэтае сцвярджэнне неабходна разумець у святле «эклезіялогіі камуніі», паводле якой усе паслугі і харызматы, розныя і адначасова ўзаемадапаўняльныя, неабходны для развіцця Касцёла, кожны па-свойму.

Свецкія павінны ўсё глыбей пераконвацца ў тым, наколькі істотным з'яўляецца апостальскае заангажаванне на тэрыторыі ўласнай парафіі. Звернемся тут яшчэ раз да аўтарытэтных словаў Сабору: «Парафія дасягае відавочнага прыкладу супольнасцевага апостальства, збіраючы ў адно разнастыйныя чалавечыя ўласцівасці, якія праяўляюцца ў яе межах, і далучаючы іх да паўсюднасці Касцёла. Няхай свецкія прывыкаюць дзейнічаць у парафіі ў цесным адзінстве са сваімі святарамі, прадстаўляць супольнасці Касцёла ўласныя праблемы і праблемы свету, а таксама справы, якія датычаць збаўлення, з мэтаю супольнага іх абмеркавання і вырашэння; супрацоўнічаць, па меры сілаў, ва ўсіх апостальскіх і місійных пачынаннях сваёю «касцёльльнаю сям'ёю»101.

Пастулат Сабору, які датычыць «супольнага» абмеркавання і вырашэння душпастырскіх праблемаў павінен быць адпаведна і сістэматычна рэалізаваны праз усё шырэйшае, мацнейшае і рашучае ўмацаванне парафіяльных душпастырскіх радаў, што асабліва слушна падкрэслівалі Айцы сіноду102.

У цяперашніх варунках свецкія могуць і павінны рабіць вельмі шмат для развіцця сапраўднай касцёльнай еднасці ў сваіх парафіях і для абуджэння місійнага запалу ў адносінах да няверуючых, гэтак жа як і да тых, якія, захоўваючы веру, пакідаюць альбо занядбоўваюць практыку хрысціянскага жыцця.

Як Касцёл пастаўлены сярод людзей, так парафія жыве і дзейнічае, глыбока ўключаная ў чалавечае грамадства, салідарная з памкненнямі і драмамі людзей. Даволі часта здараецца, асабліва ў некаторых краінах і асяроддзях, што ў гэтым грамадстве ўзнікаюць гвалтоўныя працэсы раскладу і дэгуманізацыі. Там чалавек адчувае сябе страчаным і дэзарыентаваным, але ягонае сэрца ўсё больш прагне перажываць і развіваць больш братэрскія і больш чалавечыя формы суіснавання. Парафія можа задаволіць гэтае жаданне, калі, пры актыўным удзеле свецкіх, застаецца вернаю свайму першаснаму пакліканню і місіі быць у свеце «месцам» паяднання вернікаў, а таксама «знакам» і «прыладаю» паклікання ўсіх людзей да жыцця ў камуніі; адным словам, яна павінна стаць домам, адчыненым для ўсіх і гатовым служыць кожнаму, ці таксама, як казаў папа Ян ХХІІІ, крыніцай, якая б'е пасярод мястэчка, да якой усе жыхары прыходзяць наталіць смагу.

ФОРМЫ ЎДЗЕЛУ Ў ЖЫЦЦІ КАСЦЁЛА

28. Свецкія разам са святарамі, законнікамі і законніцамі ствараюць адзін люд Божы і Цела Хрыста.

Тое, што хрысціяне з'яўляюцца «членамі» Касцёла, ні ў чым не змяншае таго факту, што кожны з іх - істота «адзіная і непаўторная»; але наадварот, забяспечвае і паглыбляе сэнс гэтага адзінства і непаўторнасці кожнага як крыніцы багацця і разнастайнасці ўсяго Касцёла. Бо ў Езусе Хрысце Бог кліча кожнага яго ўласным імем. Яго заклік: «Ідзіце і вы ў мой вінаграднік», - звернуты да кожнага асабіста і гучыць: «Пайдзі і ты ў мой вінаграднік!»

Такім чынам, кожны ў сваім адзінстве і непаўторнасці, са сваім уласным «быць» і «дзейнічаць», аддае сябе на карысць узрастання касцёльнай камуніі і адначасова сам атрымлівае ва ўласнасць супольнае багацце ўсяго Касцёла. «Еднасць святых», якую мы вызнаем у Credo, грунтуецца менавіта на тым, што дабро ўсіх становіцца дабром для кожнага, а дабро кожнага становіцца дабром для ўсіх. «У святым Касцёле, - гаворыць св.Грыгоры Вялікі, - кожны падтрымлівае ўсіх і ўсе з'яўляюцца апорай кожнага»103.

Формы асабістага ўдзелу

Неабходна, каб кожны свецкі католік меў заўсёды жывое ўсведамленне таго, што ён з'яўляецца «членам Касцёла, г.зн. асобай, якой дзеля дабра ўсіх было даручана арыгінальнае, незаменнае і дакладнае асабістае заданне. На аснове гэтага сцвярджэння выказванне Сабора аб неабходнасці індывідуальнага апостальства свецкіх праяўляецца ва ўсёй паўнаце свайго значэння: «Індывідуальнае апостальства, шчодрай крыніцай якога ёсць сапраўднае хрысціянскае жыццё (пар. Ян 4, 14), з'яўляецца пачаткам і ўмовай усялякага апостальства свецкіх, супольнага таксама, і нічым яго нельга замяніць. Да гэтага роду апостальства, заўсёды і ўсюды плённага, а ў некаторых абставінах адзіна прыдатнага і магчымага, закліканы і абавязаны ўсе свецкія, любога стану, хоць і не маюць здольнасці альбо магчымасці супрацоўнічаць у супольнасцях»104.

У індывідуальным апостальстве змяшчаецца вялікі скарб, які належыць адкрыць для таго, каб узрасла місійная энергія свецкіх. Дзякуючы менавіта гэтай форме апостальства, Евангелле становіцца незвычайна агульнадаступным, бо дасягае ўсіх месцаў і асяроддзяў, з якімі звязана штодзённае, канкрэтнае жыццё свецкіх. Акрамя таго, гаворка тут ідзе пра пастаяннае ўздзеянне Евангелля, бо яно звязана з паслядоўнай адпаведнасцю асабістага жыцця з вераю, а таксама пра асабліва выразнае ўздзеянне, таму што свецкія католікі, цалкам падзяляючы з іншымі ўмовы жыцця і працы, радасць і надзею, могуць дайсці да сэрцаў сваіх суседзяў, сяброў альбо калегаў, адкрываючы іх на поўнае вымярэнне рэчаіснасці, на поўны сэнс быцця, якім з'яўляецца камунія з Богам і людзьмі.

Формы сумеснага ўдзелу

29. Касцёльная камунія, прысутная і творчая ў дзейнасці асобных людзей, знаходзіць сваё спецыфічнае праяўленне ў аб'яднанай дзейнасці свецкіх католікаў, г.зн., у такой, у якой яны салідарна і адказна ўдзельнічаюць у жыцці і місіі Касцёла.

У апошні час з'ява аб'яднання свецкіх католікаў ажывілася і набыла асабліва разнастайны характар. Бо калі аб'ядноўванне вернікаў заўсёды было з'явай, якая пэўным чынам прысутнічала ў гісторыі Касцёла, аб чым да сённяшняга дня сведчаць розныя брацтвы, трэція законы і з'адзіночанні, то незвычайнае ажыўленне ў гэтай сферы наступіла ў апошні час, калі з'явіліся і пашырыліся шматлікія і вельмі разнастайныя формы згуртаванняў: таварыствы, групы, супольнасці і рухі. Таму мы можам гаварыць пра новую эпоху аб'яднанняў свецкіх католікаў. Сапраўды, «побач з традыцыйнымі аб'яднаннямі, а часам нават з іхніх каранёў, выраслі новыя рухі і аб'яднанні, якія маюць спецыфічны характар і мэты: бо вялікае багацце і разнастайныя рэсурсы, якімі Дух Святы ажыўляе Касцёл; вялікія таксама арганізацыйныя здольнасці і велікадушнасць ляікату»105.

Аб'яднанні ляікату часта значна розняцца паміж сабой арганізацыяй, напрамкам і выхаваўчымі метадамі, а таксама сферай дзейнасці. Аднак, сярод іх існуе агульнае і глыбокае адзінства мэты, якая іх ажыўляе і якой з'яўляецца адказны ўдзел у місіі Касцёла, што абвяшчае Евангелле Хрыста як крыніцу людской надзеі і грамадскай адновы.

Аб'ядноўванне свецкіх з мэтаю рэалізацыі духоўных і апостальскіх заданняў мае шмат матываў і з'яўляецца адказам на многія запатрабаванні. Бо ў гэтым выяўляецца сацыяльная натура чалавека, а таксама рэалізуецца неабходнасць пашырэння сфераў і эфектыўнасці яго дзейнасці. На самой справе, «культурны» уплыў, будучы крыніцай і стымулам, а таксама плёнам і знакам усіх іншых пераменаў у асяроддзі і грамадстве, можа ўзнікнуць дзякуючы дзейнасці не столькі адзінак, колькі «грамадскага суб'екту», г.зн. нейкай групы, супольнасці, аб'яднання ці руху. Асаблівае пацвярджэнне гэта мае ў межах плюралістычнага і раздзеленага грамадства - з якім цяпер мы сутыкаемся па ўсім свеце, - а таксама ў асабліва складаных і цяжкіх сітуацыях. З іншага боку, розныя формы аб'яднанай дзейнасці свецкіх, менавіта ў секулярызаваным свеце, прыносяць выключна каштоўную дапамогу многім людзям у захаванні хрысціянскага жыцця, якое адпавядае патрабаванням Евангелля, а таксама ў місійным і апостальскім удзеле.

Але акрамя ўсяго гэтага, існуе таксама глыбокі аргумент тэалагічнага характару, які абгрунтоўвае і цягне за сабой аб'ядноўванне свецкіх: эклезіялагічная прычына, выразна прызнаная Другім Ватыканскім Саборам, які бачыць у калектыўным апостальстве «знак супольнасці і еднасці Касцёла ў Хрысце»106.

Гэта «знак», які павінен праяўляцца праз «камунію» як ва ўнутраных, так і ў знешніх стасунках рознага роду аб'яднанняў, у больш шырокім кантэксце хрысціянскай супольнасці. Менавіта гэты эклезіялагічны аргумент з аднаго боку тлумачыць належнае свецкім «права» аб'ядноўвацца, а з другога - ўказвае на неабходнасць «крытэрыяў», якія вырашаюць аб касцёльнай аўтэнтычнасці дадзеных згуртаванняў.

Важным значэннем з'яўляецца прызнанне свабоды аб'ядноўвання свецкіх у Касцёле. Гэтая свабода - аўтэнтычнае права, якое не з'яўляецца нейкаю «ўступкаю» з боку ўлады, але вынікае з Хросту як сакрамэнту, які заклікае свецкіх да актыўнага ўдзелу ў камуніі і місіі Касцёла. Сабор кажа пра гэта вельмі выразна: «Захоўваючы належныя адносіны да касцёльных уладаў, свецкія маюць права ствараць аб'яднанні, кіраваць імі і далучацца да ўжо існуючых»107. Гэтае права забяспечана таксама ў палажэннях новага Кодэксу: «Вернікі маюць права на свабоднае стварэнне аб'яднанняў і кіраванне імі ў мэтах любові ці пабожнасці альбо для ажыўлення хрысціянскага паклікання ў свеце, а таксама на правядзенне сходаў для агульнага дасягнення гэтых мэтаў»108.

Такім чынам, гэтая свабода прызнана і забяспечана касцёльнаю ўладаю, і ёю можна карыстацца заўсёды і толькі ў камуніі Касцёла. Таму права свецкіх аб'ядноўвацца знаходзіцца ў істотнай сувязі з жыццём камуніі і місіяй самога Касцёла.

Крытэрыі касцёльнага характару супольнасцяў ляікату

30. Неабходнасць існавання выразных і дакладных крытэрыяў ацэнкі і прызнання супольнасцяў ляікату, якія акрэсліваюцца таксама як «крытэрыі касцёльнага характару», заўсёды разумета ў перспектыве дабра для камуніі і місіі Касцёла, а таму не трэба бачыць у ёй абмежавання свабоды аб'ядноўвацца.

Неабходна прыняць наступныя асноўныя крытэрыі вызначэння характару кожнага без выключэння аб'яднання свецкіх асобаў у Касцёле:

- Вылучэнне на першае месца паклікання кожнага хрысціяніна да святасці, якое выяўляецца «у пладах ласкі, якія Дух нараджае ў верніках»109, грунтуецца на імкненні дасягнуць поўні хрысціянскага жыцця і дасканаласці любові110.

Адпаведна гэтаму прынцыпу, усе без выключэння аб'яднанні ляікату імкнуцца ўсё больш выконваць у Касцёле ролю прылады святасці, а таксама «падкрэсліваюць і ставяць на першае месца для сваіх членаў цесную сувязь паміж практычным жыццём і вераю»111.

- Адказнасць у вызнанні каталіцкай веры, якая выяўляецца ў тым, што прыняцце і пераказванне праўды аб Хрысце, Касцёле і чалавеку адбываецца згодна з яе аўтэнтычнай інтэрпрытацыяй настаўніцкай установы Касцёла. Таму кожнае таварыства, якое аб'ядноўвае свецкіх людзей, павінна быць месцам абвяшчэння веры, набліжэння да веры і выхавання ў веры, заўсёды з захаваннем яе поўнага зместу.

- Сведчанне трывалай і аўтэнтычнай камуніі, што праяўляецца ў сыноўскім стаўленні да папы, які з'яўляецца пастаяннай і бачнай крыніцай еднасці паўсюднага Касцёла112, і да біскупа, што ёсць «бачнай крыніцай і фундаментам еднасці партыкулярнага Касцёла»113, пры захаванні «ўзаемнай павагі і дакладнай каардынацыі ўсіх формаў апостальства ў Касцёле»114.

Сувязь з папам і біскупам павінна праяўляцца ў лаяльнай гатоўнасці прымаць іх вучэнне і пастырскія ўказанні. Акрамя таго, згодна прынцыпам касцёльнай камуніі, неабходна прызнаць слушным мноства формаў аб'яднанняў ляікату, адначасова клапоцячыся пра тое, каб заўсёды ажыўляла іх гатоўнасць да ўзаемасупрацоўніцтва.

- Адзінадушнасць з апостальскай мэтай Касцёла і ўдзел у яе рэалізацыі, г.зн. у «евангелізацыі і асвячэнні людзей, а таксама фармаванне іх сумлення па хрысціянскім узоры, каб такім чынам напоўніць евангельскім духам розныя супольнасці і асяроддзі»115.

Гэта патрабуе, каб аб'яднанні ляікату, усе разам і кожнае паасобку, паглыблялі свой місійны ўдзел, усё больш становячыся суб'ектам новай евангелізацыі.

- Заангажаваная прысутнасць у чалавечым грамадстве, якая - у святле сацыяльнага вучэння Касцёла - заўсёды будзе служэннем дзеля поўнай годнасці чалавека.

Гэта азначае, што аб'яднанні свецкіх, уносячы ў грамадства жывое сведчанне ўдзелу і салідарнасці, спрыяюць умацаванню ў ім прынцыпаў справядлівасці і братэрства.

Прадстаўленыя тут асноўныя крытэрыі пацвярджаюцца канкрэтнымі вынікамі, якія спадарожнічаюць жыццю і дзейнасці разнастайных аб'яднанняў свецкіх людзей, як напр. ажыўленне любові да малітвы, кантэмпляцыі, літургічнага і сакрамэнтальнага жыцця; дзейнасць на карысць павелічэння пакліканняў да хрысціянскага сужэнства, сакрамэнтальнага святарства і кансэкраванага жыцця; гатоўнасць удзельнічаць у пачынаннях і дзейнасці Касцёла як на лакальным, так нацыянальным і міжнародным узроўнях; удзел у сферы катэхізацыі і педагагічныя здольнасці ў выхаванні хрысціянаў; заахвочванне да хрысціянскай прысутнасці ў розных грамадскіх асяроддзях і ўдзел у арганізацыі і ажыўленні дабрачыннай, культурнай і духоўнай дзейнасці; дух самаахвярнасці і вяртанне да евангельскага ўбоства як да крыніцы велікадушнае любові ўсіх людзей; навяртанне на шлях хрысціянскага жыцця альбо вяртанне тых, хто некуды «адышоў», да супольнасці ахрышчаных.

Служэнне Пастыраў на карысць камуніі

31. Пастыры Касцёла, таксама і тады, калі становяцца перад магчымымі і зразумелымі цяжкасцямі, звязанымі з дзейнасцю аб'яднанняў, якія ўжо існуюць, альбо з узнікненнем новых, не могуць ухіляцца ад выканання паслугаў, якія ўваходзяць у сферу выконваемай імі ўлады, не толькі з увагі на дабро Касцёла, але таксама дзеля дабра саміх аб'яднанняў ляікату. У гэтым сэнсе справе ацэнкі і ўстанаўлення даставернасці павінна спадарожнічаць намаганне кіраваць, а перад усім заахвочванне развіцця супольнасцяў свецкіх людзей у камуніі і місіі Касцёла.

Асабліва рэкамендуецца, каб пэўныя новыя згуртаванні і рухі, беручы пад увагу іх часта нацыянальны ці міжнародны маштаб, былі афіцыйна прызнаныя і зацверджаныя кампетэнтнай касцёльнай уладай. Сабор гаворыць: «Апостальства свецкіх дапускае, безумоўна, розныя спосабы ўзаемаадносінаў з іерархіяй у залежнасці ад розных формаў і сфераў гэтага апостальства (…). Некаторыя формы апостальства свецкіх - розным чынам - бясспрэчна прызнаны іерархіяй. Акрамя таго, касцёльная ўлада, улічваючы патрэбы супольнага дабра для Касцёла, можа выбраць некаторыя сярод аб'яднанняў і апостальскіх пачынанняў, якія імкнуцца непасрэдна да духоўнае мэты, і спецыяльна садзейнічаць ім, беручы за іх асаблівую адказнасць»116.

Сярод розных формаў апостальства свецкіх, якія знаходзяцца ў асаблівых адносінах з іерархіяй, Айцы сіноду вызначылі найперш рухі і супольнасці Каталіцкай Акцыі, у якой «свецкія, шляхам свабоднага выбару, аб'ядноўваюцца ў форме арганічнай і трывалай структуры, каб пад дзеяннем Духа Святога, у еднасці з біскупам і святарамі, служыць верна і актыўна, згодна са спецыфікай уласнага паклікання і ўжываючы адпаведныя метады, пры развіцці ўсёй хрысціянскай супольнасці, рэалізацыі душпастырскіх пачынанняў і ажыўленні духам Евангелля ўсіх сфераў жыцця»117.

Папская Рада Свецкіх мае абавязак скласці спіс аб'яднанняў, афіцыйна прызнаных Апостальскай Сталіцай, а таксама, разам з Сакратарыятам Еднасці Хрысціянаў, вызначыць важнейшыя ўмовы, якія патрабуюцца для зацвярджэння экуменічных аб'яднанняў, у якіх большасць членаў - католікі, а меншасць - некатолікі, як таксама і таго, што павінна прадвызначаць у дадзеным выпадку адмоўны адказ118.

Усе, як Пастыры, так і вернікі, абавязаны развіваць і пастаянна ўмацоўваць братэрскія сувязі і стасункі, якія грунтуюцца на пашане, сардэчнасці і супрацоўніцтве, паміж рознымі аб'яднаннямі ляікату. Толькі такім чынам усё багацце дароў і харызматаў, якімі адорвае нас Бог, зможа плённа і ўпарадкавана садзейнічаць будаванню супольнага дому: «Каб салідарна будаваць супольны дом, трэба цалкам адкінуць дух антаганізму і спрэчак, а спаборнічаць, хутчэй, у аказванні пашаны адны другім (пар. Рым 12, 10), ва ўзаемным апярэджанні ў любові і жаданні супрацоўнічаць, цярпліва, пранікнёна, з гатоўнасцю да самаахвяравання, якое часам можа быць з гэтым звязана»119.

Услухаемся яшчэ раз у словы Езуса: «Я - вінаградная лаза, а вы - галіны» (пар. Ян 15, 5), дзякуючы Богу за вялікі дар касцёльнай камуніі, якая адлюстроўвае ў часе вечную і невымоўную камунію любові Трыадзінага Бога. Усведамленне гэтага дару павінна яднацца з моцным пачуццём адказнасці. Бо гэта дар, які абавязвае, каб, жывучы ў штораз паўнейшай камуніі, памнажаць яго так, як евангельскія здольнасці.

Адказнае стаўленне да дару камуніі праяўляецца найперш у настойлівым старанні пераадолець кожную спакусу расколу і пратэсту, якая пагражае жыццю і апостальскаму заангажаванню хрысціянаў. З болем і са здзіўленнем кажа апостал Павел: «Думаю пра тое, што кожны з вас гаворыць: «Я - Паўлавы, а я - Апалосавы, а я - Кефасавы, а я - Хрыстовы». Ці ж Хрыстус раздзелены?» (пар. 1 Кар 1, 12-13); і гэтыя словы не перастаюць гучаць як папрок з прычыны ранаў, якія наносяцца целу Хрыста. Няхай дасягне кожнага моцны заклік Апостала: «Малю вас, браты, іменем Пана нашага Езуса Хрыста, каб усе вы гаварылі адно, і не было б між вамі падзелаў, але каб вы злучаны былі ў адным розуме і ў адной думцы» (пар. 1 Кар 1, 10).

Вось так жыццё ў камуніі Касцёла становіцца знакам для свету і прыцягальнаю сілаю, якая вядзе да веры ў Хрыста: «Няхай будуць усе адно: як Ты, Айцец, ува Мне, і Я ў Табе, так і яны няхай будуць адно, каб паверыў свет, што Ты паслаў Мяне» (пар. Ян 17, 21). Такім чынам, гэтая камунія адкрываецца для місійнай справы, больш таго, сама становіцца місіяй.

МІСІЙНАЯ ПРЫРОДА КАМУНІІ

32. Біблейскі вобраз вінаграднай лазы і галінак, да якога можна нам цяпер звярнуцца, скіроўвае нашыя разважанні непасрэдным і натуральным чынам да тэмы пладаноснасці і жыцця. Галінкі, якія вырастаюць з вінаграднай лазы, беручы з яе жыццё, павінны прыносіць плён: «Я - вінаградная лаза, а вы - галіны. Хто прабывае ўва Мне і Я ў ім, той прыносіць багата пладоў» (пар. Ян 15, 5). Гэтае прынашэнне плёну - асноўнае патрабаванне хрысціянскага жыцця ў Касцёле. Хто не дае пладоў, той не прабывае ў камуніі: «Усякую галіну ў Мяне, якая не дае плоду, Ён [Айцец Мой] адсякае» (пар. Ян 15, 2).

Абсалютна неабходнаю ўмоваю прынашэння плёну з'яўляецца камунія з Езусам, з якой вынікае камунія сярод хрысціян: «без мяне нічога не можаце рабіць» (пар. Ян 15, 5). Самы прыгожы плод, які могуць даць галіны вінаграднай лазы, - гэта камунія з іншымі, дар Хрыста і яго Духа.

Камунія нараджае камунію і ў самой сваёй сутнасці прымае форму місійнай камуніі. Бо Езус гаворыць да Сваіх вучняў: «Не вы Мяне выбралі, але Я вас выбраў і паставіў вас, каб ішлі і прыносілі плод і каб плод ваш трываў» (пар. Ян 15, 16).

Камунія і місія цесна звязаны паміж сабою, узаемапранікаюць так далёка, што камунія адначасова з'яўляецца крыніцай і плёнам місіі: камунія з'яўляецца місійнай, місія ж служыць камуніі. Заўсёды адзін і той жа Дух збірае і яднае Касцёл, а таксама пасылае яго, каб абвяшчаў Евангелле «ажно па край зямлі» (Дз 1, 8). Касцёл жа ўсведамляе, што камунія, якую ён атрымаў як дар, мае паўсюднае прызначэнне. Такім чынам, атрымаўшы дар ад Духа, які разлівае ў сэрцах веруючых людзей любоў Езуса Хрыста, гэтую цудоўную сілу, што запэўнівае ўнутраную еднасць і знешняе развіццё, ён адчувае сябе даўжніком усяго чалавецтва і кожнага чалавека. Місія Касцёла вынікае з самой яго прыроды, атрыманай ад Хрыста, які ўстанавіў яго «знакам і прыладай (...) еднасці ўсяго роду чалавечага»120. Мэтаю гэтай місіі з'яўляецца тое, каб усе людзі пазналі і адчулі «новую» камунію: яна ўвайшла ў гісторыю свету праз Сына Божага, які стаў чалавекам. У гэтым сэнсе сведчанне Яна Евангеліста канчаткова акрэслівае шчаслівую мэту, да якой скіравана ўся місія Касцёла: «Аб тым, што мы бачылі і чулі, абвяшчаем вам, каб і вы мелі лучнасць з намі; а нашая лучнасць - з Айцом і Сынам Яго, Езусам Хрыстом» (пар. 1 Ян, 1, 3).

Значную частку адказнасці за місію Касцёла Бог даручае свецкім, якія застаюцца ў камуніі з усімі іншымі членамі Люду Божага.

Айцы Другога Ватыканскага Сабору поўнасцю ўсведамлялі гэта: «Бо духоўныя пастыры добра ўсведамляюць сабе, як шмат садзейнічаюць дабру ўсяго Касцёла свецкія людзі. Менавіта пастыры ведаюць, што яны ўстаноўлены Хрыстом не для таго, каб узяць на саміх сябе ўсё збаўчае пасланніцтва Касцёла для свету», але што іх ганаровае заданне - так займацца пастырскай апекай над вернікамі і так прызнаваць іх служэнне і харызматы, каб усе яны працавалі ў згодзе, кожны па-свойму для супольнай справы121. Гэтае перакананне Айцоў Сабору было яшчэ раз усвядомлена з усёю выразнасцю і яшчэ большаю сілаю падчас працаў Сіноду.

АБВЯШЧАЦЬ ЕВАНГЕЛЛЕ

33. Як члены Касцёла, свецкія маюць пакліканне і місію прапаведнікаў Евангелля. Права для выканання гэтай місіі даюць ім і абавязваюць іх да гэтага сакрамэнты хрысціянскай ініцыяцыі.

Прачытаем выразныя і поўныя сэнсу словы Другога Ватыканскага Сабору: «Як удзельнікі місіі Хрыста-Святара, Прарока і Валадара, свецкія маюць права актыўна ўдзельнічаць у жыцці і дзейнасці Касцёла. (...) Беручы сілы з актыўнага ўдзелу ў літургічным жыцці сваёй супольнасці, яны старанна ўдзельнічаюць у яе апостальскай працы; прыводзяць у Касцёл людзей, якія, магчыма, знаходзяцца далёка ад яго; актыўна супрацоўнічаюць у абвяшчэнні Слова Божага, асабліва праз катэхізацыю; аддаючы Касцёлу свае прафесійныя веды, удасканальваюць душпастырскую працу, а таксама распараджаюцца касцёльнай маёмасцю»122.

Уся місія Касцёла канцэнтруецца і развіваецца менавіта ў евангелізацыі, бо яна - ласка і паўнамоцтва, якое Езус Хрыстус даручыў яму ў пачатку яго гісторыі: «Ідзіце па ўсім свеце і абвяшчайце Евангелле ўсякаму стварэнню» (пар. Мк 15, 15); «І вось Я з вамі ва ўсе дні да сканчэння веку» (пар. Мц 28, 20).»Абавязак евангелізацыі трэба лічыць, - піша Павел VI, - за ласку і сапраўднае пакліканне Касцёла; ён выяўляе самую праўдзівую яго асаблівасць»123.

Дзякуючы евангелізацыі, становіцца магчымым будаванне і фармаванне Касцёла як супольнасці веры, а, дакладней, - як супольнасці веры, якая вызнаецца ў прыняцці Слова Божага, здзяйсняецца ў сакрамэнтах і перажываецца ў любові, каторая з'яўляецца душою хрысціянскага маральнага жыцця. Па-сутнасці, «добрая вестка» скіравана да навяртання сэрца і душы чалавека і да асабістай повязі яго з Езусам Хрыстом, Панам і Збавіцелем; падрыхтоўвае яго да Хросту і да Эўхарыстыі, умацоўвае ў рашэнні і рэалізацыі пастановы весці новае жыццё паводле Духа.

З упэўненасцю, запавет Езуса «Ідзіце і абвяшчайце Евангелле» заўсёды застаецца аднолькава важным і абавязковым. Аднак цяперашняя сітуацыя не толькі ў свеце, але і ў розных частках Касцёла, адназначна патрабуе, каб на словы Хрыста адказаць больш рашучай і адданай паслухмянасцю. Кожны вучань пакліканы асабіста. Нікому нельга ўхіляцца ад асабістай адказнасці: «Гора мне, калі я не абвяшчаю Евангелля!» (пар. 1 Кар 9, 16).

Настаў час новай евангелізацыі

34. Цэлыя краіны і народы, у якіх калісьці рэлігія і хрысціянскае жыццё квітнелі і далі пачатак супольнасці жывой і дынамічнай веры, сёння падвяргаюцца цяжкім выпрабаванням, а часам нават - працэсу радыкальных пераменаў у выніку пашырэння абыякавасці, секулярызацыі і атэізму. Перадусім, тут маюцца на ўвазе краіны і народы, якія належаць да так званага Першага Свету, у якіх матэрыяльны дабрабыт і кансумізм (спажывецкія настроі. - Рэд.), нягледзячы на тое, што яны перамешаныя з сітуацыямі жахлівай нястачы і ўбоства, спрыяюць і пакланяюцца прынцыпу: «жыць так, як бы Бога не было». Такім чынам, рэлігійная абыякавасць і цалкавітая адсутнасць практычных адносін да Бога, нават у сітуацыі самых складаных жыццёвых праблемаў, - гэта не менш трывожныя і дэструктыўныя з'явы, чым яўны атэізм. І нават калі хрысціянская вера захавалася яшчэ ў некаторых традыцыях і абрадах, то паступова яна губляе сваё месца ў самых істотных момантах людскога існавання, такіх як нараджэнне, цярпенне і смерць. У выніку, сучаснага чалавека, што стаіць перад таямніцамі і пытаннямі, на якія ён не знаходзіць адказу, ахоплівае расчараванне і роспач або нават спакуса вырашыць гэтыя праблемы самазабойствам.

У іншых рэгіёнах і народах хрысціянскія традыцыі пабожнасці і народнай рэлігійнасці засталіся жывыя. Аднак сёння пад уплывам розных працэсаў, сярод якіх на першы план выступае працэс секулярызацыі і развіццё сектаў, гэтай маральнай і духоўнай спадчыне пагражае марная страта. Толькі новая евангелізацыя можа забяспечыць росквіт чыстай і глыбокай веры, здольнай даць гэтым традыцыям сілу, якая вядзе да сапраўднай свабоды.

Зразумела, усюды існуе вялікая патрэба аднаўлення хрысціянскай тканкі чалавечага грамадства. Аднак умоваю гэтага з'яўляецца аднаўленне хрысціянскай тканкі саміх касцёльных супольнасцяў у гэтых краінах і народах.

У гэтым заданні Касцёла свецкія людзі, па праву іх удзелу ў прарочай місіі Хрыста, прымаюць самы непасрэдны ўдзел. Яны павінны сведчыць асабліва аб тым, што хрысціянская вера дае адзіны поўны адказ на праблемы і надзеі, якія жыццё ставіць перад кожным чалавекам і кожным грамадствам, адказ, які ўсё менш ці больш свядома прымаюць і хочуць атрымаць. Свецкія могуць выконваць гэтае заданне пры ўмове, што яны будуць здольныя перамагчы разыходжанне паміж Евангеллем і ўласным жыццём, надаючы ўсёй сваёй дзейнасці ў сям'і, на працы, на грамадскім полі еднасць, адпаведную такому жыццю, якое чэрпае натхненне з Евангелля і ў ім знаходзіць сілу для таго, каб поўнасцю быць рэалізаваным.

Хачу яшчэ раз звярнуцца да ўсіх сучасных людзей з гарачым заклікам, які вызначыў пачатак майго пастырскага служэння: »Не бойцеся! Адчыніце, адчыніце насцеж дзверы Хрысту! Адчыніце для Яго збаўчай сілы межы дзяржаваў, эканамічных і палітычных сістэмаў, розныя галіны культуры, цывілізацыі, прагрэсу! Не бойцеся! Хрыстус ведае, «што ёсць у чалавеку». Толькі Ён адзін! А чалавек сёння так часта не ведае, што ў ім, што ёсць ў глыбіні яго розуму і сэрца. Так часта ён сумняваецца ў сэнсе свайго жыцця на зямлі. Яго мучыць няўпэўненасць, якая перарастае ў роспач. Таму дазвольце, - прашу вас, малю вас з пакораю і даверам, - дазвольце Хрысту прамаўляць да чалавека. Толькі Ён мае словы жыцця - так, жыцця вечнага»124.

Адкрыць дзверы Хрысту, прыняць Яго ў сферу ўласнай чалавечнасці не толькі не з'яўляецца пагрозай для чалавека, але ўяўляе сабою дарогу, якая вядзе да прызнання чалавека ва ўсёй яго праўдзе і да ўзвышэння яго годнасці.

Гэты сінтэз Евангелля і штодзённага жыцця будзе самым цудоўным і найбольш пераканаўчым сведчаннем свецкіх людзей аб тым, што не боязь, а пошукі Хрыста і схіленне да Яго вызначаюць стыль жыцця і развіццё чалавека, новыя спосабы існавання, якія найбольш адпавядаюць годнасці чалавека.

Бог любіць чалавека! Гэта простае, але такое ўзрушальнае Пасланне, якое Касцёл павінен даць чалавеку. Кожны хрысціянін можа і павінен словам і жыццём абвяшчаць: Бог цябе любіць, Хрыстус прыйшоў для цябе, Хрыстус для цябе з'яўляецца «Дарогаю і Праўдаю, і Жыццём» (пар. Ян 14, 6).

Гэта новая евангелізацыя скіравана не толькі да адзінак, але да ўсіх катэгорый людзей, якія жывуць у розных сітуацыях, асяроддзях і культурах. Яе мэта - фармаванне сталых касцёльных супольнасцяў, у якіх вера праяўляецца і ажыццяўляецца ва ўсім сваім першасным значэнні, як далучэнне да асобы Хрыста і Яго Евангелля, як сустрэча і сакрамэнтальная камунія з Хрыстом, як жыццё ў духу любові і служэння.

У фарміраванні такога тыпу касцельных супольнасцяў свецкія ўдзельнічаюць не толькі праз актыўны і адказны ўдзел у жыцці супольнасці, а, значыць, - праз сваё незамянімае сведчанне, але таксама праз ахвотнае распачынанне місійнай дзейнасці сярод тых, хто яшчэ не верыць, альбо не жыве згодна з вераю, атрыманаю разам з Хростам.

Новым пакаленням свецкія павінны ахвяраваць свой каштоўны і абавязковы ўнёсак у форме сістэматычнай катэхезы. Айцы сіноду з удзячнасцю аднесліся да працы катэхетаў, прызнаючы, што «яны выконваюць вельмі адказную ролю ў ажыўленні касцёльных супольнасцяў»125. Безумоўна, хрысціянскія бацькі з'яўляюцца першымі і незаменнымі катэхетамі сваіх дзяцей, на што дае ім права сакрамэнт Сужэнства. Аднак усе мы павінны разумець тое, што кожны ахрышчаны мае «права» на навуку веры, на выхаванне і пастаянную дапамогу ў веры і ў хрысціянскім жыцці.

Ідзіце на ўвесь свет

35. Касцёл, адчуваючы неадкладную сёння патрэбу новай евангелізацыі, не можа ўхіляцца ад пастаяннай місіі абвяшчаць Евангелле людзям, мільёнам мужчын і жанчын, якія да гэтага часу не ведаюць Хрыста - Адкупіцеля чалавека. Менавіта гэта з'яўляецца асаблівым місійным заданнем, якое Езус даручыў і штодзённа нанава даручае свайму Касцёлу.

Уклад свецкіх, якія, зрэшты, не падвялі ў гэтай сферы, прадстае сёння ўсё выразней як неабходны і каштоўны. Заклік Пана Езуса «Ідзіце на ўвесь свет» пастаянна знаходзіць водгук у велікадушнай пазіцыі многіх свецкіх людзей, гатовых пакінуць ранейшае жыццё, працу, сваю мясцовасць ці айчыну, каб накіравацца, - прынамсі на нейкі час, - на місійныя землі. Павучальнае сведчанне гарачай любові да Хрыста і Касцёла даюць таксама хрысціянскія сужонкі, якія, наследуючы Аквілу і Прыскілу (пар. Дз 18; Рым 16, 3 і наступн.), прысвячаюць сябе актыўнай дзейнасці на місійных землях. Сапраўды місійнай з'яўляецца таксама прысутнасць тых свецкіх, якія, па розных прычынах жывучы ў краінах і на абшарах, дзе да сённяшняга дня Касцёл яшчэ не ўсталяваўся, даюць там сведчанне сваёй веры.

Аднак сёння праблема місіі такая шырокая і сур'ёзная, што толькі сапраўды салідарнае прыняцце адказнасці ўсімі членамі Касцёла і кожным паасобку, а таксама супольнасцямі, дазволіць спадзявацца на выніковае яе вырашэнне.

Словы Другога Ватыканскага Сабору, скіраваныя да партыкулярных Касцёлаў, да сённяшняга дня захавалі ўсю сваю каштоўнасць, больш таго, менавіта сёння яны чакаюць шырэйшага і больш рашучага водгуку: «Бо партыкулярны Касцёл павінен як мага больш дасканала адлюстроўваць паўсюдны Касцёл, ён павінен усвядоміць факт, што пасланы таксама да тых, хто не верыць у Хрыста»126.

Сёння Касцёл павінен зрабіць значны крок наперад па шляху евангелізацыі, увайсці ў новы этап гісторыі свайго місійнага дынамізму. У свеце, які дзякуючы пераадоленню адлегласці, становіцца штораз меншым, касцёльныя супольнасці павінны трымаць паміж сабою лучнасць, узаемна падтрымліваць свае сілы і дзяліцца сродкамі, разам брацца за адну супольную місію прапаведвання Евангелля і жыцця паводле яго ўказанняў. «Так званыя маладыя Касцёлы патрабуюць - на думку Айцоў Сіноду - сілы, уласцівай старым Касцёлам, тыя ж, у сваю чаргу, патрабуюць сведчання і запалу маладых Касцёлаў; такім чынам, паасобныя Касцёлы ўзаемна карыстаюцца багаццем сваіх рэсурсаў«127.

Істотнае і пастаяннае патрабаванне plantatio Ecclesiae, якое на гэтым новым этапе паяўляецца ў маладых Касцёлах, - гэта фармаванне не толькі мясцовага духавенства, але таксама сталага і адказнага ляікату128. Бо, дзякуючы гэтаму, таксама і евангелізаваныя супольнасці накіроўваюцца ў новыя краіны свету, каб выконваць сваё місійнае пакліканне абвяшчаць Евангелле Хрыста і сведчыць аб ім.

Свецкія сваім асабістым прыкладам і ўласнай дзейнасцю могуць станоўча паўплываць на паляпшэнне адносінаў паміж вызнаўцамі розных рэлігій, што слушна падкрэслілі сінадальныя Айцы: «Сёння Касцёл усюды жыве сярод людзей, якія вызнаюць розныя рэлігіі (...). Усе вернікі, і асабліва тыя свецкія людзі, якія ці то ў сваёй айчыне, ці ў эміграцыі, жывуць сярод людзей, якія вызнаюць іншую, чым яны, рэлігію, павінны быць для гэтых людзей знакам Пана Бога і Яго Касцёла адпаведна ўмовам, якія існуюць у дадзеным месцы. Дыялог паміж рэлігіямі мае першачарговае значэнне, бо ён абуджае любоў і ўзаемную павагу, здымае ці, прынамсі, аслабляе насцярожанасць, якая пануе сярод вызнаўцаў розных рэлігій, пашырае еднасць і прыязнасць паміж народамі»129.

Для таго каб евангелізаваць свет, патрэбны перадусім евангелізатары. І таму ўсе мы, пачынаючы ад хрысціянскіх сем'яў, павінны адчуваць адказнасць за стварэнне ўмоваў, якія спрыялі б абуджэнню і сталенню спецыфічна місійных святарскіх, законных і свецкіх пакліканняў, ніколі не адкідаючы прывілеяванага сродка, якім, паводле слоў самога Езуса, з'яўляецца малітва: «Жніво багатае, ды работнікаў мала. Дык прасіце Гаспадара жніва, каб выслаў работнікаў на жніво сваё» (пар. Мц 9, 37-38).

ЖЫЦЬ ЕВАНГЕЛЛЕМ, СЛУЖАЧЫ ЧАЛАВЕКУ І ГРАМАДСТВУ

36. Касцёл, які ў моцы Духа Святога прымае і абвяшчае Евангелле, становіцца евангелізаванай супольнасцю і евангелізуючай, і таму з'яўляецца слугою людзей. У Касцёле свецкія ўдзельнічаюць у місіі служэння чалавеку і грамадству. Канчатковай мэтай Касцёла з'яўляецца, зразумела, Валадарства Божае, а Касцёл «з'яўляецца яго зародкам і зачаткам (...) на зямлі»130, а, значыць, - цалкам прысвечаны хвале Айца. Аднак Валадарства з'яўляецца таксама крыніцай поўнага вызвалення і цалкавітага збавення для людзей; таму з імі Касцёл ідзе сваёю дарогаю і жыве, захоўваючы на працягу гісторыі сапраўдную і глыбокую салідарнасць з іх гісторыяй.

Такім чынам, згодна з атрыманым заданнем, Касцёл аб'яўляе свету таямніцу Бога, якая прасвятляецца ў Езусе Хрысце, і адначасова аб'яўляе чалавека яму самому, паказвае яму сэнс яго існавання, адкрывае яго для ўсёй праўды аб тым, кім ён ёсць і якое яго прызначэнне131. У гэтай перспектыве становіцца зразумелым, што Касцёл - па праву сваёй евангелізацыйнай місіі - пакліканы да таго, каб служыць чалавеку. Гэтае служэнне вынікае перадусім з таго цудоўнага і хвалюючага да глыбіні факта, што «Сын Божы праз сваё уцелаўленне з'яднаўся яксьці з кожным чалавекам»132.

Таму чалавек - «гэта першая дарога, па якой павінен ісці Касцёл, выконваючы сваё пасланніцтва, гэта першая і асноўная дарога Касцёла, дарога, вызначаная самім Хрыстом, дарога, якая нязменна вядзе праз Таямніцу Уцелаўлення і Адкуплення»133.

Другі Ватыканскі Сабор шматразова, вельмі ясна і пераканальна гаворыць аб тым у сваіх дакументах. У выдатным тэксце Канстытуцыі Gaudium et spes чытаем: «Касцёл, ідучы да сваёй асноўнай збаўчай мэты, не толькі дае чалавеку ўдзельнічаць у Божым жыцці, але таксама рассяе па ўсім свеце як бы адбітак святла Божага, асабліва праз тое, што лечыць і ўзвышае годнасць чалавечай асобы, умацоўвае повязі чалавечага грамадства, а таксама ўлівае больш глыбокі сэнс і значэнне ў штодзённую дзейнасць людзей. Таму Касцёл таксама лічыць, што праз асобных сваіх членаў і ўсю сваю супольнасць ён можа сур'ёзна спрычыніцца да таго, каб чалавечая сям'я і яе гісторыя станавіліся больш людскімі».134

У гэтай дзейнасці на карысць чалавечай сям'і, за якую адказвае ўвесь Касцёл, асаблівая роля належыць свецкім католікам; менавіта «свецкі характар» абавязвае іх да таго, каб выкарыстоўваючы ўласцівыя ім і незаменныя сродкі, ажыўлялі зямную рэчаіснасць хрысціянскім духам.

Прывіваць павагу да годнасці чалавечай асобы

37. Усведамленне сабе і іншым недатыкальнай годнасці кожнай чалавечай асобы з'яўляецца асноўным, а ў пэўнай ступені цэнтральным і яднаючым заданнем гэтага служэння на карысць чалавечай сям'і, да выканання якога пакліканы Касцёл, а ў ім свецкія католікі.

Сярод усіх стварэнняў толькі чалавек з'яўляецца «асобай», свядомым і вольным суб'ектам, і менавіта таму ён - «цэнтр і вяршыня» ўсяго, што існуе на зямлі135.

Асабістая годнасць - самы каштоўны скарб чалавека, які, дзякуючы ёй, пераўзыходзіць сваёю вартасцю ўвесь матэрыяльны свет. Словы Езуса: «Бо што за карысць чалавеку, калі б здабыў увесь свет, а душы сваёй шкоду ўчыніў бы?» (пар. Мк 8, 36) змяшчаюць у сабе яснае і натхняльнае сцвярджэнне антрапалагічнага характару: каштоўнасць чалавека вынікае не з таго, што ён «мае», хоць бы нават здабыў увесь свет! - але з таго, кім ён «ёсць». Важныя не столькі даброты гэтага свету, колькі каштоўнасць асобы, каштоўнасць, якую ўяўляе сама асоба.

Годнасць чалавечай асобы выяўляецца ва ўсёй сваёй прыгажосці тады, калі бярэцца пад увагу яе паходжанне і прызначэнне. Створаны Богам на Яго вобраз і падабенства, адкуплены каштоўнаю крывёю Хрыста, чалавек пакліканы быць «сынам у Сыне», жывою святыняю Духа Святога, і прызначаны да вечнага жыцця ў асвячальнай камуніі з Богам. Таму ўсялякі гвалт над годнасцю чалавечай асобы чакае адплата перад абліччам Божым і зневажае Стварыцеля чалавека.

Дзякуючы сваёй асабістай годнасці, чалавечая істота заўсёды з'яўляецца каштоўнасцю самой у сабе і праз сябе і патрабуе, каб яе так і ўспрымалі, а не як прадмет, якім можна карыстацца, інструмент або рэч.

Асабістая годнасць з'яўляецца асновай роўнасці ўсіх людзей. Адсюль вынікае абсалютная недапушчальнасць якой-кольвечы дыскрымінацыі, якая, на жаль, не перастае падзяляць і прыніжаць чалавечую сям'ю: недапушчальнасць як расавай і эканамічнай дыскрымінацыі, так грамадскай і культурнай, палітычнай і гаспадарчай і г.д. Любая дыскрымінацыя з'яўляецца недапушчальнай несправядлівасцю не столькі з-за напружанасці і канфліктаў, да якіх яна можа прывесці ў грамадстве, колькі з-за ганьбы для годнасці чалавечай асобы: не толькі для годнасці таго, хто становіцца ахвяраю несправядлівасці, але ў значнай ступені для годнасці таго, хто дапускае гэтую несправядлівасць.

Асабістая годнасць, як аснова роўнасці ўсіх людзей, адначасова з'яўляецца крыніцай іх сумеснага ўдзелу і ўзаемнай салідарнасці, бо дыялог і камунія ўзнікаюць перадусім з таго, кім людзі «ёсць», і толькі пасля ўжо - з таго, што яны «маюць».

Асабістая годнасць асобы - гэта незнішчальная ўласнасць кожнай чалавечай істоты. Тут важна ўсведамленне сілы гэтага сцвярджэння, якое абапіраецца на выключнасці і непаўторнасці кожнай асобы. Яно вынікае з таго, што асобу абсалютна нельга прывесці да таго, што магло б яе разбурыць і знішчыць у бязлікасці калектыву, установы, структуры ці сістэмы. Асоба па сваёй індывідуальнасці - гэта не нумар, не звяно ланцуга, і не шасцярня сістэмы. Найбольш радыкальнае і ўзнёслае сцвярджэнне кожнай чалавечай істоты здзейсніў Сын Божы сваім уцелаўленнем у лоне жанчыны. Пра гэта нам нязменна нагадвае хрысціянскае свята Божага Нараджэння136.

Ставіцца з глыбокаю павагаю да права на жыццё

38. Фактычнае прызнанне асабістай годнасці кожнай чалавечай істоты патрабуе пашаны, аховы і падтрымкі яе правоў. Датычыць гэта прыродных, універсальных і недатыкальных правоў: ніякі індывідуум, ніякая група, улада ці дзяржава, - ніхто не можа іх змяніць, а тым больш скасаваць, бо гэтыя правы паходзяць ад самога Бога.

Недатыкальнасць асобы, якая з'яўляецца адбіткам недатыкальнасці самога Бога, выяўляецца найперш і прынцыпова ў недатыкальнасці людскога жыцця. Паўсюдныя, у пэўнай меры слушныя, выступленні ў абарону чалавечых правоў, такіх, як, напрыклад, права на лячэнне, на дах над галавою, на працу, на стварэнне сям'і, на культуру, з'яўляюцца фальшывымі і ілюзорнымі, калі з максімальнай рашучасцю не абараняецца права на жыццё - першае і асноўнае права чалавечай асобы, умову ўсіх іншых яе правоў.

Касцёл ніколі не адступіў перад усялякага роду насіллем, якое пастаянна ўчыняецца над належным кожнай чалавечай асобе правам на жыццё ці то асобнымі індывідуумамі, ці то самімі ўладамі. Гэтае права належыць чалавечай істоце ва ўсе перыяды яе развіцця, з хвіліны зачацця да натуральнай смерці, і ва ўсіх умовах, а значыць, незалежна ад таго, ці яна (чалавечая істота. - Рэд.) здаровая ці хворая, нармальная ці недаразвітая, багатая ці бедная. Другі Ватыканскі Сабор выразна і адкрыта гаворыць: «усё, што пагражае самому жыццю: рознага роду забойствы, генацыд, аборты, эўтаназія і дабравольнае самазабойства; усё, што парушае цэласнасць чалавечай асобы, напр. калецтва, здзекі над целам і душою, намаганні, звязаныя з псіхічным прымусам; усё, што прыніжае чалавечую годнасць, напр., бесчалавечныя ўмовы жыцця, беспадстаўныя арышты, дэпартацыя, рабаўладальніцтва, прастытуцыя, гандаль жанчынамі і моладдзю, а таксама бесчалавечныя ўмовы працы, калі працаўнікоў успрымаюць, як звычайныя прылады прыбытку, а не як вольных, адказных асобаў, - усе гэтыя і таму падобныя справы і практыкі з'яўляюцца чымсьці ганебным; заражаючы чалавечую цывілізацыю, яны больш ганьбяць тых, хто іх дапускае, чым тых, хто зносіць крыўды і найбольш супярэчаць пашане, належнай Стварыцелю»137.

І хоць па праву свае місіі і адказнасці, усе людзі пакліканы да таго, каб, прызнаючы асабістую годнасць кожнай чалавечай істоты, бараніць яе права на жыццё, але асаблівым чынам гэтае заданне ўскладзена на некаторых свецкіх: бацькоў, выхавацеляў, працаўнікоў службы здароўя, а таксама на тых асобаў, якія маюць гаспадарчую і палітычную ўладу.

Прымаючы з любоўю і велікадушна кожнае чалавечае жыццё, асабліва тады, калі яно слабое альбо хворае, Касцёл рэалізуе сваё асноўнае пасланніцтва, тым больш патрэбнае, чым больш уплывовай становіцца «культура смерці». Бо Касцёл «моцна верыць, што чалавечае жыццё, нават калі яно слабое і збалелае, заўсёды з'яўляецца цудоўным дарам Божай дабрыні. У процівагу песімізму і эгаізму, якія зацямняюць свет, Касцёл выказваецца за жыццё: у кожным чалавечым жыцці ён умее адкрыць прыгажосць гэтага «Так», гэтага «Амэн», якім з'яўляецца сам Хрыстус (пар. 2 Кар 1, 19; Адкр. 3, 14). Гэтаму «Не», якое залівае і прыгнятае свет, Касцёл супрацьставіць жывое «Так«, баронячы такім чынам чалавека і свет перад тымі, хто пагражае жыццю і знішчае яго»138. І менавіта свецкім, якія ці то па прычыне свайго паклікання, ці таксама па абавязку выконваемай працы, непасрэдна ўдзельнічаюць у прыманні жыцця, належыць клопат аб тым, каб гэтае «так» Касцёла адносна чалавечага жыцця было канкрэтным і дзейсным.

Велізарны поступ біялогіі і медыцыны, які ідзе побач са здзіўляючай магутнасцю тэхналогіі, стварылі сёння новыя магчымасці і новую адказнасць у дачыненні да перспектываў чалавечага жыцця: сёння чалавек можа не толькі «назіраць», але таксама і «маніпуляваць» чалавечым жыццём ад яго пачатку і ў першых стадыях развіцця.

Маральнае сумленне чалавецтва не можа не бачыць ані глядзець абыякава на гіганцкае развіццё магутнасцяў тэхналогіі, улада якой над механізмамі, што ўпраўляюць пракрэацыяй і першымі фазамі чалавечага жыцця, становіцца штораз большай. Сёння, больш чым калі-небудзь, таксама і ў гэтай сферы мудрасць прадстае як адзіны ратунак для чалавека, каб ён у сваіх навуковых доследах і практычнай дзейнасці мог абыходзіцца разумна і з любоўю, а значыць, захоўваючы павагу і нават пачцівасць да асабістай годнасці кожнай чалавечай істоты з першай хвіліны яе існавання. Так адбываецца тады, калі навука і тэхніка пры дапамозе дапушчальных сродкаў займаюцца абаронаю жыцця і лячэннем хваробаў, пачынаючы ад самых ранніх стадый існавання плоду, адкідваючы - у імя годнасці навукі - метады, якія прыводзяць да мадыфікацыі генетычнай спадчыны індывідуума і цэлых пакаленняў139.

Свецкія, заангажаваныя па-рознаму і на розных узроўнях у сферы навуковай працы, тэхнікі, медыцыны, а таксама ў грамадскай, прававой ці гаспадарчай дзейнасці, павінны адважна прымаць «выклікі», якія ставяць перад імі новыя праблемы біяэтыкі. Як сказалі Айцы сіноду, «хрысціяне не павінны станавіцца вязнямі дасягненняў навукі і тэхналогіі, але адказна панаваць над імі». (...) Перад гэтымі маральнымі «выклікамі», - патэнцыяльнай крыніцай якіх з'яўляюцца новыя і велізарныя тэхналагічныя магчымасці і якія пагражаюць не толькі асноўным правам чалавека, але і самой біялагічнай сутнасці чалавечага роду, - самае важнае, каб свецкія хрысціяне - пры дапамозе ўсяго Касцёла - вярнулі культуры прынцыпы сапраўднага гуманізму, так, каб развіццё і абарона правоў чалавека знайшлі дынамічную і істотную падтрымку ў самой яго сутнасці, аб'яўленай людзям у прадказанні Евангелля»140.

Сёння ўсе павінны імкнуцца захаваць найбольшую пільнасць адносна такой з'явы, як канцэнтрацыя ўлады, асабліва тэхналагічнай улады. Бо гэтая з'ява спрыяе маніпуляцыям не толькі ў межах біялагічнай істоты чалавека, але таксама ў сферы людскога сумлення і жыццёвых эталонаў, паглыбляючы такім чынам дыскрымінацыю і выкідваючы за борт жыцця цэлыя народы.

Свабода сумлення і рэлігійная свабода

39. Павага асабістай годнасці, за якою ідзе абарона і пашырэнне правоў чалавека, патрабуе прызнання рэлігійнага вымярэння чалавека. Гэтае патрабаванне не з'яўляецца звычайна справаю «вызнання», але яно глыбока ўкаранёна ў саму рэчаіснасць чалавека. Па-сутнасці, сувязь з Богам - гэта фундаментальны, вызначальны элемент самога «быць» і «існаваць» чалавека: бо ў Богу мы «жывём, рухаемся і існуем» (пар. Дз 17, 28). І хоць не ўсе вераць у гэтую праўду, але тыя, што ў ёй перакананы, маюць права на тое, каб іх веру ўспрымалі з належнаю павагаю, так як і рашэнні індывідуальнага і супольнага жыцця, што з'яўляюцца яе (веры. - Рэд.) вынікам. Менавіта на гэтым грунтуецца права на свабоду сумлення і на рэлігійную свабоду, фактычнае прызнанне якога з'яўляецца адною з найвышэйшых каштоўнасцяў і адным з самых важных абавязкаў кожнага народу, які сапраўды хоча забяспечыць дабро асобы і грамадства. «Рэлігійная свабода, натуральнае патрабаванне годнасці кожнага чалавека, ляжыць у аснове ўсіх правоў чалавека, а значыць, з'яўляецца неабходным элементам дабра асобы і ўсяго грамадства, як і асабістай рэалізацыі кожнага. Адсюль вынікае, што права індывідуума і супольнасцяў вызнаваць і практыкаваць уласную рэлігію з'яўляецца асноўнай умовай мірнага суіснавання паміж людзьмі. (...) Грамадзянскае і грамадскае права на рэлігійную свабоду, закранаючы самыя глыбокія сферы душы, становіцца як бы зыходным пунктам і крытэрыем іншых асноўных правоў»141.

Сінод не забыў пра шматлікіх братоў і сёстраў, якія не могуць яшчэ карыстацца гэтым правам і якія па прычыне веравызнання сутракаюцца з непрыемнасцямі, бываюць адапхнутыя на абочыну, зносяць цярпенні і пераследаванні, а часам і смерць. Большасць з іх - гэта нашыя браты і сёстры, свецкія католікі. Абвяшчэнне Евангелля і сведчанне хрысціянскага жыцця ў цярпенні і мучаніцтве з'яўляюцца вяршынямі апостальства вучняў Хрыста, гэтак жа як любоў да Пана Езуса аж да аддання жыцця - крыніцай надзвычайнай плённасці ў будаванні Касцёла. Такім вось чынам містычная вінаградная лаза сведчыць аб сваёй буйнасці, як гаворыць святы Аўгустын: «Аднак жа гэтая вінаградная лаза, як было прадказана прарокамі і самім Панам, на ўвесь свет распасцірала свае поўныя пладоў галіны і тым больш была буйнай, чым больш падлівалася шчодрасцю крыві мучанікаў»142.

Увесь Касцёл глыбока ўдзячны за гэты прыклад і за гэты дар: у асобах гэтых сыноў і дачок ён знаходзіць натхненне да новага ўздыму ў сваім святым і апостальскім жыцці. Таму сінадальныя Айцы палічылі сваім асаблівым абавязкам «падзякаваць тым свецкім, якія жывуць як нястомныя сведкі веры, непахісна захоўваючы еднасць з Апостальскаю Сталіцаю, нягледзячы на абмежаванні іх свабоды і пазбаўленне святарскіх паслугаў. Рызыкуючы ўсім, нават уласным жыццём, свецкія даюць такім чынам сведчанне адной з самых галоўных уласцівасцяў Касцёла: Касцёл Божы нараджаецца з ласкі Божай, што найбольш высакародна выяўляецца ў мучаніцтве»143.

Тое, што дасюль было сказана пра пашану асабістай годнасці і аб прызнанні правоў чалавека, несумненна, датычыць адказнасці кожнага хрысціяніна, кожнага чалавека. Аднак трэба адразу заўважыць, што гэта праблема сёння набыла міжнароднае вымярэнне і датычыць ужо цэлых групаў людзей, больш таго, цэлых народаў, якія насільна пазбаўляюцца магчымасцяў карыстання асноўнымі правамі. Звязаныя з гэтым дыспрапорцыі ў развіцці краін, што ўваходзяць у склад розных «светаў», былі адкрыта выяўлены ў нядаўна выдадзенай энцыкліцы Sollicitudo rei socialis.

Пашана да чалавечай асобы выходіць па-за сферу індывідуальнай маральнасці і становіцца асноўным крытэрыем, як бы апораю структуры самога грамадства, якое ўнутрана скіравана на асобу.

Такім чынам, адказнасць за служэнне грамадству, цесна звязаная з адказнасцю за служэнне асобе, становіцца агульным заданнем гэтага ажыўлення хрысціянскім духам зямнога ладу, што з'яўляецца пакліканнем свецкіх католікаў, кожнага, згодна з яго ўласным спосабам жыцця.

Сям'я - першы асяродак грамадскай заангажаванасці

40. Чалавечая асоба мае прыроднае структуральнае грамадскае вымярэнне, паколькі яна паклікана ў глыбіні сваёй істоты да супольнасці з іншымі, а таксама да ахвяравання сябе іншым: «Бог, які па-бацькоўску клапоціцца пра ўсё, хацеў, каб усе людзі былі адной сям'ёй і па-братэрску адносіліся адно да аднаго»144. Таму грамадства, плён і знак грамадскай прыроды чалавека, выяўляе сваю поўную праўду ў супольнасці асобаў.

Асоба і грамадства звязаныя паміж сабою сузалежнасцю і ўзаемнасцю. Усё, што-кольвечы робіцца на карысць асобы, з'яўляецца таксама дабром для грамадства, а ўсё, што робіцца на карысць грамадства, абарочваецца на карысць для асобы. Таму апостальская заангажаванасць свецкіх у дзейнасць на карысць дачэснага свету заўсёды і непадзельна азначае службу асобнаму чалавеку, у яго індывідуальнасці і непаўторнасці, а таксама службу ўсім людзям.

Асноўным і першапачатковым праяўленнем грамадскага вымярэння асобы з'яўляецца сужэнства і сям'я: «Бог жа не стварыў чалавека самотным: бо ад пачатку «мужчыну і жанчыну, стварыў іх» (пар. Быц 1, 27); а іх з'яднанне - гэта першая форма супольнасці асобаў»145. Езус вярнуў сужэнству і сям'і ўсю ўласцівую ім годнасць і непарыўнасць (пар. Мц 19, 3-9). Святы Павел у сваю чаргу паказаў глыбокую сувязь паміж сужэнствам і таямніцай Хрыста і Касцёла (пар. Эф 5, 22; 6, 4; Кал 3, 18-21; 1 П 3, 1-7).

Сужэнства і сям'я - гэта першая прастора грамадскай заангажаванасці свецкіх католікаў. Заданні ў гэтай сферы можна належным чынам выканаць толькі тады, калі ты перакананы ў адзінай і незаменнай каштоўнасці сям'і для развіцця грамадства.

Сям'я - гэта калыска жыцця і любові, дзе чалавек «нараджаецца» і «расце», гэта асноўная ячэйка грамадства. Гэтую супольнасць трэба акружаць спецыяльнаю апекаю, асабліва тады, калі чалавечы эгаізм, антыпракрэацыйныя кампаніі, таталітарная палітыка, а таксама бядота, матэрыяльнае, культурнае і маральнае ўбоства, як і геданістычны і спажывецкі менталітэт, нішчаць крыніцу жыцця. Ідэалогіі ж і разнастайныя сістэмы, разам з рознымі формамі абыякавасці і адмоўнымі адносінамі атакуюць уласцівую сям'і выхаваўчую функцыю.

Таму неадкладна трэба распачаць шырокую, паглыбленую і сістэматычную дзейнасць, якая павінна падтрымлівацца не толькі культураю, але таксама эканамічнымі сродкамі і заканадаўствам, каб забяспечыць сям'і ўмовы, каб яна была, адпаведна свайму пакліканню, першым месцам «гуманізацыі» асобы і грамадства.

Апостальскае заданне свецкіх - гэта найперш клопат аб тым, каб сям'я ўсведамляла ўласную тоеснасць, тое, што яна - першая і асноўная ячэйка грамадства, і што яна мае своеасаблівую ролю ў грамадстве, а таксама каб яна сама станавілася ўсё больш актыўным і адказным ініцыятарам свайго развіцця і ўдзелу ў грамадскім жыцці. Такім чынам, сям'я можа і павінна патрабаваць ад усіх, пачынаючы ад дзяржаўных уладаў, захавання тых правоў, якія, абараняючы сям'ю, абараняюць грамадства.

Тое, што я напісаў у Апостальскай Адгартацыі Familiaris consortio, у раздзеле, прысвечаным удзелу ў развіцці грамадства146, а таксама тое, што змяшчае «Статут Правоў Сям'і», абвешчаны Апостальскаю Сталіцаю па просьбе Сіноду Біскупаў у 1980г., стварае поўную і арганічную праграму дзейнасці для ўсіх свецкіх, якія па розных прычынах зацікаўлены дзейнасцю на карысць абароны каштоўнасцяў сям'і і абуджэннем чуйнасці да яе патрэбаў. Гэтая праграма патрабуе хуткай і рашучай рэалізацыі ў сувязі з тым, што ўсё большая небяспека пагражае стабільнасці і плоднасці сям'і, а спробы адапхнуць яе на другі план і ліквідаваць яе грамадскае значэнне, становяцца ўсё больш моцнымі і сістэматычнымі.

Вопыт вучыць, што цывілізацыя і трываласць народаў залежаць ад стану іх сем'яў. Таму апостальская заангажаванасць на карысць сям'і мае вялікае грамадскае значэнне. Касцёл са свайго боку глыбока перакананы ў гэтым, добра ведаючы, што «будучыня чалавецтва ідзе праз сям'ю»147.

Любоў - душа і аснова салідарнасці

41. Служба грамадству выяўляецца і рэалізуецца ў шматлікіх і розных формах: у свабоднай і нефармальнай дзейнасці, у форме дзейнасці пастаянных арганізацый, у дапамозе асобным людзям і ў дапамозе розным групам альбо супольнасцям людзей.

Увесь Касцёл непасрэдна пакліканы да нясення службы любові: «І як напачатку сваёй гісторыі святы Касцёл, яднаючы Эўхарыстычную Вячэру з агапаю (бяседаю любові. - Рэд.), прадставаў увесь, з'яднаны повяззю любові вакол Хрыста, так у кожным часе ён дае сябе распазнаць па гэтым знаку любові, і, радуючыся пачынаннямі, якія здзяйсняюць іншыя, ён пакідае для сябе справы любові як свой абавязак і нязменнае права. Таму Касцёл з асабліваю павагаю адносіцца да міласэрнасці адносна ўбогіх і хворых, а таксама да так званых справаў міласэрнасці і ўзаемадапамогі, мэтаю якіх з'яўляецца падтрымка ў розных людскіх патрэбах»148. Любоў да бліжняга, якая праяўляецца ў даўніх і заўсёды новых справах міласэрнасці адносна цела і духу, з'яўляецца непасрэднай, паўсюднай і штодзённай формай гэтага ажыўлення хрысціянскім духам зямнога парадку, а гэта - асаблівае заданне свецкіх.

Праз любоў да бліжняга свецкія рэалізуюць і выяўляюць свой удзел у валадарскай місіі Езуса Хрыста, і, значыць, ва ўладзе Сына Чалавечага, які «прыйшоў не каб Яму служылі, але каб служыць» (пар. Мк 10,45). Яны адчуваюць і даюць сведчанне гэтай валадарскасці самым простым спосабам, заўсёды і для ўсіх даступным, і адначасова найбольш узнёслым, таму што любоў - гэта самы вялікі дар, які даецца Духам Святым для будовы Касцёла (пар. Кар 13, 13) і на карысць чалавецтва. Бо любоў ажыўляе і падтрымлівае дзейсную салідарнасць, чуйную да ўсіх патрэбаў чалавечай істоты.

Так зразуметая любоў, якую практыкуюць не толькі асобныя індывідуумы, але таксама салідарным чынам групы і супольнасці, ёсць і заўсёды будзе патрэбнай. Ніхто і нішто не можа і ніколі не зможа яе замяніць, нават ніякія ўстановы і публічныя ініцыятывы, якія сапраўды не шкадуюць намаганняў, каб задаволіць - часта ў наш час балючыя ў сэнсе якасці і межаў - патрэбы насельніцтва. Парадаксальна: гэтая любоў становіцца тым больш патрэбнай, чым больш інстытуцыі, развіваючы сваю складаную арганізацыйную структуру, прэтэндуюць на авалоданне ўсімі даступнымі сферамі жыцця, якое прыводзіць да таго, што яны самі становяцца ахвярай безасабовага функцыяналізму, празмернай бюракратыі, несправядлівых, прыватных інтарэсаў, зручнай бяздзейнасці, якая ахоплівае ўсю інстытуцыю.

І менавіта ў гэтым кантэксце, асабліва ў арганізаваных грамадствах, узнікаюць і пашыраюцца ўсё новыя формы валантарыяту (дзейнасці без узнагароды. - Рэд.) у выглядзе разнастайных паслугаў і справаў. Валантарыят, рэалізуемы ў яго сутнасці, як бескарыснае служэнне людзям, асабліва тым, што знаходзяцца ў найбольшай патрэбе і пра якіх забылі структуры сацыяльнай апекі, трэба вызначыць як важнае праяўленне апостальства, у якім свецкія мужчыны і жанчыны выконваюць першачарговую ролю.

Палітычная заангажаванасць датычыць усіх і служыць усім

42. Любоў, якая праяўляецца да асобы і служыць ёй, ніколі не можа быць адарвана ад справядлівасці: і адна і другая - кожная па-свойму - патрабуюць поўнага і сапраўднага прызнання правоў асобы, якой падпарадкавана грамадства з усімі яго структурамі і інстытуцыямі149.

Для таго, каб ажыўляць хрысціянскім духам зямную рэчаіснасць, служачы, як было сказана - асобе і грамадству, свецкія не могуць адмаўляцца ад удзелу ў «палітыцы», г.зн., у рознага роду гаспадарчай, грамадскай і заканадаўчай дзейнасці, якая арганічна служыць росту супольнага дабра; сінадальныя Айцы неаднойчы сцвярджалі, што права і абавязак прымаць удзел ў палітыцы датычыць усіх і кожнага; формы гэтага ўдзелу, сферы, у якіх ён (гэты абавязак. - Рэд.) рэалізуецца, заданні і адказнасць могуць быць вельмі рознымі і ўзаемадапаўняцца. Ані абвінавачванні ў кар'ерызме, у кульце ўлады, у эгаізме і карупцыі, якія часта робяцца ў адрас людзей, што ўваходзяць у склад ураду, парламенту, пануючага класа ці палітычнай партыі, ані досыць распаўсюджаны погляд, што палітыка павінна быць полем маральнай небяспекі, зусім не апраўдваюць скептыцызму і не ўдзелу хрысціянаў у публічных справах.

Наадварот, Другі Ватыканскі Сабор падкрэслівае незвычайную важнасць гэтага: «Касцёл прызнае годнаю пахвалы і павагі працу тых, хто дзеля служэння людзям прысвячае свае сілы дабру дзяржавы і бярэ на сябе гэты цяжкі абавязак»150.

Асноўным крытэрыем палітыкі, якая праводзіцца на карысць асобы і грамадства, з'яўляецца імкненне да супольнага дабра як дабра ўсіх людзей і ўсяго чалавека, дабра, якое дадзена і якое гарантуе, што яго прыняцце - гэта справа свабоднага і адказнага выбару паасобных людзей альбо супольнасцяў: «Палітычная супольнасць,- чытаем у Канстытуцыі Gaudium et spes, - існуе ж для супольнага дабра, у якім яна знаходзіць поўнае абгрунтаванне і сэнс і з якога бярэ сваё першаснае і ўласцівае ёй права.Дабро ж супольнае ахоплівае сукупнасць тых умоваў грамадскага жыцця, дзякуючы якім індывідуумы, сем'і і супольнасці могуць паўней і латвей дасягнуць сваёй уласнай дасканаласці»151.

Акрамя таго, палітыка на карысць асобы і грамадства пастаянным кірункам дзейнасці выбірае абарону і ахову справядлівасці, разуметыя як «дабрадзейнасць», у якой усе павінны быць выхаваны, і як маральная «сіла», што падтрымлівае заангажаванасць на карысць правоў і абавязкаў кожнага і ўсіх, асноваю лічачы асабістую годнасць чалавечай істоты.

Асноваю палітычнай улады павінен быць дух служэння, бо толькі ён, у спалучэнні з абавязковаю кампетэнтнасцю і эфектыўнасцю дзейнасці вырашае аб тым, ці пачынанні палітыкаў з'яўляюцца «адкрытымі» і «чыстымі», згодна з тым, чаго - зрэшты, слушна - людзі ад іх патрабуюць.Гэта пабуджае да адкрытай барацьбы і рашучага пераадолення такіх спакусаў, як нядобрасумленнасць, махлярства, выкарыстанне агульнага дабра дзеля ўзбагачэння невялікай групы асобаў ці з мэтаю набыцця паплечнікаў, прымяненне двухсэнсоўных ці недазволеных сродкаў для здабыцця, утрымання альбо павелічэння ўлады любою цаною.

Свецкія католікі, заангажаваныя ў палітыцы, несумненна, павінны шанаваць адпаведна разуметую аўтаномію зямной рэчаіснасці, згодна са словамі Канстытуцыі Gaudium et spes: «Важнаю справаю з'яўляецца тое, каб у грамадствах, асабліва плюралістычных, ацэньвалі адпаведныя адносіны паміж палітычнаю супольнасцю і Касцёлам і каб ясна разрознівалася тое, што робяць вернікі, - ці то паасобку ці таксама ў супольнасці, ад свайго ўласнага імя як грамадзяне, кіруючыся голасам хрысціянскага сумлення, ад таго, што яны робяць разам са сваімі пастырамі ад імя Касцёла. Касцёл, які ў сілу свайго задання і кампетэнтнасці ніякім чынам не атаясамлівае сябе з палітычнаю супольнасцю, ані не звязваецца таксама з ніякаю палітычнаю сістэмаю, адначасова з'яўляецца знакам і парукаю трансцэндэнтнага характару чалавечай асобы»152. Адначасова пільнае і адказнае заданне свецкіх - даваць сведчанне тых чалавечых і евангельскіх каштоўнасцяў, якія маюць унутраную сувязь з палітычнаю дзейнасцю, такімі, як свабода, справядлівасць, салідарнасць, адданае і бескарыснае прысвячэнне сябе справе супольнага дабра, просты стыль жыцця і аддаванне перавагі служэнню ўбогім і слабым. Гэта патрабуе таго, каб яны штораз больш былі ажыўлены духам рэальнага ўдзелу ў жыцці Касцёла і штораз лепш ведалі яго сацыяльнае вучэнне. У выкананні гэтага задання пастаяннай дапамогай для іх будзе блізкая сувязь хрысціянскіх супольнасцяў і іх пастыраў»153.

Стылем і прыладаю палітыкі, якая хоча імкнуцца да сапраўднага развіцця чалавека, з'яўляецца салідарнасць. Яна, у сваю чаргу, вымагае актыўнага і адказнага ўдзелу ў палітычным жыцці ўсіх і кожнага грамадзяніна, а таксама разнастайных групаў, прафесійных саюзаў, партый: усе разам і кожны паасобку мы з'яўляемся спажыўцамі палітыкі і яе акторамі. У гэтай сферы, як я зазначыў у энцыкліцы Sollicitudo rei socialis, салідарнасць - штосьці большае, чым «толькі неакрэсленае спачуванне ці павярхоўная расчуленасць у адносінах да зла, якое закранае многіх, блізкіх ці далёкіх асобаў. Наадварот, гэта моцная і цвёрдая воля заангажаванасці на карысць супольнага дабра, гэта значыць, дабра ўсіх і кожнага, паколькі ўсе мы сапраўды адказваем за ўсіх»154.

Сёння палітычная салідарнасць, выходзячы па-за межы асобных дзяржаваў ці блокаў, павінна ахапіць усе кантыненты, увесь свет.

Пладом салідарнай палітыкі, так усімі жаданым, але ўсё яшчэ недаспелым, з'яўляецца мір. Свецкія не павінны абыякава, бяздзейсна і дыстанцыйна адносіцца да ўсяго таго, што супярэчыць міру альбо пагражае яму: да насілля, вайны, катаванняў і тэрарызму, канцэнтрацыйных лагераў, мілітарызацыі палітыкі, гонкі ўзбраенняў, а таксама ядзернай пагрозы. Наадварот, як вучні Езуса Хрыста, які ёсць «Князем спакою»(Іс 9, 5) і «нашым спакоем» (Эф 2, 14), свецкія павінны быць «шчаслівымі міратворцамі» (Мц 5, 9), таксама як праз навяртанне »сэрца», так і праз дзейнасць на карысць праўды, свабоды, справядлівасці і любові, якія складаюць нязменную аснову міру155.

Супрацоўнічаючы з усімі, хто сапраўды заклапочаны справай міру, і карыстаючыся дапамогаю спецыяльных дзяржаўных і міжнародных інстытуцый, свецкія католікі павінны развіваць справу выхавання, мэта якога - пераадоленне пануючай культуры эгаізму, нянавісці, помсты і варожасці, і, адначасова, узрост салідарнасці на ўсіх узроўнях. Бо салідарнасць - «гэта дарога да міру, і, разам з тым, да развіцця»156.

Маючы гэта на ўвазе, Айцы сіноду заклікалі хрысціян адкінуць усялякія формы недапушчальнага насілля, і да падтрымкі пазіцыі дыялогу і міру, а таксама да іх удзелу ў ажыццяўленні грамадскага і міжнароднага ладу.

Чалавек як цэнтр гаспадарча-грамадскага жыцця

43. Прынцыповым момантам у служэнні свецкіх на карысць грамадства з'яўляецца гаспадарча-сацыяльная праблема, ключ да якой дае арганізацыя працы. Актуальнае значэнне гэтых праблемаў, паказаных на фоне шырокай панарамы развіцця і згодна з прапанаванымі рашэннямі сацыяльнага вучэння Касцёла, было падкрэслена ў энцыкліцы Sollicitudo rei socialis, якую вельмі рэкамендую ўсім, а найперш свецкім.

Да асноўных пунктаў сацыяльнага вучэння Касцёла адносіцца прынцып паўсюднага прызначэння каштоўнасцяў, бо паводле Божага замыслу багацці зямлі дадзены ўсім людзям і кожнаму чалавеку як сродак, што служыць развіццю жыцця сапраўды ў меру патрэбаў чалавека. На службе гэтага паўсюднага прызначэння застаецца прыватная ўласнасць, якая - менавіта таму - мае ў самой сваёй сутнасці сацыяльную функцыю. Канкрэтна кажучы, праца мужчыны і жанчыны з'яўляецца найбольш паўсюднай і непасрэднай прыладаю гаспадарчага развіцця, прыладаю і адначасова правам і абавязкам кожнага чалавека.

Усе гэтыя справы асаблівым чынам уваходзяць у сферу місіі свецкіх католікаў. Другі Ватыканскі Сабор найбольш агульна вызначае мэту і крытэрый іх прысутнасці і дзейнасці: «Таксама ў гаспадарча-грамадскім жыцці трэба паважаць і ўзносіць годнасць чалавечай асобы, поўнае яе пакліканне і дабро ўсяго грамадства. Бо чалавек - гэта творца, цэнтр і мэта ўсяго гаспадарча-грамадскага жыцця»158.

У кантэксце радыкальных зменаў, якія адбываюцца ў галіне гаспадаркі і працы, свецкія павінны найперш прымаць удзел у вырашэнні вельмі важных праблемаў узрастаючага беспрацоўя, змагацца за як найхутчэйшае спыненне рознага роду несправядлівасці, што вынікае з неадпаведнай арганізацыі працы, павінны імкнуцца да таго, каб месца працы стала месцам супольнасці людзей, якія карыстаюцца павагаю да іх суб'ектыўнасці і права на ўдзел, змагацца за развіццё новай салідарнасці паміж тымі, хто ўдзельнічае ў супольнай працы, а таксама за стварэнне прадпрыемстваў новага тыпу, кантролю гандлёвых і фінансавых сістэмаў, і за змяненне сістэмы тэхналагічнага абмену.

З гэтаю мэтаю свецкія павінны выконваць сваю працу з прафесійнаю кампетэнтнасцю, добрасумленна і ў хрысціянскім духу, разумеючы яе як шлях да асабістага асвячэння159, згодна з выразным указаннем Сабору: «звычайна, дзякуючы сваёй працы, чалавек утрымлівае сябе і сваіх родных. Ён яднаецца са сваімі братамі і служыць ім, можа практыкаваць шчырую любоў і супрацоўнічаць у дасканаленні рэчаў, створаных Богам. Больш таго, мы павінны прыйсці да пераканання, што працаю, ахвяраванаю Богу, чалавек далучаецца да збаўчай справы Езуса Хрыста, які, працуючы ўласнымі рукамі ў Назарэце, узвысіў годнасць працы»160.

У сувязі з пралематыкаю гаспадарча-сацыяльнага жыцця і працы сёння ўсё больш настойліва паўстае так званая «экалагічная» праблема. Безумоўна, Бог даў чалавеку заданне «панаваць» над стварэннем і «апрацоўваць сад» свету. Аднак чалавек павінен выконваць гэтае заданне, шануючы вобраз Бога, якім ён быў пазначаны, а значыць, разумна і з любоўю. Азначае гэта, што ён павінен адчуваць адказнасць за дары, якія атрымаў і пастаянна атрымлівае ад Бога. Чалавек распараджаецца дарам, які - калі гэта мажліва, удасканаленым - павінен перадавацца наступным пакаленням, для якіх таксама прызначаны дары Пана. «Панаванне, дадзенае чалавеку Стварыцелем, не азначае абсалютнай улады, не можа быць таксама мовы аб свабодзе «выкарыстання» альбо свабоднага распараджэння рэчамі. Абмежаванне, ускладзенае ад пачатку на чалавека самім Стварыцелем і сімвалічна выражанае ў забароне «спажывання плоду дрэва» (пар. Быц 2, 16-17) ясна паказвае, што ў адносінах да бачнай прыроды мы падпарадкаваны не толькі біялагічным законам, але таксама маральным, якіх нельга парушаць беспакарана. Адпаведная канцэпцыя развіцця не можа абмінуць вышэй пададзеных разважанняў, што датычаць выкарыстання элементаў прыроды, аднаўлення яе рэсурсаў і вынікаў неўпарадкаванай індустрыялізацыі і што ставяць нашае сумленне перад маральным вымярэннем, якім павінна вызначацца развіццё»161.

Евангелізацыя культуры і культураў чалавека

44. Служэнне на карысць асобы і чалавечага грамадства праяўляецца і ажыццяўляецца ў стварэнні і перадачы культуры, што з'яўляецца, асабліва ў наш час, адным з самых галоўных заданняў чалавечага суіснавання і грамадскага развіцця. У святле вучэння Сабору пад «культурай» мы разумеем «усё тое, праз што чалавек удасканальвае і развівае разнастайныя здольнасці свайго духа і цела; імкнецца шляхам пазнання і працы падпарадкаваць сваёй уладзе сам свет; робіць больш чалавечным грамадскае жыццё як у сям'і так і ва ўсім дзяржаўным грамадстве праз развіццё звычаяў і інстытуцый; нарэшце, у сваёй дзейнасці на працягу стагоддзяў адлюстроўвае, перадае і захоўвае вялікі духоўны досвед і імкненні да таго, каб ён служыў развіццю многіх, і нават усяго чалавецтва»162. Культуру ў такім разуменні трэба лічыць супольным дабром кожнага народу, выяўленнем яго годнасці, свабоды і творчага пачуцця; сведчаннем яго гістарычнага шляху. У прыватнасці, толькі ў межах культуры і праз культуру хрысціянская вера становіцца гістарычнай і творыць гісторыю.

Адносна развіцця культуры, якая вызначаецца адрывам не толькі ад хрысціянскай веры, але нават ад людскіх каштоўнасцяў163 ці таксама адносна пэўнай навуковай і тэхнічнай культуры, якая не здольная адказаць на актуальныя пытанні людскіх сэрцаў аб праўдзе і дабры, Касцёл поўнасцю ўсведамляе тое, як неабходна з душпастырскага пункту погляду ўдзяліць культуры спецыяльную ўвагу.

Таму Касцёл заахвочвае свецкіх, каб яны з адвагаю і творчаю інтэлігентнасцю прысутнічалі ў прывілеяваных месцах культуры, якімі з'яўляюцца школы і універсітэты, цэнтры навуковых і тэхнічных даследаванняў, асяродкі мастацкай творчасці і гуманістычнай думкі. Мэтаю гэтай прысутнасці з'яўляецца не толькі прызнанне і магчымае ачышчэнне крытычна ацэньваемых элементаў існуючай культуры, але таксама іх узвышэнне праз своеасаблівае багацце Евангелля і хрысціянскай веры. Тое, што Другі Ватыканскі Сабор сказаў аб адносінах паміж Евангеллем і культурай, адпавядае сталай гістарычнай рэчаіснасці і адначасова паказвае ідэал дзейнасці, асабліва актуальны і неадкладны; гэта важная праграма, якая даручана пастырскай адказнасці ўсяго Касцёла, а ў ім - асаблівай адказнасці свецкіх: «Добрая Хрыстова навіна пастаянна аднаўляе жыццё і культуру грэшнага чалавека, а таксама перамагае і ліквідуе памылкі і зло, што вынікаюць з пастаянна грозячай чалавеку спакусы праз грэх. Пастаянна ачышчае і ўзвышае звычаі народаў (...). Такім чынам, Касцёл, выконваючы ўласнае заданне, заахвочвае і схіляе да культуры асабістага і грамадскага жыцця і сваёю дзейнасцю, таксама літургічнаю, выхоўвае ў чалавеку ўнутраную свабоду»164.

Варта тут яшчэ раз услухацца ў асабліва знамянальныя словы адгартацыі Evangelii nuntiandi Паўла VI: «Касцёл тады евангелізуе, калі Боскаю моцаю Паслання, якое абвяшчае (пар. Рым 1, 16; 1 Кар 1, 18; 2, 4), імкнецца перамяніць сумленне асобных людзей і ўсіх разам, потым таксама іх дзейнасць, і, нарэшце, іх жыццё і ўсё асяроддзе, у якім яны жывуць. Мы гаворым пра кругі роду чалавечага, якія неабходна перамяняць: вось жа Касцёл павінен не толькі абвяшчаць Евангелле ў штораз то больш аддаленых кутках зямлі і штораз большай колькасці людзей, але таксама сілаю Евангелля ён павінен дасягаць і разбураць крытэрыі ацэнак, іерархію каштоўнасцяў, пазіцыі і мысліцельныя навыкі, імпульсы паводзінаў, жыццёвыя мадэлі роду людскога, што супярэчаць слову Божаму і збаўчым планам. Усё гэта можна выразіць наступным чынам: трэба евангелізаваць - і то не звонку, як бы дадаючы якуюсьці аздобу ці колер, але знутры, ад жыццёвага цэнтра і каранёў жыцця - г.зн., трэба напаўняць Евангеллем культуры, а таксама культуру чалавека (...) Разыходжанне паміж Евангеллем і культурай, несумненна, - драма нашага часу, як было яно ёю таксама і ў іншыя эпохі. Таму трэба прыкласці ўсе намаганні і сілы, каб клапатліва евангелізаваць чалавечую культуру, ці, дакладней, самі культуры»165.

Асабліва сёння найбольш прывілеяваным шляхам, які вядзе да стварэння і перадачы культуры з'яўляюцца сродкі масавай інфармацыі166. Таксама сфера сродкаў масавай інфармацыі, - у выніку хуткага развіцця вынаходніцтваў і межаў іх уплыву, што ахоплівае адначасова ўсю планету і дасягае ўсюды, фармуючы менталітэт і звычаі, - акрэслівае новыя рубяжы місіі Касцёла. Прафесійная адказнасць свецкіх як тых, хто дзейнічае ў гэтай галіне асабіста, так і праз ініцыятывы і сумесныя інстытуцыі, павінна быць поўнасцю прызнана і падтрымана пры дапамозе адпаведных матэрыяльных, інтэлектуальных і душпастырскіх сродкаў.

Карыстаючыся сродкамі масавай інфармацыі, а таксама ўспрымаючы іх, трэба старанна паклапаціцца з аднаго боку пра дзейснае выхаванне крытычнага разумення, ажыўленага любоўю да праўды, з другога - пра абарону свабоды і павагі да годнасці асобы; трэба таксама падтрымліваць сапраўдную культуру асобных народаў, рашуча і адважна выступаючы супраць усялякіх формаў манапалізацыі і маніпуляцыі.

Аднак душпастырская адказнасць свецкіх не заканчваецца вышэй згаданай абарончай дзейнасцю. На ўсіх дарогах свету, а значыць, таксама на яго вялікіх артэрыях, якімі з'яўляюцца прэса, кіно, радыё, тэлебачанне і тэатр, павінна абвяшчацца збаўчае слова Евангелля.

РАЗНАСТАЙНАСЦЬ ПАКЛІКАННЯЎ

45. У евангельскай прыпавесці «гаспадар» заклікае работнікаў у свой вінаграднік у розныя поры дня: адных раннім ранкам, другіх - каля дзевятай гадзіны раніцы, іншых - апоўдні і каля трэцяй гадзіны, астатніх - каля пятай (пар. Мц 20, 1 і наступн.). Святы Грыгоры Вялікі, каментуючы гэты евангельскі тэкст, параўноўвае поры дня з узростам чалавека. «Можна прыняць, - піша ён, - што розныя поры дня азначаюць розны ўзрост чалавека. Паводле такой інтэрпрэтацыі ранак, безумоўна, азначае перыяд дзяцінства. Трэцяя гадзіна - падлеткавыя гады: сонца свеціць усё вышэй - чалавек расце і загараецца для жыцця. Шостая гадзіна азначае маладосць: сонца знаходзіцца як бы ў зеніце - чалавек дасягае поўні сваіх сіл. Пачатак старасці - дзевятая гадзіна, бо як сонца хіліцца да заходу, так чалавек пачынае губляць малады імпэт. Адзінаццатая гадзіна - гэта гадзіна пажылых людзей. (...) А значыць, тое, што работнікі клічуцца ў вінаграднік у розныя поры дня, павінна азначаць, што адны дасягаюць святасці жыцця ўжо ў дзіцячым узросце, іншыя - у маладосці, яшчэ іншыя - у сталым узросце альбо у пажылым веку»167.

Каментар св.Грыгора Вялікага можна з поспехам аднесці да здзіўляючай разнастайнасці пакліканняў у Касцёле, у якім усе і кожны пакліканы да працы, каб наблізіць прыйсце Валадарства Божага, адпаведна свайму пакліканню, становішчу, харызмату і служэнню. Гэтая разнастайнасць залежыць не толькі ад узросту, але і ад полу, асаблівасцяў, а таксама роду паклікання і жыццёвай сітуацыі членаў Касцёла. Менавіта гэтая разнастайнасць робіць багацце Касцёла больш жывым і канкрэтным.

МОЛАДЗЬ, ДЗЕЦІ І ПАЖЫЛЫЯ

Моладзь - надзея Касцёла

46. Асаблівую ўвагу Сінод аддаў моладзі і зрабіў вельмі слушна.У многіх краінах моладзь складае палову ўсяго насельніцтва, а часта - беручы пад увагу лічбы - палову Люду Божага, які жыве ў тых краінах. Ужо толькі таму яна з'яўляецца выключнаю сілаю і вялікім выклікам для будучыні Касцёла. Сапраўды, Касцёл бачыць у ёй свой далейшы шлях у будучыню, бачыць у ёй адлюстраванне і напамін той радаснай маладосці, якою Дух Хрыста пастаянна абагачае яго. І менавіта таму Сабор назваў моладзь «надзеяй Касцёла»168.

У Лісце да моладзі свету 31 сакавіка 1985 года чытаем: »Касцёл бачыць маладых, - больш таго, - Касцёл асаблівым чынам бачыць у маладых сябе самога - у вас усіх, і, адначасова, у кожнай і ў кожным з вас. Так было ад пачатку, ад апостальскіх часоў. Асаблівым сведчаннем могуць быць словы св.Яна з Першага Ліста гэтага Апостала: «Пішу вам, маладыя, бо вы перамаглі злога. Пішу вам, падлеткі, бо вы пазналі Айца... Я напісаў вам, маладыя, бо вы дужыя, і слова Божае трывае ў вас...» (1 Ян 2, 13 і наступн.). (...) У нашым пакаленні, напрыканцы другога тысячагоддзя пасля нараджэння Хрыста, Касцёл таксама бачыць сябе самога ў маладых»169.

Касцёл не можа бачыць у маладых людзях проста прадмету свайго душпастырскага клопату. Бо на самой справе яны з'яўляюцца, і да гэтага трэба іх пастаянна заахвочваць, дзейсным суб'ектам, актыўнымі ўдзельнікамі евангелізацыі і творцамі грамадскай адновы170. Маладосць - гэта час асабліва інтэнсіўнага адкрыцця свайго «я», а таксама снавання «жыццёвых планаў», гэта перыяд узрастання, якое павінна быць узрастаннем «у мудрасці, у гадах і ў ласцы ў Бога і ў людзей» (пар. Лк 2, 52).

Як адзначылі сінадальныя Айцы, «уражлівасць моладзі глыбока рэагуе на такія каштоўнасці як справядлівасць, непрымяненне насілля і мір. Сэрцы маладых людзей адкрыты на братэрства, сяброўства і салідарнасць. У найбольшай ступені іх мабілізуе ўсё тое, што датычыць якасці жыцця і аховы прыроды. Аднак, яны таксама поўныя неспакою, расчараванняў, клопату і страху, якія пануюць у свеце, і, акрамя гэтага, яны падвергнуты тыповым для іх узросту спакусам»171.

Касцёл павінен пастаянна ажыўляцца тою вялікаю любоўю, якую Езус аказаў юнаку з Евангелля: «Езус паглядзеў на яго з любоўю» (пар. Мк 10, 21). Таму ён не перастае абвяшчаць Езуса Хрыста і прапаведаваць Яго Евангелле, паказваючы, што яно - гэта адзіны і вычарпальны адказ на бескампрамісныя імкненні моладзі, а таксама захапляльны заклік да асабістага вырушэння за Хрыстом: «прыходзь і ідзі за Мною» (Мк 10, 21), у якім - запрашэнне да ўдзелу ў сыноўняй любові Сына да Айца і ў Яго місіі збаўлення чалавецтва.

Касцёл мае шмат што сказаць маладым, а маладыя - Касцёлу. Гэты двухбаковы дыялог, які павінен праходзіць у атмасферы сардэчнасці, адкрытасці і адвагі, улатвіць сустрэчу пакаленняў і абмен паміж імі, для Касцёла ж і грамадства ён будзе крыніцай багацця і маладосці.

У пасланні да маладых Сабор гаворыць: «Касцёл глядзіць на вас з надзеяй і любоўю (...). Ён з'яўляецца сапраўднай маладосцю свету (...), углядвайцеся ў яго, і знойдзеце ў ім аблічча Хрыста»172.

Дзеці і Валадарства нябеснае

47. Пан Езус адорвае дзяцей чулаю і шчодраю любоўю. Адорвае іх благаславеннем і больш чым каму-небудзь іншаму гарантуе ім месца ў валадарстве нябесным (пар. Мц 19, 13-15; Мк 10, 14).

Ён асабліва высока цэніць актыўную ролю,якую дзеці выконваюць у Валадарстве Божым: яны - выразны сімвал і цудоўны вобраз выканання тых маральных і духоўных умоваў, якія з'яўляюцца ўмоваю ўваходу ў Валадарства Божае і жыцця ў цалкавітым прысвячэнні сябе Богу: «Сапраўды кажу вам: калі не навернецеся і не будзеце, як дзеці, не ўвойдзеце ў Валадарства Нябеснае. Дык вось, хто ўмаліцца, як гэтае дзіцятка, той і большы ў Валадарстве Нябесным. І хто прыме адно гэткае дзяцятка ў Імя Маё, той Мяне прымае» (Мц 18, 3-5; пар. Лк 9,48).

Дзеці нагадваюць нам, што місійная плоднасць Касцёла чэрпае жыццё не з людскіх сродкаў і заслугаў, але з'яўляецца цалкам бескарысным дарам Бога. Нявіннасць і ласка, прысутныя ў жыцці дзяцей, але таксама прычыненыя ім несправядлівыя цярпенні, становяцца - моцаю Хрыстовага Крыжа - крыніцаю духоўнага абагачэння для іх і для ўсяго Касцёла. Усе мы павінны ўсвядоміць гэта з шчыраю ўдзячнасцю.

Трэба таксама памятаць аб тым, што перыяд дзяцінства дае каштоўныя магчымасці для дзейнасці, якія спрычыняюцца як да будаўніцтва Касцёла, так і да гуманізацыі грамадства. Сабор падкрэслівае дабрачынную і творчую прысутнасць дзяцей у сям'і, «хатнім Касцёле»: «Дзеці ж, як жывыя члены сям'і, па-свойму садзейнічаюць асвячэнню бацькоў»173. Тое ж можна пра іх сказаць у дачыненні да мясцовага і паўсюднага Касцёла.На гэта звярнуў увагу яшчэ ў XV стагоддзі Jean Gerson, тэолаг і выхавацель, кажучы, што «нельга ігнараваць тае часткі Касцёла, якую ўтвараюць дзеці і моладзь»174.

Пажылыя людзі і дар мудрасці

48. Пажылым людзям, якіх часта і несправядліва лічаць непатрэбным, і нават невыносным цяжарам, хачу сказаць, што Касцёл просіць іх і чакае ад іх, што яны будуць працягваць сваё апостальскае і місійнае пасланніцтва, якое не толькі магчымае і патрэбнае ў іх узросце, але менавіта дзякуючы іх узросту, яно як бы атрымлівае спецыфічнае і непаўторнае вымярэнне.

Біблія звычайна паказвае чалавека старога, як увасабленне таго, хто напоўнены мудрасцю і бояззю Божай (пар. Сір 25, 4-6). У гэтым сэнсе «дар» старасці можна было б акрэсліць, як прысутнасць у Касцёле і грамадстве сведкі традыцыі веры (пар. Пс 44, 2; Вый 12, 26-27), настаўніка жыцця (пар. Сір 6, 34; 8, 11-12), прапаведніка любові.

Тое, што сёння ў многіх краінах узрастае колькасць старых людзей і што зніжаецца мяжа пенсійнага ўзросту, адкрывае перад пажылымі людзьмі новыя магчымасці працягваць апостальскую працу, у якой яны павінны адважна ўдзельнічаць, рашуча пераадольваючы спакусы настальгічнай замкнутасці ва ўспамінах з мінулага, якое ўжо не вернецца, альбо адмаўляцца ад удзелу ў праблемах сучаснасці з-за новых цяжкасцяў, якія сустракаюцца ў свеце; наадварот, яны павінны ўсё больш ясна ўсведамляць, што іх роля ў Касцёле і грамадстве не заканчваецца з узростам, а толькі набывае новую форму. Як гаворыць псальміст: «Яны плод свой дадуць і ў старасці, яны сакавітыя і свежыя, каб абвяшчаць, што Пан справядлівы» (Пс 92, 15-16). Я хачу паўтарыць тое, што сказаў у часе юбілею пажылых людзей: «Уваход у так званы «трэці век» трэба лічыць прывілеем не толькі таму, што не ўсе маюць шчасце пераступіць гэты парог, але таксама і найперш таму, што гэта перыяд, у якім можна лепш абдумаць і ацаніць мінулае, глыбей пазнаць і перажыць пасхальную таямніцу, стаць у Касцёле прыкладам для ўсяго Люду Божага (...). Нягледзячы на тое, што вы павінны вырашаць шмат складаных праблемаў, што паступова малеюць вашыя сілы, нягледзячы на недахоп грамадскіх арганізацый, запозненае заканадаўства, неразуменне з боку эгаістычна настроенага грамадства, вы не з'яўляецеся і не павінны лічыцца людзьмі, якія знаходзяцца на другім плане ў Касцёле, вы не павінны лічыцца бяздзейным, пасіўным элементам свету, але павінны ўспрымацца як актыўныя суб'екты, якія перажываюць плодны ў сэнсе духовым і чалавечым этап чалавечага жыцця. Вы маеце яшчэ місію для выканання, вы маеце яшчэ шмат для ахвяравання. Паводле Божага плану кожная чалавечая істота з'яўляецца жыццём, якое пастаянна ўзрастае, пачынаючы ад першай іскрынкі жыцця, аж да апошняга ўздыху»175.

ЖАНЧЫНЫ І МУЖЧЫНЫ

49. Айцы Сіноду мелі на ўвазе два аргументы, калі асаблівую ўвагу прысвяцілі сітуацыі і ролі жанчыны: па-першае, яны хацелі прызнаць і пацвердзіць - і адначасова заахвоціць да гэтага ж усіх - незамянімы ўклад жанчыны ў будаванне Касцёла і ў развіццё грамадства; па-другое, дакладна прааналізаваць удзел жанчыны ў жыцці і місіі Касцёла.

Звяртаючыся да пазіцыі Яна XXIII, які ва ўсведамленні жанчынаю яе ўласнай годнасці і ў яе ўзыходжанні на арэну публічнага жыцця бачыў знак нашага часу176, Айцы Сіноду неаднаразова і катэгарычна канстатавалі, што ў сітуацыі, калі жанчына вымушана цярпець розныя формы дыскрымінацыі і пагаджацца займаць другасныя пазіцыі толькі таму, што яна жанчына, існуе пільная патрэба абароны і папулярызацыі асабістай годнасці жанчыны, а значыць, яе роўнасці з мужчынам.

Гэта заданне ўсіх членаў Касцёла і грамадства, але асабліва саміх жанчын; у першую чаргу яны павінны тут адчуваць сябе заангажаванымі і пакліканымі да дзейнасці. Шмат яшчэ чаго трэба зрабіць у розных частках свету і асяроддзях, каб ліквідаваць гэтыя несправядлівыя і згубныя адносіны, якія трактуюць чалавечую істоту як рэч, як прадмет куплі-продажу, што знаходзіцца на службе эгаістычнага інтарэсу і самазадаволення, тым больш, што першаю ахвяраю такой ментальнасці з'яўляецца жанчына. Бясспрэчнае прызнанне асабістай годнасці жанчыны з'яўляецца першым крокам, які трэба зрабіць у кірунку забеспячэння ёй поўнага ўдзелу як у жыцці Касцёла, так і ў грамадскім і публічным жыцці. Патрэбны больш рашучы адказ на заклік, змешчаны ў адгартацыі Familiaris consortio, які датычыць разнастайных форм дыскрымінацыі жанчыны: «Таму вельмі прашу аб развіцці ўзмоцненага і больш эфектыўнага спецыялізаванага душпастырства, каб гэтыя дыскрымінацыі маглі быць канчаткова пераможаныя і каб у поўні быў шанаваны вобраз Бога, які яснее ў кожным чалавеку без выключэння»177. Працягваючы гэтую думку, сінадальныя Айцы адзначылі: «У межах свае місіі Касцёл павінен выказваць катэгарычны пратэст супраць усялякіх формаў дыскрымінацыі і зневажання годнасці жанчыны»178. І далей: «Годнасці жанчыны, якой грамадская думка прынесла шкоду, трэба вярнуць належную павагу сапраўднаю павагаю да правоў чалавечай аобы і прымяненнем на практыцы навукі Касцёла»179.

Асаблівым чынам трэба падкрэсліць справу, на якую Сабор паставіў вельмі выразны націск,а менавіта на актыўны і адказны ўдзел жанчын у жыцці і місіі Касцёла: «Паколькі ў наш час жанчыны прымаюць усё больш актыўны ўдзел ва ўсім жыцці грамадства, таму вельмі важна, каб яны больш актыўна ўдзельнічалі таксама ў розных галінах апостальскай дзейнасці Касцёла»180.

Усведамленне, што жанчына з уласцівымі ёй здольнасцямі і заданнямі мае сваё ўласнае спецыфічнае пакліканне, узрастала і паступова паглыблялася ў паслясаборавы перыяд, знаходзячы натхненне ў Евангеллі і гісторыі Касцёла. Бо для верніка Евангелле, як словы так і прыклад Езуса Хрыста, застаючыся неабходным і рашаючым пунктам адліку, з'яўляецца найбольш плённаю крыніцаю навізны таксама ў перажываемым цяпер гістарычным моманце.

Праўда, не пакліканыя да апостальскага служэння, уласцівага Дванаццаці, а дакладней, да функцыі святарства, жанчыны спадарожнічаюць Езусу і Яго Апосталам у іх служэнні (пар. Лк 8, 2-3), стаяць каля падножжа крыжа (пар. Лк 23, 49), удзельнічаюць у пахаванні Езуса (пар. Лк 23, 55); яны таксама на досвітку ў дзень Пасхі атрымліваюць і перадаюць вестку аб змёртвыхпаўстанні (пар. Лк 24, 1-10), а ў вячэрніку моляцца з Апосталамі ў чаканні спаслання Духа Святога (пар. Дз 1, 14).

Першапачатковы Касцёл, верны Евангеллю, адыходзіць ад схемаў сучаснай яму культуры і заклікае жанчыну прыняць заданне, звязанае з евангелізацыяй. У сваіх Лістах апостал Павел называе - таксама пайменна - многіх жанчын, якія выконвалі шматлікія функцыі ў першых касцёльных супольнасцях (пар. Рым 16, 1-15; Флп 4, 2-3; Кал 4, 15 і 1 Кар 11, 5; 1 Тым 5, 16). «Калі сведчанне Апосталаў, - гаворыць Павел VI, - з'яўляецца асновай Касцёла, то сведчанне жанчынаў у вялікай ступені спрычыняецца да падтрымкі веры хрысціянскіх супольнасцяў»181.

Падобна як напачатку, таксама і ў далейшай яго гісторыі заўсёды былі ў Касцёле жанчыны, якія, праўда, па-рознаму і больш альбо менш відавочным чынам адыгрывалі ў ім часам рашаючую ролю і выконвалі вельмі важныя для яго заданні. Гісторыя гэтай іхняй прысутнасці - гэта гісторыя незвычайнай працавітасці, найчасцей працы, якая выконвалася ў пакоры і таемна, але якая мела не менш рашаючае значэнне для развіцця і святасці Касцёла. Трэба, каб гэтая гісторыя няспынна працягвалася, больш таго, каб яна пашыралася і набірала сілы разам з усё глыбейшым і паўсюдным усведамленнем асабістай годнасці жанчыны і яе паклікання, а таксама перад неадкладнаю патрэбаю «новай евангелізацыі» і «гуманізацыі» грамадскіх адносін.

Ажыццяўляючы вучэнне Другога Ватыканскага Сабору, якое адлюстроўвае пасланне Евангелля і гісторыі Касцёла, сінадальныя Айцы сфармулявалі, між іншым, вельмі дакладнае ўказанне: «Касцёл, дзеля свайго дабра і сваёй місіі, павінен прызнаць усе здольнасці мужчын і жанчын і прымяніць іх на практыцы»182. І далей «Гэты Сінод абвяшчае, што Касцёл дзеля павелічэння эфектыўнасці сваёй місіі патрабуе прызнання і прымянення ўсіх гэтых здольнасцяў, досведу і здольнасцяў мужчын і жанчын (пар. Кангрэгацыя Навукі Веры, Інструкцыя аб хрысціянскай свабодзе і вызваленні, 72)»183.

Антрапалагічныя і тэалагічныя асновы

50. Умоваю забеспячэння жанчыне належнага ёй месца ў Касцёле і ў грамадстве з'яўляецца паглыблены і дакладны аналіз антрапалагічных асноваў становішча мужчыны і жанчыны з мэтаю ўдакладнення асабістай тоеснасці, уласцівай жанчыне, у суадноснасці адрознасці і ўзаемадапаўнення ў адносінах да мужчыны, не толькі ў сэнсе выконваемых ёю функцый і ролі, але таксама значна глыбей, у тым, што датычыць структуры асобы і яе значэння. Актуальнасць гэтай патрэбы паказалі сінадальныя Айцы, сцвярджаючы, што «трэба паглыблена вывучыць антрапалагічныя і тэалагічныя асновы, каб вырашыць праблемы, звязаныя з сапраўдным значэннем і годнасцю абодвух полаў«184.

Ажыццяўляючы разважанні над антрапалагічнымі і тэалагічнымі асновамі становішча жанчыны, Касцёл прымае ўдзел у гістарычным працэсе папулярызацыі жанчыны, які ахоплівае дзейнасць разнастайных рухаў, і, сягаючы да самых каранёў яе асабістага жыцця, уносіць у гэты працэс найкаштоўнейшы ўклад. Але першаю і найважнейшаю прычынаю, якая схіляе Касцёл да прыняцця такой пазіцыі, з'яўляецца паслухмянасць Богу, які, ствараючы чалавека «на свой вобраз«, «мужчыну і жанчыну стварыў іх» (Быц 1, 27), а таксама прыняцця Яго закліку да пазнавання, захаплення і ажыццяўлення плану Стварыцеля. Гэты план быў упісаны «на пачатку» і на заўсёды ў самую сутнасць чалавечай асобы - мужчыны і жанчыны - а значыць, у самыя істотныя элементы яе структуры і ў яе найглыбейшую дынаміку. І менавіта гэты план, поўны мудрасці і любові, вымагае дасканалага вывучэння ўсяго багацця яго зместу; багацця, якое «ад пачатку» паступова аб'яўляецца і ажыццяўляецца напрацягу ўсёй гісторыі збаўлення, дасягаючы сваёй вяршыні ў «поўні часу», калі «спаслаў Бог Сына свайго, які нарадзіўся ад жанчыны» (Гал 4, 4). Гэтая «поўня» працягваецца ў гісторыі: Касцёл праз сваю веру, а таксама дзякуючы жыццю многіх хрысціянскіх жанчын, не перастае - і павінен гэта рабіць заўсёды - распазнаваць план Бога адносна жанчыны. Нельга таксама забываць пра ўклад, які ўносяць розныя галіны ведаў пра чалавека і разнастайныя культуры; пры адпаведным падыходзе яны могуць дапамагчы ў зразуменні і вызначэнні вартасцяў і патрабаванняў, якія датычаць таго, што ў жанчыне з'яўляецца істотным і нязменным, а таксама таго, што звязана з гістарычнай эвалюцыяй гэтых культураў. Як нагадвае Другі Ватыканскі Сабор, «Касцёл сцвярджае (...), што ў аснове ўсіх пераменаў існуе шмат рэчаў, якія не падлягаюць змене, і маюць сваю канчатковую аснову ў Хрысце, які ёсць Той самы, учора, сёння і на вякі (пар. Гбр 13, 8)»185.

Пра антрапалагічныя і тэалагічныя асновы асабістай годнасці жанчыны было сказана ў Апостальскім Лісце аб годнасці і пакліканні жанчыны. Гэты дакумент уздымае, працягвае і канкрэтызуе разважанні на тэму «тэалогіі цела», якім быў прысвечаны доўгі цыкл катэхезаў, што праводзіліся па серадах, і адначасова ўяўляе сабою спаўненне абяцання, змешчанага ў энцыкліцы Redemptoris Mater186, а таксама адказвае на пастулат сінадальных Айцоў.

Прачытанне Лісту Mulieris dignitatem - таксама з улікам яго характару біблійна-тэалагічнага разважання - можа заахвоціць усіх мужчын і жанчын, асабліва тых, хто займаецца навукамі аб чалавеку і рознымі галінамі тэалогіі, да працягу крытычнага вывучэння, каб, беручы за аснову асабістую годнасць мужчыны і жанчыны і іх узаемаадносіны, глыбей пазнаць вартасці і здольнасці, уласцівыя жанчыне і мужчыне ў кантэксце не толькі грамадскага, але таксама і найперш хрысціянскага і касцёльнага жыцця.

Разважанне над антрапалагічнымі і тэалагічнымі асновамі жаноцкасці павінна ўказаць і высветліць хрысціянскі адказ на частае і часам дакучлівае пытанне аб «месцы», якое жанчына можа і павінна займаць у Касцёле і ў грамадстве.

Са слоў і чынаў Хрыста, якія для Касцёла з'яўляюцца нормай, вынікае вельмі ясна, што няма ніякай дыскрымінацыі на аснове адносін да Хрыста, дзе «няма мужчынскага полу ані жаночага: бо ўсе вы адно ў Хрысце Езусе» (Гал 3, 28), як таксама на аснове ўдзелу ў жыці і святасці Касцёла, аб чым цудоўна сведчыць прароцтва Ёэля, якое споўнілася ў дзень Пяцідзесятніцы: «І вылью Духа Майго на кожнае цела, і будуць прарочыць сыны вашыя і дочкі вашыя» (Ёэл 3, 1; пар. Дз 2, 17 і наступн.). У Апостальскім Лісце аб годнасці і пакліканні жанчыны чытаем: «абое, жанчына, таксама як і мужчына, (...) у роўнай ступені ўспрымальныя на ўдзяленне Божай праўды і любові ў Духу Святым. Абое таксама зведваюць Яго збаўчыя і асвячальныя «натхненні»187.

Місія ў касцёле і ў свеце

51. Што датычыць удзелу ў апостальскай місіі Касцёла, то не падлягае сумненню, што дзякуючы Хросту і Бежмаванню жанчына - так як і мужчына - атрымлівае ўдзел у патройнай місіі Езуса Хрыста, - Святара, Прарока і Валадара, а таму ўпаўнаважана і далучана да ўдзелу ў асноўным апостальстве Касцёла: у евангелізацыі. З другога боку, жанчына паклікана да таго, каб менавіта рэалізуючы гэтае апостальства, карысталася ўласцівымі ёй «здольнасцямі»: перадусім здольнасцю, якою з'яўляецца асабістая годнасць, а потым здольнасцямі, звязанымі з яе пакліканнем як жанчыны.

У рамках удзелу ў жыцці і місіі Касцёла жанчына не можа атрымаць святарскага пасвячэння і таму яна не можа выконваць функцый, якія вынікаюць з сакрамэнтальнага святарства. Крыніцу гэтай пастановы Касцёл заўсёды бачыў ў цалкавіта свабодным і суверэнным рашэнні Езуса Хрыста, які ў якасці сваіх Апосталаў паклікаў толькі мужчын188. Тлумачэннем гэтай пастановы могуць быць адносіны Хрыста-Абранніка да Касцёла-Абранніцы189. Мы гаворым тут пра функцыю, а не пра годнасць і святасць. Бо трэба падкрэсліць, што «хоць Касцёл мае сваю «іерархічную» структуру, аднак уся гэтая структура цалкам падпарадкавана святасці членаў Хрыста»190.

Аднак жа, як сказаў Павел VI, калі «не можам змяніць пазіцыі нашага Пана, ані закліку, з якім Ён звярнуўся да жанчын, то мы павінны прызнаць і падтрымаць іх ролю ў евангелізацыйнай місіі і ў жыцці хрысціянскай супольнасці»191.

Абсалютна неабходным з'яўляецца пераход ад тэарэтычнага прызнання актыўнай і адказнай прысутнасці жанчын у Касцёле да практычнай рэалізацыі. Менавіта такое значэнне мае гэтая Адгартацыя, якая, звяртаючыся да свецкіх католікаў, мэтанакіравана і шматразова ўдакладняе, што гаворка ідзе пра «мужчын і жанчын». Новы Кодэкс Кананічнага Права таксама змяшчае шмат розных пастановаў, якія датычаць удзелу жанчыны ў жыцці і місіі Касцёла. Гэтыя пастановы павінны быць паўсюль вядомымі, а таксама хутчэй і больш рашучым чынам рэалізаванымі, з улікам адрознай у паасобных культурах успрымальнасці і душпастырскіх патрэбаў.

Трэба, напрыклад, прадумаць справу ўдзелу жанчын у душпастырскіх радах дыяцэзій і парафій, а таксама ў дыяцэзіяльных сінодах і сінодах партыкулярных. Наконт гэтага выказаліся сінадальныя Айцы: «Жанчыны павінны ўдзельнічаць у жыцці Касцёла, не падвяргаючыся ніякай дыскрымінацыі, таксама ў працэсе кансультацыі і выпрацоўкі рашэння»192. І далей: «Жанчыны, якія ўжо спаўняюць вельмі важную ролю ў перадачы веры і ў выконванні разнастайных паслугаў у жыцці Касцёла, павінны далучыцца да падрыхтоўкі душпастырскіх дакументаў і місійных ініцыятываў, а таксама быць прызнанымі супрацоўніцамі місіі Касцёла ў сям'і, на месцы працы і ў грамадстве».193

У больш спецыфічнай сферы евангелізацыі і катэхезы трэба больш энергічна падтрымліваць асаблівую ролю жанчыны ў перадачы веры не толькі ў сям'і, але і ў розных іншых месцах, звязаных з выхаваннем, а, падыходзячы да справы яшчэ шырэй, - ва ўсім тым , што датычыць прыняцця, зразумення і пераказвання Слова Божага, таксама праз вучобу, навуковыя даследаванні і навучанне тэалогіі.

Па меры развіцця яе заангажаванасці ў евангелізацыйную працу, жанчына будзе рэальней адчуваць патрэбу ўласнай евангелізацыі. Такім чынам, яснымі вачыма веры (пар. Эф 1, 18) жанчына зможа адрозніць тое, што сапраўды адпавядае яе асабістай годнасці і пакліканню, ад таго, што хоць бы пад відам гэтай «годнасці» альбо ў імя «свабоды» і «развіцця» пазбаўляе яе ролі асобы, якая служыць умацаванню каштоўнасцяў і робіць яе адказнай за маральную дэградацыю асобаў, асяроддзя і грамадства. «Распазнанне» такога тыпу з'яўляецца тэрміновай і беспаваротнай гістарычнай неабходнасцю і адначасова тым, што вынікае - як магчымасць і патрабаванне - з удзелу жанчыны-хрысціянкі ў прароцкай місіі Хрыста і Яго Касцёла. Гэтае «распазнанне», аб якім шматразова нагадвае апостал Павел, з'яўляецца не толькі ацэнкай рэчаіснасці і падзеяў у святле веры. Яно раўназначна канкрэтнаму рашэнню і заангажаванню ў дзейнасць не толькі ў межах Касцёла, але таксама ў чалавечым грамадстве.

Можна сказаць, што ўсе праблемы сучаснага свету, пра якія ўжо ішла гаворка ў другой частцы сабаровай канстытуцыі Gaudium et spes, і якія час не вырашыў і не аслабіў, патрабуюць прысутнасці і заангажавання жанчын, а канкрэтна таго, што з'яўляецца іх тыповым і незамянімым укладам.

Агульнай увагі асабліва заслугоўваюць два важныя заданні, выконваемыя жанчынаю.

Першае з іх - гэта наданне сапраўднай годнасці сужэнскаму жыццю і мацярынству.

Сёння перад жанчынаю адкрываюцца новыя магчымасці больш глыбокага зразумення і больш поўнай рэалізацыі чалавечых і хрысціянскіх каштоўнасцяў, неад'емных ад сужэнскага жыцця і мацярынства; яе інтэлігентнасць, любоў і рашучасць могуць схіліць мужчыну - мужа і бацьку - перамагчы звычку да пастаяннай альбо амаль пастаяннай непрысутнасці, больш таго, могуць давесці да ўзнікнення паміж імі новых адносін міжасабовай камуніі.

Наступнае заданне жанчыны - гэта забеспячэнне культуры маральнага вымярэння, г.зн. таго, што робіць яе годнаю чалавека у яго асабістым і грамадскім жыцці. Другі Ватыканскі Сабор заўважае сувязь паміж маральным вымярэннем культуры і ўдзелам свецкіх у валадарскай місіі Хрыста: «свецкія асобы павінны супольнымі сіламі так аздараўляць існуючыя на свеце ўстановы і ўмовы, калі яны дзесьці схіляюць да граху, каб усё гэта адпавядала нормам справядлівасці і, хутчэй, спрыяла практыкаванню дабрадзейнасцяў, чым перашкаджала яму. Так робячы, яны абагацяць культуру і справы людскія маральнай каштоўнасцю»194.

Па меры таго, як жанчына адыгрывае ўсё больш актыўную і адказную ролю ў дзейнасці інстытуцый, ад якіх залежыць абарона прымату, належнага чалавечым каштоўнасцям у жыцці палітычных супольнасцяў, прыведзеныя вышэй словы Сабору ўказваюць на важнае месца апостальства жанчыны: на ўсіх узроўнях жыцця гэтых супольнасцяў, пачынаючы з вымярэння грамадска-гаспадарчага да грамадска-палітычнага, павінны шанавацца і падтрымлівацца асабістая годнасць жанчыны і яе асаблівае пакліканне. Гэта датычыць не толькі індывідуальнай сферы, але таксама супольнай, не толькі форм, якія прадастаўлены адказнай свабодзе паасобных асобаў, але таксама сферы формаў, якія гарантаваны справядлівым грамадзянскім законам.

«Нядобра быць чалавеку аднаму: таму ўчыню яму дапамогу, адпаведную яму» (пар. Быц 2, 18). Можна сказаць, што такім чынам Бог Стварыцель даверыў жанчыне чалавека. Ён даверыў яго, безумоўна, усім людзям, але асабліва жанчыне, бо менавіта яна, дзякуючы своеасабліваму досведу мацярынства, павінна быць адорана спецыяльнаю ўражлівасцю да чалавека і да ўсяго, што складае яго сапраўднае дабро, пачынаючы з асноўнай каштоўнасці, якою з'яўляецца жыццё. Якія ж вялікія магчымасці і якая ж вялікая адказнасць жанчыны ў гэтай галіне ў тым часе, калі развіццё навукі і тэхнікі не заўсёды інспіравана і вызначаецца сапраўднай мудрасцю, што грозіць непазбежнаю «дэгуманізацыяй» чалавечага жыцця, асабліва тады, калі яно патрабуе большай любові і больш велікадушнага адабрэння.

Удзел жанчыны ў жыцці Касцёла і грамадства, рэалізуемы праз яе здольнасці, адначасова з'яўляецца шляхам яе самарэалізацыі, на якую слушна звяртаецца сёння асаблівая ўвага, і з'яўляецца своеасаблівым укладам ва ўзбагачэнне касцёльнай камуніі і ва ўзрастанне апостальскага дынамізму Люду Божага.

У гэтай перспектыве трэба таксама паразважаць над супольнаю прысутнасцю мужчыны і жанчыны ў жыцці Касцёла і грамадства.

Супольная прысутнасць і супрацоўніцтва мужчын і жанчын

52. У сінадальнай зале не бракавала галасоў, якія выказвалі асцярогу ў сувязі з тым, што канцэнтрацыя занадта вялікай увагі на становішчы і ролі жанчын можа прывесці да недапушчальнага занядбання праблемаў, звязаных з асобаю мужчыны. Сапраўды, у многіх сферах касцёльнага жыцця адчуваецца цалкавіты альбо частковы недахоп прысутнасці мужчын, якія ў многіх выпадках пакідаюць жанчынам выконваць тое, што належыць да іх асабістай касцёльнай адказнасці. Між іншым, тут маецца на ўвазе ўдзел у літургічнай малітве, якая адбываецца ў Касцёле, выхаванне, а перадусім катэхізацыя ўласнага патомства і іншых дзяцей, удзел у рэлігійных і культурных сустрэчах, супрацоўніцтва з дабрачыннымі і місійнымі ініцыятывамі.

Таму паўстае неадкладная душпастырская неабходнасць узгодненай прысутнасці мужчыны і жанчыны, каб прысутнасць свецкіх у збаўчай місіі Касцёла была больш поўнай, гарманічнай і багатай.

Пастулат супольнай прысутнасці і супрацоўніцтва мужчыны і жанчыны тлумачыцца не толькі неабходнасцю надаць душпастырскай дзейнасці Касцёла большае значэнне і большую эфектыўнасць, і тым больш не з'яўляецца звычайнай сацыялагічнай перадумовай сумеснага чалавечага жыцця, якое натуральным чынам ахоплівае мужчын і жанчын. Асноўным аргументам, хутчэй, тут з'яўляецца першапачатковы план Стварыцеля, які «ад пачатку» хацеў, каб чалавек быў «еднасцю дваіх», а таксама , каб мужчына і жанчына былі першай супольнасцю асобаў, з якой паўстаюць усе іншыя супольнасці і якая адначасова з'яўляецца «знакам» міжасабовай камуніі любові, якую складае таемнае ўнутранае жыццё Бога, у Тройцы Адзінага.

Менавіта таму самым простым і найбольш распаўсюджаным, і адначасова самым асноўным спосабам забеспячэння гарманічнай прысутнасці мужчын і жанчын у жыцці і місіі Касцёла з'яўляецца выкананне заданняў і абавязкаў хрысціянскага сужэнства і сям'і, у якіх выяўляюцца і даюцца розныя формы любові і жыцця: г.зн., сужэнская, бацькоўская, мацярынская, сыноўняя і братэрская. У адгартацыі Familiaris consortio чытаем: «Паколькі хрысціянская сям'я - гэта супольнасць, повязі якой былі адноўлены Хрыстом праз веру і сакрамэнты, яе ўдзел у місіі Касцёла павінен адбывацца супольным чынам: а значыць, супольна, сужонкі як пара, бацькі і дзеці як сям'я павінны спаўняць сваё служэнне Касцёлу і свету (...). Хрысціянская сям'я будуе таксама Валадарства Божае ў гісторыі праз штодзённую рэчаіснасць, акрэсленую і вызначаную яе жыццёвымі ўмовамі: а, значыць, праз сужэнскую і сямейную любоў, якая перажываецца ў яе надзвычайным багацці каштоўнасцяў і патрабаванняў паўнаты, выключнасці, вернасці і плоднасці - выражаецца і рэалізуецца ўдзел хрысціянскай сям'і ў прароцкай, святарскай і валадарскай місіі Езуса Хрыста і Яго Касцёла»195.

У гэтым кантэксце сінадальныя Айцы нагадалі, якое значэнне павінен мець сакрамэнт Сужэнства ў Касцёле і ў грамадстве, каб ён мог быць святлом і натхненнем для ўсіх адносін паміж мужчынам і жанчынаю. Таму яны падкрэслілі «неабходнасць таго, каб кожны хрысціянін перажываў і абвяшчаў пасланне надзеі, якое ёсць у саюзе мужчыны і жанчыны. Сакрамэнт Сужэнства, які кансэкруе гэты саюз у форме сужэнства і паказвае яго як знак саюза Хрыста са сваім Касцёлам, нясе ў сабе вельмі важную навуку для жыцця Касцёла; гэтая навука павінна праз пасрэдніцтва Касцёла дайсці да сучаснага свету і ўсе адносіны паміж мужчынам і жанчынай павінны знаходзіць у ёй натхненне. Касцёл жа павінен як найпаўней выкарыстоўваць гэтае багацце»196. Апроч таго, сінадальныя Айцы зусім слушна сцвердзілі, што «трэба вярнуць належную пашану як дзявоцкасці, так і мацярынству»197, яшчэ раз падкрэсліваючы пры гэтым неабходнасць развіцця розных і ўзаемадапаўняльных пакліканняў у жывым кантэксце касцёльнай камуніі, якія садзейнічаюць яе пастаяннаму росту.

ХВОРЫЯ І ЦЕРПЯЧЫЯ

53. Чалавек, хоць і пакліканы да радасці, у сваім штодзённым жыцці зведвае цярпенні і боль у самых розных формах. Да мужчын і жанчын, якія зносяць розныя цярпенні і боль, сінадальныя Айцы ў сваім Пасланні скіравалі наступныя словы: «Усе вы, пакінутыя і выкінутыя на абочыну нашага спажывецкага грамадства, хворыя, калекі, убогія, галодныя, эмігранты, бежанцы і вязні, беспрацоўныя, старцы, пакінутыя дзеці і самотныя асобы, вы - ахвяры вайны і ўсялякага насілля, што ўзнікае ў нашым усёдазваляльным грамадстве. Касцёл удзельнічае ў вашым цярпенні, што вядзе да Пана, які далучае вас да сваёй адкупляльнай Мукі і дазваляе вам жыць у святле свайго Змёртвыхпаўстання. Мы разлічваем на вашае сведчанне, каб вучыць свет аб тым, чым ёсць любоў. Мы зробім усё, што толькі магчыма, каб вы адшукалі належнае вам месца ў Касцёле і ў грамадстве»198.

У кантэксце бязмернасці чалавечага цярпення мы звяртаем нашу ўвагу на ўсіх тых, хто зносіць разнастайныя хваробы. Бо хвароба з'яўляецца найбольш частаю і найбольш паўсюднаю формаю чалавечага цярпення.

Заклік Пана адносіцца да ўсіх і да кожнага: таксама і хворыя пасланы на працу ў вінаградніку. Цяжар, які прыгнятае цела і адбірае добры настрой,ні ў якім выпадку не вызваляе ад гэтай працы, але заклікае іх да актыўнага ажыццяўлення чалавечага і хрысціянсага паклікання і да ўдзелу ў пашырэнні Валадарства Божага новым, яшчэ больш каштоўным чынам. Словы святога апостала Паўла, што павінны стаць праграмай іх жыцця, з'яўляюцца святлом, якое дазваляе заўважыць, што сітуацыя, у якой яны апынуліся, таксама з'яўляецца ласкаю: «дапаўняю недахоп у целе маім сумаванняў Хрыстовых за Яго цела, якім ёсць Касцёл» (пар. Кал 1, 24). Менавіта гэтае адкрыццё ўзрадавала Паўла: «Цяпер радуюся ў муках маіх за вас» (Кал 1, 24). Так як ён, многія хворыя могуць жыць »у вялікім горы з радасцю Духа Святога» (1 Тэс 1, 6) і быць сведкамі Хрыстовага Змёртвыхпаўстання. Адпаведна таму, што выказаў у сінадальнай зале прадстаўнік інвалідаў: «вельмі важна паказваць той факт, што хрысціяне, якія хварэюць, пакутуюць і старыя пакліканы Богам не толькі да таго, каб уласны боль далучаць да Мукі Хрыста, але таксама, каб ужо цяпер адчуваць у сабе і перадаваць іншым сілу аднаўлення і радасці ўваскрослага Хрыста (пар. 2 Кар 4, 10-11; 1 П 4, 13; Рым 8, 18 і наступн.)»199.

Са свайго боку Касцёл - як чытаем у апостальскім Лісце Salvifici doloris - «які вырастае з таямніцы Адкуплення ў Крыжы Хрыста, павінен асаблівым чынам шукаць сустрэчы з чалавекам на шляху яго цярпення. У такой сустрэчы чалавек становіцца «дарогай Касцёла» - а гэта адна з самых галоўных дарог»200. Чалавек, які пакутуе, з'яўляецца дарогай Касцёла, бо найперш, ён - дарога самога Хрыста, міласэрнага самарытаніна, які «не абмінае яго», але «угледзеўшы, злітаваўся і, падышоўшы, перавязаў яму раны (...) і паклапаціўся аб ім» (Лк 10, 32-34).

З веку ў век хрысціянская супольнасць сярод вялікай колькасці хворых і пакутуючых увесь час нанава піша евангельскую прыпавесць пра міласэрнага самарытаніна, аб'яўляючы і пераказваючы аздараўляльную і суцяшальную любоў Езуса Хрыста. Робіць гэта праз сведчанне законнага жыцця, аддадзенага служэнню хворым, і праз нястомнае заангажаванне ўсіх медыцынскіх работнікаў. Сёння таксама ў каталіцкіх шпіталях і дамах апекі ўсё часцей, у большасці альбо цалкам, персанал складаецца з людзей свецкіх, мужчын і жанчын. І менавіта яны, ўрачы, медсёстры, санітары і ўвесь персанал, а таксама валанцёры пакліканы да таго, каб праз любоў да хворых і пакутуючых быць жывым вобразам Хрыста і Яго Касцёла.

Адноўленая душпастырская дзейнасць

54. Трэба, каб бясцэнная спадчына, якую Касцёл атрымаў ад Езуса Хрыста, «лекара душы і цела»201 не толькі не зменшылася, але каб расла яго каштоўнасць, пастаянна ўзбагачваемая і павялічваемая распачатаю з новым запалам душпастырскаю дзейнасцю, якая праводзіцца для хворых і церпячых, і разам з імі. Павінна гэта быць дзейнасць, якая зробіць магчымым і створыць умовы для таго, каб засяродзіць увагу на чалавеку, умовы для прысутнасці пры ім і з ім, каб выслухаць яго, умовы для дыялогу і спачування, а таксама для канкрэтнай дапамогі ў тыя моманты, калі з-за хваробы і пакутаў цяжкім выпрабаванням падвергнуты не толькі яго давер да жыцця, але таксама сама вера ў Бога і ў Яго айцоўскую любоў. Гэтае адноўленае душпастырства найбольш выразна праяўляецца ў справаванні з хворымі і для хворых сакрамэнтаў, якія з'яўляюцца падтрымкай у пакутах і ў слабасці, надзеяй у роспачы, месцам сустрэчы і свята.

Адной з мэтаў гэтай адноўленай душпастырскай дзейнасці, якая павінна нейкім чынам скаардынавана ангажаваць усіх членаў касцёльнай супольнасці, - з'яўляецца ўспрыманне хворага, інваліда або асобы, якая церпіць, не як бяздзейснага суб'екта любові і служэння Касцёла, але як актыўнага і адказнага суб'екта евангелізацыі і збаўлення. У гэтай перспектыве Касцёл павінен і імкнецца абвяшчаць добрую навіну ў грамадствах і культурах, якія, страціўшы сэнс чалавечага цярпення, «падвяргаюць цэнзуры» ўсё тое, што закранае тэму гэтай цяжкай жыццёвай рэчаіснасці. Добрая навіна ў пасланні, што цярпенне можа мець для чалавека і для самога грамадства таксама пазітыўнае значэнне, бо можа стаць формаю ўдзелу ў збаўчым цярпенні Хрыста і ў радасці Яго змёртвыхпаўстання, а, значыць, сілаю, якая асвячае і будуе Касцёл.

Абвяшчэнне гэтай добрай навіны набывае поўную верагоднасць тады, калі не абмяжоўваецца толькі словамі, а праз сведчанне жыцця даходзіць як да тых, хто з любоўю прысвячае сябе апецы над хворымі, калекамі і пакутуючымі, так і да саміх хворых, інвалідаў і пакутуючых, якія ўсё больш свядома і адказна разумеюць сваё месца і ролю ў Касцёле і для Касцёла.

Да таго, каб у невымерным свеце чалавечага болю магла расквітнець і даваць плён «цывілізацыя любові», можа спрычыніцца новае прачытанне і роздум над апостальскім Лістом Salvifici doloris, апошнія словы якога я хацеў бы тут прыгадаць: «Таму трэба, каб пад Крыжом на Кальварыі апынуліся ўсе, хто верыць у Хрыста, асабліва тыя, хто церпіць за сваю веру ў Яго, Укрыжаванага і Уваскрослага, каб ахвяра іх цярпенняў паскорыла спаўненне малітвы самога Збавіцеля аб еднасці ўсіх» (пар. Ян 17, 11. 21-22). Няхай прыйдуць туды таксама людзі добрай волі, каб у любові яны маглі знайсці збаўчы сэнс уласнага цярпення і правільны адказ на ўсе свае пытанні, паколькі на Крыжы знаходзіцца «Адкупіцель чалавека», Чалавек болю, які ўзяў на сябе фізічныя і маральныя цярпенні людзей усіх часоў. Разам з Марыяй, Маці Хрыста, якая стаіць пад Крыжам (пар. Ян 19, 25), мы спыняемся каля ўсіх крыжоў сучаснага чалавека(...). І просім вас усіх, хто церпіць, каб вы нас падтрымлівалі. Менавіта вас, тых, хто слабы, просім, каб вы сталі крыніцай сілы для Касцёла і для чалавецтва ў жахлівым змаганні паміж сіламі дабра і зла, арэна якога - наш сучасны свет, - няхай пераможа вашае цярпенне ў еднасці з Крыжом Хрыста»202.

РОЗНЫЯ СТАНЫ ЖЫЦЦЯ І РОЗНАЕ ПАКЛІКАННЕ

55. Работнікі, якія працуюць у вінаградніку, з'яўляюцца членамі Люду Божага: святары, законнікі і законніцы, свецкія - усе яны прадмет і суб'ект камуніі Касцёла і яго місіі збавення. Кожны з нас і ўсе мы разам працуем у адным і супольным вінаградніку Пана, ажыццяўляючы розныя ўзаемадапаўняльныя харызматы і паслугі.

Ужо ў сферы існавання, г.зн., раней, чым у сферы дзейнасці, хрысціяне з'яўляюццаа галінамі адной вінаграднай лазы - Хрыста, з'яўляюцца жывымі членамі аднаго Цела Пана, якое збудавана ў моцы Духа Святога. У сферы існавання, - азначае не толькі жыццё ласкі і святасці, якое з'яўляецца першай і самай шчодрай крыніцай апостальскай і місійнай плоднасці Маці-Касцёла, але таксама станам жыцця, уласцівым святарам, дыяканам, законнікам, законніцам, членам свецкіх інстытутаў і католікам.

У Касцёле-Камуніі розныя станы жыцця цесна звязаны паміж сабою, аж да ўзаемападпарадкавання. Безумоўна, усе маюць той самы, адзіны глыбокі сэнс, г.зн. кожны з іх з'яўляецца адрозным спосабам перажывання той самай хрысціянскай годнасці і ўсеагульнага паклікання да святасці, якая грунтуецца на дасканалай любові. Гэта розныя і ўзаемадапаўняльныя спосабы, а значыць, кожны з іх мае ўласнае, арыгінальнае і непаўторнае аблічча, і адначасова кожны з іх звязаны з іншымі і выконвае адносна іншых службовую ролю.

Такім чынам, характэрнаю рысаю стану жыцця ляікату з'яўляецца спецыфічны свецкі характар, а яго касцельнае служэнне заключаецца ў сведчанні і своеасаблівым напаміне святарам, законнікам і законніцам пра значэнне зямной і часовай рэчаіснасці ў збаўчым плане Бога. Адміністрацыйнае святарства з'яўляецца ў сваю чаргу пастаяннай гарантыяй сакрамэнтальнай прысутнасці Хрыста Адкупіцеля ў розны час і на розных месцах. Стан законны з'яўляецца сведчаннем эсхаталагічнай прыроды Касцёла, г.зн., яго імкнення да Валадарства Божага, прадвесцем якога, яго прадугаданнем і ў некаторай ступені яго прадчуваннем з'яўляюцца шлюбы чыстасці, убоства і паслухмянасці.

Усе гэтыя станы жыцця, як узятыя разам, так і кожны паасобку, служаць узрастанню Касцёла і з'яўляюцца разнастайнасцю, глыбока з'яднанай у «таямніцы камуніі» Касцёла і дынамічна скаардынаванай у рэалізацыі яго адзінай місіі.

Такім чынам, у межах розных станаў жыцця і размаітых пакліканняў Касцёл як адна і тая ж таямніца, аб'яўляе і перажывае бясконцае багацце таямніцы Езуса Хрыста. Айцы любілі параўноўваць Касцёл з лугам, які захапляе колькасцю розных траваў, кветак і пладоў. Св.Амброжы гаворыць: «Поле дае шмат пладоў, але лепшым з'яўляецца луг, на якім растуць і плады, і кветкі. Вось жа на лузе святога Касцёла і адны, і другія растуць шчодра. Тут можаш убачыць кветкі дзявоцтва, у іншым месцы, як нізінныя бары, годна вырастае ўдаўство, яшчэ ў іншым - багатая ніва шлюбаў, благаслаўлёных Касцёлам, напаўняе вялікія жытніцы свету шчодрым плёнам, а вінныя прэсы Пана Езуса - плодам буйных вінаграднікаў - багатым плёнам хрысціянскіх заручынаў»203.

Разнастайныя пакліканні свецкіх

56. Багатая разнароднасць касцёла знаходзіць сваё чарговае выяўленне ў межах кожнага стану жыцця. І так, у стане свецкага жыцця існуюць розныя «пакліканні», г.зн., розныя духовыя і апостальскія шляхі асобных свецкіх людзей. З »усеагульнага» ствала паклікання свецкіх вырастаюць «спецыфічныя» пакліканні. Тут трэба прыгадаць таксама духоўны досвед, які адносна нядаўна сфарміраваўся ў Касцёле, разам з росквітам розных свецкіх інстытутаў, якія даюць магчымасць свецкім, а таксама святарам ажыццяўляць евангельскія рады ўбоства, чыстасці і пасхлухмянасці праз шлюбы і прысягі, пры поўным захаванні іх свецкага альбо духоўнага стану204. «Дух Святы, - сцвердзілі сінадальныя Айцы, - абуджае таксама іншыя формы ахвяравання сябе Богу тых людзей, якія надалей вядуць свецкае жыццё»205.

На заканчэнне мы можам прывесці цудоўныя словы св.Францішка Салезія, вялікага натхніцеля духовасці свецкіх206. Гаворачы пра пабожнасць, г.зн. пра імкненне да хрысціянскай дасканаласці, альбо таксама «пра жыццё паводле Духа», ён простымі словамі паказвае пакліканне ўсіх хрысціян да святасці, і адначасова спецыфічныя формы рэалізацыі гэтага паклікання: «Бог, ствараючы свет, загадаў раслінам радзіць плады, кожнай «паводле свайго гатунку» (Быц 1, 11). Гэтак жа Ён наказвае хрысціянам, якія з'яўляюцца жывымі раслінамі яго Касцёла, каб яны давалі плады пабожнасці, адпаведна стану і пакліканню кожнага. Іначай павінен дасканаліцца у пабожнасці шляхціц, іначай рамеснік ці слуга, іначай - князь, іначай - удава, дзяўчына альбо замужняя жанчына. І гэта яшчэ не ўсё. Трэба, каб кожная асоба дастасавала спосаб практыкавання пабожнасці да сваіх сілаў, заняткаў і абавязкаў (...). Гэта памылка, якая супярэчыць веры, нават ерась, хацелі выцесніць пабожнае жыццё з арміі, з рукадзельнай майстэрні, з княжага палацу, з сужэнскага жыцця. Прызнаю, Філатэя, што для пабожнасці чыста кантэмпляцыйнай, кляштарнай і законнай няма месца ў такіх пакліканнях, аднак апроч гэтых відаў пабожнасці існуюць яшчэ іншыя, здольныя ўдасканаліць людзей, што маюць свецкія прафесіі (...). Дзе б мы ні былі, мы можам і павінны імкнуцца да дасканалага жыцця»207.

У такой жа перспектыве разглядае гэтую праблему Другі Ватыканскі Сабор: «Сужэнскі і сямейны стан, халасцяцкае жыццё альбо ўдаўство, сітуацыя, звязаная з хваробаю, прафесійная і грамадская дзейнасць павінны пакідаць на гэтай духоўнасці свецкіх своеасаблівы адбітак. Таму няхай свецкія пастаянна развіваюць атрыманыя станоўчыя якасці і здольнасці, якія адпавядаюць гэтым умовам жыцця і няхай выкарыстоўваюць уласцівыя ім дары, атрыманыя ад Духа Святога»208.

Тое, што датычыць духоўных пакліканняў, адносіцца, у пэўным сэнсе, яшчэ больш да самых размаітых спосабаў, праз якія ўсе і паасобныя члены Касцёла з'яўляюцца работнікамі вінаградніка Пана, будуючы містычнае Цела Хрыста. Сапраўды, кожны ў сваім адзіным і непаўторным асабістым жыцці пакліканы па імені ўносіць уласны ўклад у прыйсце Божага Валадарства. Ніякі талент, нават найменшы, не можа быць закапаны і застацца без ужытку (пар. Мц 25, 24-27).

Напамінае нам апостал Пётр: «Як добрыя дарыцелі Божай ласкі, служыце адзін аднаму тым дарам, які кожны атрымаў» (1П 4,10).

ПАСТАЯННА ЎЗРАСТАЦЬ У СТАЛАСЦІ

57. Евангельскі вобраз вінаграднай лазы і галін паказвае нам яшчэ адзін асноўны аспект жыцця і місіі свецкіх: заклік да пастаяннага ўзрастання, сталення і прынашэння больш шчодрых пладоў.

Бог Айцец, як дбайны гаспадар, клапоціцца пра свой вінаграднік. Гэтай апякунчай прысутнасці просіць Ізраіль, горача молячыся: «Божа сілаў! Павярніся, зірні з неба, паглядзі й наведай вінаграднік гэты! Захавай тое, што правіца Твая пасадзіла, ды парасткі, што Ты для сябе ўмацаваў» (Пс 80, 15-16). Езус гаворыць пра Айца: «Я ёсць сапраўдная вінаградная лаза, а Айцец мой - вінаградар. Усякую галіну ў Мяне, якая не дае плоду, Ён адсякае; і ўсякую, што дае плод, абчышчае, каб больш пладоў давала» (Ян 15, 1-2).

Жыццяздольнасць галінаў залежыць ад таго, ці яны моцна трымаюцца на вінаградным кусце, якім ёсць Езус Хрыстус: «Хто прабывае ўва Мне і Я ў ім, той прыносіць багата пладоў; бо без Мяне не можа рабіць нічога» (Ян 15, 5).

Чалавек,у сваёй свабодзе, пакліканы Богам расці, сталець і прыносіць плод. На гэты заклік ён не можа не адказаць, не можа ўхіляцца ад асабістай адказнасці. І менавіта гэтай цяжкай і ўзнёслай адказнасці датычаць словы Езуса, якія захапляюць і абуджаюць страх: «Хто не будзе ўва Мне, будзе выкінуты вон, як галіна, і засохне; і гэткія галіны збіраюць і кідаюць у агонь, і яны згараць» (Ян 15, 6).

У дыялогу паміж Богам, які кліча, і асобай, да адказнасці якой Ён звяртаецца, ёсць магчымасць, а хутчэй, неабходнасць інтэгральнай і пастаяннай фармацыі свецкіх, якой сінадальныя Айцы слушна прысвяцілі большую частку сваёй працы. Перадусім вызначыўшы хрысціянскую фармацыю, як «пастаянны працэс асабістага сталення і прыпадабнення Хрысту, згодна з воляй Айца, пад кіраўніцтвам Духа Святога», ясна сцвердзілі, што «фармацыя свецкіх павінна быць сярод прыярытэтных заданняў дыяцэзіі і ўвайсці ў душпастырскія праграмы так, каб на яе былі скіраваны ўсе намаганні супольнасці (святароў, свецкіх і законных асобаў)»209.

РАЗУМЕЦЬ УЛАСНАЕ ПАКЛІКАННЕ І МІСІЮ І ЖЫЦЬ ІМІ

58. Асноўнаю мэтаю фармацыі свецкіх католікаў з'яўляецца ўсё больш поўнае разуменне імі ўласнага паклікання і ўсё большая гатоўнасць да таго, каб жыць ім у спаўненні ўласнай місіі.

Гэта мяне Бог кліча, мяне пасылае працаваць у сваім вінаградніку; мяне кліча і пасылае, каб я працаваў дзеля прыйсця Яго Валадарства ў гісторыі. Гэтае асабістае пакліканне і місія вызначае годнасць і адказнасць кожнага з свецкіх католікаў і з'яўляецца цэнтрам цяжару ўсёй справы фармацыі. Бо яго мэта - дапамагчы ў радасным і поўным удзячнасці распазнанні гэтай годнасці, а таксама ў правільным і высакародным прыняцці гэтай адказнасці.

Па-сутнасці, былі мы адвечна ў Божым замысле і адвечна Ён палюбіў нас як адзіных і непаўторных асобаў, клічучы кожнага з нас па імені, як добры Пастыр, які «кліча (...) сваіх па імені» (Ян 10, 3). Аднак адвечны план Бога аб'яўляецца кожнаму з нас па меры развіцця гісторыі яго жыцця і падзей, якія ствараюць яго, а значыць, паступова: у пэўным сэнсе з дня ў дзень.

Умовамі, ад якіх залежыць разуменне канкрэтнай волі Пана, якая датычыць нашага жыцця, з'яўляюцца: уважлівае і поўнае гатоўнасці ўслухоўванне ў Слова Божае і навуку Касцёла, сыноўняя і нястомная малітва, карыстанне мудрым і клапатлівым духоўным кіраўніцтвам, распазнанне ў святле веры атрыманых дароў і здольнасцяў, а таксама грамадскай і гістарычнай сітуацый, у якіх выпала нам жыць.

Больш таго, у жыцці кожнага свецкага ёсць асабліва важныя і рашаючыя моманты для распазнання Божага закліку і прыняцця даверанай Богам місіі. Да такіх момантаў адносяцца перыяд дзяцінства і гады юнацтва. Аднак нельга забываць, што Пан, так, як рабіў гаспадар у адносінах да работнікаў вінаградніка, кліча, г.зн.,аб'яўляе сваю канкрэтную і дакладна акрэсленую волю - у кожную пару жыцця. Таму чуваць, гэта значыць, уважліва прыслухоўвацца да голасу Бога, - асноўная і нязменная пазіцыя вучня Хрыста.

Маецца на ўвазе не толькі тое, каб мы ведалі, чаго Бог жадае ад кожнага з нас у розных жыццёвых сітуацыях. Трэба яшчэ рабіць тое, што хоча Бог. Пра гэта нам нагадваюць словы Марыі, Маці Езуса, скіраваныя да слугаў у Кане: «Што вам скажа, зрабіце» (Ян 2, 5). А каб у паводзінах захаваць вернасць волі Божай, трэба быць да гэтага здольным і пастаянна гэтую здольнасць развіваць. Безумоўна, з дапамогаю ласкі Божай, якой ніколі не бракуе, як гаворыць св.Леў Вялікі: «Той, хто даў годнасць, дасць таксама сілу!»210; а таксама праз свабоднае і адказнае супрацоўніцтва кожнага з нас.

Вось жа цудоўнае заданне, якое абавязвае і нястомна чакае ўсіх свецкіх католікаў і ўсіх хрысціянаў: штораз лепш пазнаваць багацце веры і Хрышчэння і жыць імі штораз паўней. Апостал Пётр, гаворачы пра нараджэнне і дзяцінства як пра два этапы хрысціянскага жыцця, звяртаецца да нас: «як нованароджаныя дзеткі, палюбіце чыстае слоўнае малако, каб ад яго ўзрасці вам на збаўленне» (1 П 2, 2).

ІНТЭГРАЛЬНАЕ ФАРМАВАННЕ ДА ЖЫЦЦЯ Ў ЕДНАСЦІ

59. Разуменне і рэалізацыя асабістага паклікання і місіі патрабуе ад свецкіх католікаў фармавання для гэтай еднасці, якая з'яўляецца рысаю іх існавання як членаў Касцёла, і разам з тым як грамадзян чалавечага грамадства.

У іх жыцці не можа быць двух раўназначных кірункаў: з аднаго боку так званага «духовага» жыцця з характэрнымі для яго каштоўнасцямі і патрабаваннямі, з другога - так званага «свецкага» жыцця, якое ахоплівае сям'ю, працу, грамадскія адносіны, палітычнае і культурнае заангажаванне. Галіна, прышчэпленая ў вінаградны куст, якім ёсць Хрыстус, прыносіць плады ў кожнай сферы дзейнасці і існавання. Бо ўсе сферы свецкага жыцця ахоплены Божым планам, паводле якога яны - «гістарычнае месца» аб'яўлення і ажыццяўлення любові Езуса Хрыста на хвалу Айца і ў служэнні братам. Кожная дзейнасць, кожная сітуацыя, кожная канкрэтная форма заангажавання - напрыклад, прафесійная кампетэнтнасць і салідарнасць на месцы працы; любоў, прысвячэнне, удзел у выхаванні дзяцей у сям'і; грамадская і палітычная служба; абарона праўды ў культуры - усё гэта з'яўляецца правідчаю аказіяй для «пастаяннага практыкавання ў веры, надзеі і любові»211.

Да гэтай еднасці жыцця заклікаў усіх свецкіх Другі Ватыканскі Сабор, востра асуджаючы разыходжанне паміж вераю і жыццём, Евангеллем і культурай: «Сабор напамінае хрысціянам, грамадзянам абодвух грамадстваў, каб браліся за сапраўднае выкананне сваіх зямных абавязкаў, кіруючыся ў гэтым духам Евангелля. Адступаюць ад праўды тыя, хто ведаючы, што мы не маем тут пастаяннай краіны, а шукаем будучага, лічаць, што таму могуць занядбоўваць свае зямныя абавязкі, нягледзячы на тое, што зыходзячы з самой веры, яны абавязаны выконваць іх паводле паклікання, якое кожнаму дадзена (...). Разыходжанне паміж вызнаванаю вераю і штодзённым жыццём, якое назіраецца ў многіх, трэба прызнаць адной з галоўных памылак нашага часу»212. Таму я мог сцвердзіць, што вера, якая не становіцца культураю, «не з'яўляецца вераю, цалкам прынятаю, да канца прадуманаю, перажываемаю ў належнай вернасці»213.

Аспекты фармавання

60. У сферу гэтага сінтэзу жыцця ўваходзяць упарадкаваным чынам многія аспекты інтэгральнага фармавання свецкіх.

Не падлягае сумненню, што ў жыцці кожнага чалавека, які пакліканы да пастаяннага паглыблення цеснай сувязі з Езусам Хрыстом, вернасці волі Айца, а таксама прысвячэння сябе братам у любові і справядлівасці, прывілеяванае месца павінна займаць духоўнае фармаванне. Сабор гаворыць: «Гэтае жыццё ў самым глыбокім паяднанні з Хрыстом у Касцёле, падтрымлівае духовая ўспамога, агульная для ўсіх вернікаў, асабліва актыўны ўдзел у святой літургіі. Свецкія павінны карыстацца гэтаю дапамогаю так, каб пры належным выкананні свецкіх заняткаў у звычайных жыццёвых умовах, яны не аддзялялі ад свайго жыцця лучнасці з Хрыстом, а ўмацоўваліся ў ёй, выконваючы сваю працу згодна з воляю Божай»214.

Сёння ўсё больш адчуваецца пільная патрэба дактрынальнага фармавання свецкіх католікаў, ўлічваючы не толькі натуральны працэс паглыблення іх веры, але таксама патрабаванне «абгрунтавання гэтай надзеі», якая ў іх ёсць, адносна свету і яго сур'ёзных і складаных праблемаў. З гэтага вынікае неабходнасць безумоўнай сістэматычнай катэхезы, дапасаванай да ўзросту і розных жыццёвых сітуацый, а таксама больш рашучая хрысціянская папулярызацыя культуры, як адказ на адвечныя пытанні, што хвалююць чалавека і сучаснае грамадства.

Неабходным, асабліва для свецкіх католікаў па-рознаму заангажаваных у грамадскай і палітычнай сферы, з'яўляецца больш дакладнае знаёмства з сацыяльным вучэннем Касцёла, што шматразова падкрэслівалі сінадальныя Айцы. Гаворачы пра палітычную заангажаванасць свецкіх, Айцы сказалі наступнае: «Для таго, каб свецкія маглі актыўна рэалізаваць гэтае высакароднае рашэнне (гэта значыць, пастанову аб тым, што будуць старацца, каб ўсюды прызнавалі і шанавалі чалавечыя і хрысціянскія каштоўнасці), не дастаткова іх да гэтага заклікаць, але трэба гарантаваць ім належнае фармаванне ў перыяд іх грамадскага ўсведамлення, і асабліва ў сферы сацыяльнага вучэння Касцёла, якое дае прынцыпы разважанняў, крытэрыі ацэнак і дырэктывы дзейнасці (пар. Канг. Навукі Веры, Інструкцыя аб хрысціянскай свабодзе і вызваленні, 72). Гэтае вучэнне павінна ўвайсці ў праграмы агульнай катэхізацыі, спецыяльнага фармавання, у школьныя і універсітэцкія праграмы. Трэба, аднак, памятаць, што сацыяльнае вучэнне Касцёла з'яўляецца дынамічным, а значыць, дастасоўваецца да спецыфічных умоваў часу і месца. Душпастыры маюць права і абавязак абвяшчаць маральныя прынцыпы адносна грамадскага парадку. Усе ж хрысціяне абавязаны абараняць правы чалавека. Тым не менш, толькі свецкія могуць актыўна ўдзельнічаць у дзейнасці палітычных партый»215.

У кантэксце інтэгральнага і з'яднанага фармавання свецкіх католікаў развіццё ў сабе чалавечых каштоўнасцяў з'яўляецца асабліва важным для іх місійнай і апостальскай дзейнасці. Наконт гэтага Сабор гаворыць:»Няхай таксама (свецкія) высока цэняць прафесійную кваліфікацыю, сямейнае і грамадзянскае пачуццё, а таксама дабрадзейнасці, якія датычаць грамадскага жыцця, такія як: добрасумленнасць, пачуццё справядлівасці, шчырасці, ветлівасці, сілу духа, без якіх немагчыма сапраўднае хрысціянскае жыццё»216.

У імкненні свецкіх да гэтага арганічнага сінтэзу жыцця, які з'яўляецца адлюстраваннем еднасці іх існавання, і адначасова ўмовай эфектыўнага выканання адпаведнай ім місіі, будзе іх весці і ўспамагаць Дух Святы, Дух еднасці і паўнаты жыцця.

СУПРАЦОЎНІКІ БОГА-ВЫХАВАЦЕЛЯ

61. Дзе і пры дапамозе якіх сродкаў адбываецца фармаванне свецкіх? Заданнем якіх асобаў і супольнасцяў з'яўляецца інтэгральнае і з'яднанае фармаванне свецкіх?

Паколькі выхаванне чалавека непарыўна звязана з бацькоўствам і мацярынствам, то яго хрысціянскае фарміраванне мае свае карані і сілу ў Богу Айцу, які любіць і выхоўвае сваіх дзяцей. Так, Бог з'яўляецца першым вялікім выхавацелем свайго Люду. Гавораць нам пра гэта прыгожыя словы з Гімну Майсея: «На пустой зямлі знайшоў яго, у пустыні, сярод дзікага выцця, апекаваўся ім і павучаў, бярог, яго як зрэнку вока. - Як арол, які гняздо сваё ажыўляе, кружыць над птушанятамі сваімі, распасцірае крылы свае, бярэ іх і носіць іх на сабе, - так Пан сам яго вёў, не было з ім бога чужога» (пар. Друг 32, 10-12; пар. 8, 5).

Божая справа выхавання аб'яўляецца і дапаўняецца ў Езусе Настаўніку і даходзіць знутры да сэрца кожнага чалавека, дзякуючы дынамічнай прысутнасці Духа Святога. Да ўдзелу ў гэтай справе пакліканы Касцёл-Маці, як сам па сабе, так і ў асобных сферах і праяўленнях свайго жыцця. Такім чынам, свецкія католікі фармуюцца праз Касцёл і ў Касцёле, што адбываецца на аснове ўзаемнай камуніі і супрацоўніцтва ўсіх яго членаў: святароў, законнікаў і саміх свецкіх. Такім чынам, усе члены касцёльнай супольнасці, ва ўсёй сваёй разнастайнасці, атрымліваюць у гэтай сферы дар плоднасці ад Духа Святога і актыўна з ім супрацоўнічаюць.Так пісаў св.Мяфодзій з Алімпу: «Менш дасканалых (..) носяць і фармуюць, як у матчыным улонні, больш дасканалыя, каб былі яны зачатыя і народжаныя для велічы і прыгажосці дабрадзейнасцяў»217, так як было са св.Паўлам, які ўвайшоў у Касцёл, дзякуючы дасканалым хрысціянам (у асобе Ананія), пасля чаго ён сам дасягнуў дасканаласці і быў духоўным айцом многіх сыноў і дачок!

Выхаванне - гэта найперш справа паўсюднага Касцёла, у якім Папа выконвае ролю першага выхавацеля свецкіх католікаў. Яму, як наступніку Пятра, належыць заданне «умацавання братоў у веры» праз навучанне ўсіх веруючых асноўнаму зместу хрысціянскага і касцёльнаага паклікання і місіі. Усе яго словы, не толькі сказаныя, але таксама змешчаныя ў дакументах дыкастэрыі Апостальскай Сталіцы, павінны выслухоўвацца свецкімі ў духу гатоўнасці прыняцця іх з любоўю.

Адзіны і паўсюдны Касцёл прысутнічае ў розных частках свету праз Касцёлы партыкулярныя. У кожным з іх - асабістая адказнасць за тое, што датычыць свецкіх, ускладаецца на біскупа, які павінен клапаціцца аб іх фармаванні праз абвяшчэнне Слова, справаванне Эўхарыстыі і сакрамэнтаў і кіраванне іх хрысціянскім жыццём.

У межах партыкулярнага Касцёла або дыяцэзіі знаходзіцца і дзейнічае парафія, на якую ўскладаецца важнае заданне непасрэднага і індывідуальнага фармавання свецкіх католікаў. Бо пакліканнем парафіі, якой зручней навязаць кантакт з паасобнымі асобамі і групамі асобаў, з'яўляецца выхаванне сваіх членаў праз слуханне Слова, літургічны і асабісты дыялог з Богам, братэрскую любоў і непасрэдна і канкрэтна наблізіць да іх значэнне касцельнай камуніі і місійнай адказнасці.

У некаторых парафіях, асабліва калі яны вялікія ці раскіданыя, значную дапамогу ў фармаванні хрысціян, аказваюць малыя касцёльныя супольнасці, дзякуючы якім ва ўсе куткі сягае з усёю сілаю ўсведамленне і досвед касцёльнай камуніі і місіі. Апроч таго, сінадальныя Айцы сцвердзілі, што іншай формай дапамогі можа быць катэхеза ахрышчаных асобаў, якая праводзіцца ў форме катэхуменату і якая выкарыстоўвае пэўныя элементы «Рытуалу хрысціянскай ініцыяцыі дарослых», што служаць адкрыццю і перажыванню велізарных і надзвычайных багаццяў і адказнасці, вынікаючых з атрыманага Хрышчэння218.

У фармаванні, якое свецкія атрымліваюць у дыяцэзіі і ў парафіі, асабліва у межах усведамлення сабе камуніі і місіі, найбольш важнае месца займае ўзаемадапамога, якую аказваюць адзін аднаму розныя члены Касцёла. У гэтай дапамозе выяўляецца і адначасова рэалізуецца таямніца Касцёла, Маці і Выхавацельніцы. Святары, законнікі і законніцы павінны падтрымліваць свецкіх католікаў у іх фармаванні. Таму сінадальныя Айцы заахвоцілі святароў і кандыдатаў да святарства, каб «яны старанна рыхтаваліся да ўмелай працы на карысць развіцця паклікання і місіі свецкіх»219. У сваю чаргу, самі свецкія могуць і павінны падтрымліваць святароў і законнікаў на шляху іх духоўнага і пастырскага служэння.

Іншыя выхаваўчыя асяродкі

62. Таксама хрысціянская сям'я, будучы «хатнім Касцёлам», з'яўляецца натуральнай і асноўнай школай веры. Бацька і маці атрымліваюць у сакрамэнце сужэнства ласку і заданне хрысціянскага выхавання дзяцей, перад якімі сведчаць і якім перадаюць як чалавечыя, так і рэлігійныя каштоўнасці. Дзеці разам з першымі словамі вучацца праслаўляць Бога, блізкасць якога адчуваюць як блізкасць любячага і клапатлівага Айца; разам з першымі праявамі любові вучацца таксама раскрывацца на іншых людзей і адкрываюць сэнс чалавечага жыцця ў складанні дару з сябе саміх. У штодзённым жыцці сапраўднай хрысціянскай сям'і дзеці здабываюць першы «вопыт Касцёла», які пазней паглыбляецца і пацвярджаецца на працягу іх паступовага, актыўнага і адказнага далучэння да жыцця больш шырокай касцёльнай супольнасці і свецкай грамадскасці. Чым большая ў хрысціянскіх сужонкаў і бацькоў свядомасць таго, што іх «Хатні Касцёл» удзельнічае ў жыцці і місіі паўсюднага Касцёла, тым болей у іх дзяцей развіваецца «пачуццё Касцёла» і адчуванне таго, наколькі прыгожа гэта аддаць свае сілы на службу Божаму Валадарству.

Важным месцам фармавання з'яўляюцца таксама каталіцкія школы, універсітэты і асяродкі духовага абнаўлення, якія сёння ўсё больш пашыраюць сваю дзейнасць. Паводле сцвярджэння сінадальных Айцоў, у актуальным грамадскім і гістарычным кантэксце, якому ўласцівы глыбокія культурныя перамены, ужо недастатковы ўдзел хрысціянскіх бацькоў у жыцці школы. Трэба падрыхтаваць свецкіх католікаў, якія аддавалі б сябе справе выхавання, іх сапраўднай і ўласцівай ім касцёльнай місіі. Неабходна таксама ствараць і развіваць «выхаваўчыя супольнасці», якія складаюцца з бацькоў, настаўнікаў, святароў, законнікаў, законніц і прадстаўнікоў моладзі. Чакаючы ад школы адпаведна годнага выканання сваёй фармацыйнай функцыі, свецкія павінны рашуча патрабаваць ад усіх і для ўсіх сапраўднай свабоды ў сферы выхавання, якая б была замацавана таксама адпаведным грамадскім заканадаўствам220.

Сінадальныя Айцы скіравалі словы прызнання і заахвочвання да ўсіх свецкіх, мужчын і жанчын, якія ў грамадскім і хрысціянскім духу выконваюць выхаваўчую працу ў школах і фармацыйных інстытутах. Яны таксама звярнулі ўвагу на пільную патрэбу таго, каб у каталіцкіх і некаталіцкіх школах настаўнікі і прафесары давалі сапраўднае сведчанне Евангеллю прыкладам уласнага жыцця, кампетэнцыяў і прафесійнаю сумленнасцю, навучаннем, натхнёным хрысціянскім духам, захоўваючы пры гэтым, зразумела, аўтаномію навукі і розных яе галін. Бязмерна важна, каб навукова-тэхнічныя даследаванні, якія праводзяцца свецкімі, абапіраліся на крытэрый службы чалавеку, якая брала б пад увагу паўнату яго вартасцяў і патрабаванняў. У гэтай сферы Касцёл давярае свецкім католікам заданне ўказання ўсім унутранай сувязі паміж верай і навукай, Евангеллем і культурай чалавека221.

«Сінод - чытаем у адной з Propositiones - спасылаецца на прароцкую ролю каталіцкіх школаў і універсітэтаў і выказвае прызнанне працы настаўнікаў і прафесараў, сёння - пераважна людзей свецкіх, якія з усёю адданасцю стараюцца, каб каталіцкія інстытуты фармавалі мужчын і жанчын, якія ўвасабляюць у сваім жыцці «новую запаведзь». Адначасовая прысутнасць святароў і свецкіх, а таксама законнікаў і законніц паказвае вучням жывы вобраз Касцёла і дапамагае ім пазнаць яго багацці (пар. Kongregacja Wychowania Katolickiego, «Swiecki wychowawca swiadkiem wiary szkol»y)»222.

Таксама групы, супольнасці і рухі маюць сваё месца ў фармацыі свецкіх. Бо кожная з гэтых супольнасцяў пры дапамозе ўласцівых ёй метадаў робіць магчымаю фармацыю, глыбока прышчэпленую ў досведзе апостальскага жыцця, а разам з тым дае магчымасць для інтэграцыі, канкрэтызацыі і бліжэйшага вызначэння фармацыі, атрымліваемай праз іх членаў ад іншых асобаў і супольнасцяў.

ФАРМАЦЫЯ ЯК УЗАЕМНЫ ДАР УСІХ ДЛЯ ЎСІХ

63. Фармацыя - гэта не прывілей, захаваны толькі для некаторых, але права і абавязак кожнага. У сувязі з гэтым сінадальныя Айцы сцвярджаюць: «магчымасць фармацыі трэба забяспечыць усім, асабліва людзям убогім, якія самі могуць з'яўляцца крыніцаю фармацыі для ўсіх». І далей: «Фармацыя павінна карыстацца адпаведнымі метадамі, якія кожнаму дапамогуць у поўні рэалізаваць агульначалавечае і хрысціянскае пакліканне»223.

Маючы на ўвазе рэальную сілу ўздзеяння і выніковасць душпастырства, трэба клапаціцца пра развіццё фармацыі выхавацеляў, арганізуючы, між іншым, адпаведныя курсы і спецыяльныя школы. Фармацыя тых, якія ў сваю чаргу павінны займацца фармацыяй свецкіх каталікоў, з'яўляецца асноўнай умовай для таго, каб гарантаваць фармацыю з шырокім дыягназам, якая зможа ахапіць усіх свецкіх каталікоў.

Згодна з ясным указаннем сінадальных Айцоў, у справе фармацыі трэба звяртаць асаблівую увагу на мясцовую культуру: «Хрысціянская фармацыя павінна ў вышэйшай ступені ўлічваць культуру дадзенага рэгіёну, якая ўносіць свой уклад у справу фармацыі і дапамагае ацэньваць і тыя каштоўнасці, якія нясе дадзеная культурная традыцыя, і тыя, што прапануе сучасная культура. Трэба таксама надаваць належную вагу розным культурам, якія могуць суіснаваць у той самай народнасці альбо народзе. Касцёл - Маці і Настаўніца людзей - прыкладзе ўсе намаганні, каб захаваць, там, дзе ўзнікне такая неабходнасць, культуру меншасцяў, якія пражываюць сярод вялікіх народаў»224.

У справе выхавання некаторыя перакананні аказваюцца асабліва неабходнымі і плённымі. Перадусім - перакананне ў тым, што сапраўдную і выніковую фармацыю можна запэўніць толькі тады, калі кожны возьме на сябе і будзе развіваць адказнасць за ўласную фармацыю. Гэтая адказнасць звычайна ажыццяўляецца ў выглядзе «самавыхавання».

Апроч таго, важным з'яўляецца перакананне, што кожны з нас - гэта адначасова мэта і пункт выйсця фармацыі. Чым лепш мы сфармаваныя, тым больш усведамляем сабе неабходнасць працягу і паглыблення фармацыі і тым больш мы здольныя фармаваць іншых.

Асабліва важнае ўсведамленне, што фармацыйная справа, з аднаго боку абапіраючыся на разумнае выкарыстанне сродкаў і метадаў, узятых з навукі пра чалавека, з другога боку - тым больш яно выніковае, чым больш паддаецца дзеянню Бога. Бо толькі тая галінка, якая не баіцца, калі яе пастаянна ачышчае гаспадар, прыносіць багаты плён для сябе і для іншых.

ЗВАРОТ І МАЛІТВА

64. На заканчэнне гэтага паслясінадальнага дакумента я хачу яшчэ раз паўтарыць заклік «гаспадара» з Евангелля: Ідзіце і вы ў мой вінаграднік. Можна сказаць, што значэнне Сіноду аб пакліканні і місіі свецкіх заключаецца менавіта ў гэтым звароце Пана Езуса да ўсіх людзей, і асабліва да свецкіх католікаў, мужчын і жанчын.

Праца Сіноду была для кожнага ўдзельніка пасяджэнняў вялікім духовым досведам: досведам Касцёла, які ў святле і моцы Духа Святога распазнае і прымае заклік свайго Пана, каб паказаць сучаснаму свету таямніцу свайго адзінства і энергію збаўчай місіі, маючы на ўвазе, перадусім, месца і ролю свецкіх людзей. Гэта Адгартацыя павінна дапамагчы, каб ва ўсіх Касцёлах, раскіданых па свеце, плён Сіноду быў як мага больш шчодры. Гэтым плёнам будзе дзейснае прыняцце закліку Езуса усім Божым Людам, а ў ім - свецкімі католікамі.

Таму звяртаюся да ўсіх і да кожнага паасобку, да Пастыраў і да вернікаў, з гарачым напамінкам, каб нястомна чувалі, больш таго, рупіліся пра ўсё большае ўкараненне ў сваім розуме, сэрцы і жыццю касцёльнай свядомасці, гэта значыць, свядомасці таго, што яны з'яўляюцца членамі Касцёла Езуса Хрыста і што ўдзельнічаюць у таямніцы яго камуніі і ў яго апостальскай і місійнай моцы.

Асабліва важна тое, каб усе хрысціяне ўсведамлялі гэту незвычайную годнасць, якую атрымалі з святым Хростам, усведамлялі, што праз ласку мы пакліканы быць улюбёнымі дзецьмі Айца, што мы - члены цела Езуса Хрыста і Яго Касцёла, жывыя, святыя храмы Духа Святога. Услухаемся яшчэ раз з хваляваннем і ўдзячнасцю ў словы евангеліста Яна: «Глядзіце, якую любоў нам даў Айцец: мы названыя сынамі Божымі і сапраўды з'яўляемся імі» (1 Ян 3, 1).

Гэтая «хрысціянская навізна» дадзена членам Касцёла. З яе бярэ свой пачатак удзел усіх у святарскім, прароцкім і валадарскім пасланніцтве Хрыста, а таксама пакліканне да святасці ў любові. Яна выяўляецца і ажыццяўляецца, калі ідзе гаворка пра свецкіх каталікоў, згодна з іх «свецкім характарам», які з'яўляецца іх «спецыфічнаю уласцівасцю».

Касцёльная свядомасць уключае ў сябе, акрамя пачуцця агульнай хрысціянскай годнасці, таксама пачуццё прыналежнасці да таямніцы Касцёла-Камуніі, якая з'яўляецца асноўным і рашаючым аспектам жыцця і місіі Касцёла. Для ўсіх і для кожнага гарачая малітва Езуса падчас Апошняй Вячэры: «Ut unum sit!», штодзённа павінна станавіцца патрабавальнай, беспаваротнаю праграмаю жыцця і дзейнасці.

Жывое пачуццё касцельнай камуніі, што з'яўляецца дарам Святога Духа, які таксама патрабуе адказу ад нашай свабоды, прынясе свой каштоўны плён у выглядзе гарманічнага прызнання ў «адным і каталіцкім» Касцёле каштоўнасці багацця пакліканняў і жыццёвых умоваў, харызматаў, паслугаў, заданняў і адказнасці, а таксама больш рашучага і перакананага супрацоўніцтва паміж групамі, супольнасцямі і рухамі свецкіх католікаў, якое вядзе да салідарнага ажыццяўлення агульнай збаўчай місіі Касцёла. Ужо сама ў сабе гэта камунія з'яўляецца першым вялікім знакам прысутнасці Хрыста Збаўцы ў свеце. Адначасова яна заахвочвае да непасрэднай апостальскай і місійнай дзейнасці Касцёла і ёй спрыяе.

На парозе трэцяга тысячагоддзя ўвесь Касцёл - Пастыры і вернікі - павінен больш усвядоміць сабе ўласную адказнасць за выкананне наказу Хрыста: «Ідзіце на ўвесь свет і абвяшчайце Евангелле ўсяму стварэнню» (Мк 16, 15) і ў новым парыве ажывіць сваю місійную працу. Касцёлу было даручана вялікае, патрабуючае актыўнасці цудоўнае заданне новай евангелізацыі, якой свет так моцна патрабуе. Свецкія католікі павінны адчуваць сябе актыўнымі і адказнымі ўдзельнікамі гэтай справы, бо яны пакліканы да абвяшчэння Евангелля і жыцця паводле яго, у служэнні каштоўнасцям і патрэбам асобы і грамадства.

Сінод Біскупаў, які адбыўся ў кастрычніку Марыйнага Году, даверыў сваю працу асаблівым чынам заступніцтву Найсвяцейшай Панны, Маці Адкупіцеля. Яе ж заступніцтву давяраюць цяпер духовую дзейнасць пладоў Сіноду. На заканчэнне гэтага паслясінадальнага дакументу звяртаюся да Найсвяцейшай Дзявіцы, яднаючыся з Айцамі і свецкімі, а таксама з усімі іншымі членамі Люду Божага. Мой заклік становіцца малітваю.

У Рыме, у Святога Пятра, 30 снежня 1988 года, ва ўрачыстасць Святой Сям'і Езуса, Марыі і Юзафа, на адзінаццатым годзе Пантыфікату.