АДВЭНТАВАЯ БАТЛЕЙКА

 

Гісторыя пра адвэнтавую батлейку мае сваю перадгісторыю. Гэта прыгода з адвэнтавым вянком, якая здарылася так...

У доме нумар пяць на Гердэргасэ, на першым паверсе, ёсць вялікі свабодны кут паміж ліфтам і паштовымі скрынкамі. Раней там заўсёды стаяла дзіцячая каляска сямейства Фрэнцэляў, але іх малодшая дачушка Ангеліка ўжо падрасла і ўсюды можа хадзіць сама; ёй больш не патрэбна каляска. Стэфан, дзевяцігадовы брацік Ангелікі, задумліва агледзеў пусты кут.

— Што нам цяпер рабіць са свабодным месцам, гер Конрад? — спытаў ён у вартаўніка.

— Няўжо паўсюль нешта мусіць стаяць? — прабурчаў гер Конрад.

— Не абавязкова «стаяць», — сказаў Стэфан. — Мы можам увагнаць у столь крук і пача­піць на яго адвэнтавы вянок, каб кожны, хто тут праходзіць, радаваўся Божаму Нараджэнню.

Было гэта летась, напрыканцы лістапада.

Вартаўнік увагнаў у столь крук.

Калі фрау Cабельмайер, якая жыве на чацвёртым паверсе, адчыніла дзверы сваёй кватэры і ўбачыла гэта, яна злосна ўскрыкнула:

— У гэтым доме ніколі няма спакою!

Стэфанава маці ўздыхнула і ціха прамовіла: «Калі гэта так неабходна...» — і спляла яшчэ адзін, вялікі адвэнтавы вянок.

Старэйшая сястра Гелі павыварочвала ўсе кішэні ў джынсах, шукаючы дробныя грошы, і ўсклікнула:

— Свечкі мы купім на свае кішэнныя грошы. Няхай гэта будзе наш, дзіцячы, адвэнтавы вянок.

Дзеці з другога паверха, Фрыц і Клаўдыя, таксама прыбеглі сюды. Усе разам яны купілі чатыры свечкі: тры фіялетавыя і адну ружовую. Маленькая Ангеліка тупала ножкамі і верашчала:

— І я хачу купіць свечку! І я! — Гэты крык разносіўся па ўсім доме.

Фрау Конрад, вартаўнікова жонка, нарэшце злітавалася. Яна знайшла недзе залацістую стужку, паклікала да сябе маленькую Ангеліку і дапамагла ёй абвіць гэтаю стужкаю зялёны вянок.

І вось адвэнтавы вянок спускаецца са столі і надзвычай упрыгожвае пусты кут.

Раніцаю наступнага дня вартаўнік заўважыў на вянку новае аздабленне: маленькую саламяную зорачку, прычэпленую да вянка чырвонаю шаўковаю ніткаю. І да сённяшняга дня ніводзін чалавек у доме нумар пяць па Гердэргасэ не ведае, хто прывязаў да вянка гэтую зорку. Гер Вэбер з першага паверха, які працуе афіцыянтам і вяртаецца дадому позна ноччу, адразу сказаў, што гэта не ён, яго не цікавяць такія дзяцячыя забаўкі. Студэнтка з другога паверха, бялявая Міхаэла, усміхнулася геру Вэберу і сказала:

— Але яна добра глядзіцца, гэтая зорка.

А праз пяць хвілін дзяўчына прынесла калысачку, зробленую з арэхавай шкарлупіны і пачэпленую да вышытай стужкі. У гэтай калысачцы ляжала немаўлятка з драўлянай пацеркай замест галоўкі, і Міхаэла спытала ў вартаўніка, ці можна ёй павесіць тут арэхавую калысачку. Той прабуркатаў, што гэта ж не ягоны адвэнтавы вянок, і да­зволіў.

Праз некалькі дзён побач з арэхавай калысачкай вісела залатая сасновая шышка, а настаўніца-пенсіянерка з чацвёртага паверха, фрау Лашы, склікала ўсіх дзяцей з гэтага дома і сказала:

— Адвэнтавы вянок без запаленых свечак несапраўдны. Давайце запалім сёння дзве свечкі і заспяваем ля іх агеньчыкаў песню.

Настаўніца іграла на гітары, таму спяваць было зусім проста. Пачуўшы дзіцячыя спевы, фрау Сабэльмайер расчыніла свае дзверы і прарэзліва закрычала:

— Зноў няма спакою ў гэтым доме!

* * *

Усё гэта адбывалася ў леташні Адвэнт.

Гэтай восенню, прыблізна ў сярэдзіне лістапада, стары гер Лашы сказаў вартаўніку:

— Не забудзьце толькі зноў павесіць адвэнтавы вянок!

З гэтага і пачынаецца гісторыя пра адвэнтавую батлейку.

Стэфан задумліва глядзіць на пусты кут паміж ліфтам і паштовымі скрынкамі і кажа геру Конраду:

— Гер Конрад, я прыдумаў штосьці новае! Мы маглі б зрабіць адвэнтавую батлейку, Вы і я!

— Ты і я, як гэта? — бурчыць гер Конрад. — І што гэта такое, адвэнтавая батлейка?

— Я толькі што яе прыдумаў, — кажа Стэфан. — Гэта нешта падобнае да звычайнай батлей­кі, з яселькамі, але на ўвесь час Адвэнту, і кожны дзень у ёй можна нешта мяняць. Марыя і Юзаф блукаюць ад аднаго заезнага двара да другога і нідзе не могуць знайсці прытулку... Пастухі сцерагуць авечак, а дзесьці збоку, за пагоркам, ужо спяшаюцца тры святыя каралі, і іх зорка кожную ноч пасоў­ваецца крыху бліжэй. Хіба ж гэта не цудоўна?

— Абмяркуй гэта са сваім бацькам, — бурчыць гер Конрад.

— У яго ніколі няма часу, — сумна кажа Стэфан. — І да таго ж ён не ўмее майстраваць. Штораз, калі ён за нешта возьмецца па гаспадарцы, маці мусіць перавязваць яму пакалечаныя пальцы... Вы, гер Конрад, напэўна, зможаце зрабіць адвэнтавую батлейку...

— Не ўяўляю, як... — мармыча гер Конрад.

— Нам патрэбны стары стол, — кажа Стэфан. — Мы паставім яго ў гэты пусты кут. Пад адвэнтавы вянок. А на стальніцы зробім батлейку — змесцім тут які-небудзь краявід, як для дзіцячай чыгункі — з пагоркамі, са стаенкай і некалькімі хаткамі. На самым высокім узгорку паставім яселькі. Але пакуль што пустыя. Яны спатрэбяцца нам толькі 24 снежня. Авечкі могуць пасвіцца з самага пачатку. Магчыма, з авечкамі нам дапаможа Фрыц...

— Хвілінку, хвілінку, — кажа гер Конрад. — Ты хочаш змайстраваць усю батлейку з пап’е-ма­шэ, так? Не, мой даражэнькі, з пап’е-машэ мы ў леп­шым выпадку можам зрабіць стаенку і адзін-два маленькія пагоркі. Мы возьмем пенапласт. Выражам з яго тэрасы, якія ты размалюеш альбо разам з іншымі дзецьмі пакрыеш мохам, камянямі і маленькімі галінкамі. Фройляйн Міхаэла нядаўна купіла халадзільнік, збегай да яе папрасі ўпакоўку з пенапласту!

— Адвэнтавая батлейка? — спытала бялявая Міхаэла. — Ніколі не чула пра такое. Але чаму б і не. Можа, табе яшчэ што-небудзь патрэбна, акрамя пенапласту, Стэфан?

— Заезд, — кажа Стэфан, — патрэбны заезд, з якога выглядае гаспадар і крычыць: «Вы што, з глузду з’ехалі? У нас усё перапоўнена, усе пакоі занятыя, вам трэба было зарэзерваваць сабе месца!»

— Разумею, — кажа Міхаэла. — Дамы тады былі пафарбаваныя ў белы колер, маленькія, быццам белыя кубікі з дробненькімі акенцамі, садам на даху і дваром. Такія дамы можна выразаць з пенапласту. Гэта робіцца хутка і проста, Стэфан.

— Добра, — кажа Стэфан. — Але гаспадар? Як нам зрабіць гаспадара?

— А як ён павінен выглядаць? — пытае Міхаэла. — Можна, напрыклад, вылепіць яго з пластыліну ці з гліны. Або пашыць з тканіны...

— У яго мусіць быць тоўсты твар з абуральнаю мінаю, — кажа Стэфан. — І яшчэ ён можа мець фартух.

— Мы зробім яму лысую галаву з драўлянай пацеркі, — смяецца Міхаэла. — А тулава наб’ем ватаю. Атрымаецца мяшэчак, не большы за мой вялікі палец.

— Я ж ведаў, што Вы не зануда, — кажа Стэфан і тут жа звоніць у дзверы да Вэбераў.

— Стары стол у пральні? — пытае гер Вэбер. — Так, ён калісьці належаў мне. Можаце ўзяць яго. Але больш не дурыце мне галавы са сваімі дзіцячымі глупствамі. Адвэнтавая батлейка! Гэта ж трэба!

Фрыц і Гелі лепяць з пластыліну Марыю і Юзафа. У Марыі — блакітная накідка. Юзаф атрымаў белую бараду.

— А чаму ён з белай барадою? — пытае Клаўдыя. — Хіба ж дзе-небудзь напісана, што Юзаф быў стары і нямоглы? Можа, ён быў малады і ўдалы, ды іншыя дзяўчаты ў Назарэце казалі Марыі: «Табе так пашанцавала, што Ты выйшла за яго замуж!»

— Па-мойму, ён сапраўды быў малады і ўда­лы, — кажа Фрыц. — Але старога Юзафа лягчэй рабіць. Барада і капялюш з шырокімі палямі хаваюць твар, паглядзіце. Твары ў мяне заўсёды дрэнна выходзяць.

Стэфан выляпляе пастухоў, Клаўдыя спрабуе зрабіць авечку. Зубачысткаю яна малюе маленькія завіткі на пластылінавай авечай поўсці.

— Мяне сапраўды здзіўляе тое, што гер Конрад так старанна вам дапамагае, — кажа гер Фрэнцэль увечары сваім дзяцям.

— Я думаю, яму нас шкада, — кажа Стэфан. — Бо ў цябе ніколі няма часу для нас! Вось ён і дапамагае нам змайстраваць адвэнтавую батлейку.

Гер Фрэнцэль злуецца:

— Ніколі няма часу? Ад каго я гэта чую? А хто ў мінулую нядзелю хацеў пайсці на прагулку, але кагосьці нельга было адцягнуць ад тэлевізара?

— Калі мы ў наступную нядзелю выберамся за горад, — хуценька кажа Гелі, — то зможам набраць камянёў, шышак і моху. Дзе ў гэты час ёсць мох, татачка?

Гер Фрэнцэль трошкі пабурчаў, а потым кажа:

— На гары Святога Пятра. Але калі вы думаеце, што я пайду туды адзін, то...

Яны ідуць упяцёх — бацька і маці, Гелі, Стэфан і Ангеліка — і збіраюць мох і шышкі, якіх хапіла б на тры адвэнтавыя батлейкі.

* * *

У першую нядзелю Адвэнту батлейка ажывае: на імшаным лугу з’явіліся прыгожыя авечкі, якіх ахоўваюць тры пастухі. Тоўсты гаспадар у заезным двары выглядае гасцей. Вялікі наплыў у Бэтлеем пачнецца крыху пазней, тыдні праз два, калі імператар Аўгуст выдасць загад зрабіць перапіс насельніцтва.

Цясляр Юзаф стаіць у двары сваёй маленькай майстэрні і пераглядае дошкі. Ён надзвычай умела апрацоўвае драўніну. Таму і вырабы цудоўныя.

Воддаль, каля нізкіх дзвярэй, схіліўся анёл — цяжка з такімі вялікімі крыламі ўвайсці ў такую маленькую хатку. Ён напоўніць пакой Марыі ззяннем і веліччу. Зразумела, што Яна вельмі спало­хаецца.

На адвэнтавай батлейцы ўзвышаюцца разнастайныя лясы, і кожны складаецца прынамсі з трох дрэваў: зацярушаны беллю лес з яловых шышак, пальмавы лес, зроблены з пластыліну і зялёнай паперы, цярновы лес, якім у хуткім часе Марыя будзе ісці да Альжбеты, а далёка-далёка, на другім баку ручая, — лес з шыпшынавых галінак. На голых галінках палыхаюць цёмна-чырвоныя плады. А на самым вялікім шыпшынавым дрэве — залатая зорка з іскрыстым хвастом. Клаўдыя пасыпала яго бліскаўкамі, змазаўшы папярэдне клеем.

І вось гер Конрад запальвае першую свечку. Фрау Лашы настройвае сваю гітару. А бялявая Міхаэла шпарка збягае па лесвіцы:

— Што гэта вы надумалі, пачынаць без мяне! О, вось і ён, мой гаспадар, гэты мяшэчак з ватай! Дык што мы будзем спяваць?

Яны спяваюць «Свет наш абмыйце» і «Збаўца наш, Цябе чакаем». Дзеці абмяркоўваюць, як фігуркі павінны быць расстаўлены на наступны дзень і хто іх будзе перамяшчаць.

— Я падсуну зорку бліжэй, — кажа Стэфан.

— Я сама хачу яе падсунуць, — кажа Клаўдыя.

— Я! — крычыць Ангеліка.

— Не! Ты замалая. Ты ўсё пабурыш!

Ангеліка енчыць.

Зверху даносіцца голас фрау Сабельмайер:

— Перастаньце гарланіць! Ніколі не будзе спакою ў гэтым доме!

Дзіўна, але ніхто не чуў, як фрау Сабельмайер адчыніла свае дзверы. Можа, яна ціхенька стаяла на чацвёртым паверсе і слухала песні?

— Ангеліка, супакойся! — просіць Гелі. — Глядзі, ты можаш ужо цяпер падсунуць авечку бліжэй, бачыш. Ну, вось так!

— Аднаго я не разумею! — кажа бацька Клаўдыі. — Чаму зорка ўжо цяпер павінна быць тут?

— Яна ж паказвае шлях тром святым каралям, — кажа фрау Фрэнцэль. — Яны ж не могуць адным махам пераскочыць цераз пустыні і горы. Перад імі доўгі шлях!

— Ага, — кажа гер Лашы. — Таму іх яшчэ і не відаць!

— Праўда, іх можна ўжо расставіць удалечыні, — уздыхае фрау Лашы. — Я ўжо зрабіла ўсіх трох. Але вярблюды! Вярблюды!

— Што з вярблюдамі? — пытаецца гер Фрэнцэль.

— Яны ў мяне ўвесь час ламаюцца! — скар­дзіцца фрау Лашы. — Ледзь толькі зраблю аднаго, быццам жывога, і пастаўлю, ён — плюсь, і падае, падагнуўшы калені.

— А з чаго вы іх робіце? — пытаецца Міхаэла. — З гліны?

— З пластыліну, — адказвае фрау Лашы.

— Вазьміце дрот, якім прачышчаюць люльку, — раптам кажа гер Фрэнцэль. — Я сапраўды не ўмею майстраваць, як вы ўжо добра ведаеце, але як курэц я ведаю, што дрот для чысткі люлькі...

— Гэта выйсце! — крычыць фрау Лашы. — Вярблюды з дроту для чысткі люлькі! Ангеліка, прыйдзеш заўтра да мяне пасля садку — і мы бу­дзем майстраваць вярблюдаў.

— Гэта так міла з Вашага боку, — кажа фрау Фрэнцэль.

Фрау Біндэр, маці Фрыца і Клаўдыі, прыйшла з вялікім падносам.

— Сапраўды, не скажаш, што на гэтай пляцоўцы вельмі цёпла, і я вырашыла, што глыток гарачай гарбаты мог бы нас сагрэць.

— А я спякла сырныя палачкі, — кажа фрау Конрад.

Тым часам дзеці дамовіліся, што ў наступны дзень анёл Габрыэль знікне з адвэнтавай батлей­кі. Ён прынёс сваю вестку і ўжо можа адляцець.

— Двадцаць чацвёртага мы паставім яго сярод іншых анёлаў, што будуць спяваць «Аллелюя», — кажа Гелі.

— Іх яшчэ трэба зрабіць, — кажа Стэфан. — Міхаэла, нам патрэбна яшчэ некалькі анёлаў.

— Для анёлаў тут зусім няма месца, — кажа Міхаэла. — Батлейка ўжо запоўнена пастухамі і авечкамі.

— Нябеснае войска спусціцца ўніз з адвэнтавага вянка, — кажа Клаўдыя. — Ён вытрымае прынамсі дваццаць анёлаў!

— Гарачая гарбата была цудоўнаю задумай, — кажа гер Фрэнцэль фрау Біндэр.

— І сырныя палачкі вельмі смачныя, — кажа фрау Біндэр геру Конраду.

— Мая жонка наогул добра гатуе, — мармыча гер Конрад.

Калі пан Вэбер уначы вярнуўся з працы дадому, ён убачыў адвэнтавую батлейку ў куце паміж ліфтам і паштовымі скрынкамі

— Дзіцячыя забаўкі, — кажа ён і прыглядаецца, што пабудавана на яго старым стале. — Яны нават не маглі пачакаць са святкаваннем, пакуль я не вярнуся дамоў. А святкаваць у першай палове дня, гэта чамусьці не прыходзіць ім у галаву. З нашым братам ніколі не лічацца!

Ён працягвае руку і адсоўвае адну авечку да цярновага лесу.

— Якая-небудзь заўсёды заблукае!.. Нават сабакі ў іх няма! Чарада авечак без сабакі!

Назаўтра, з самай раніцы, вартаўнік убачыў на пашы для авечак маленькага плямістага сабаку, адлітага з фарфору. Ці пасуе ён да пластылінавых авечак? І ніводзін чалавек у доме не ведае, хто паставіў сабаку на імшаную пашу.

— Гэта не я, — кажа гер Вэбер, — калі раптам хтосьці падумае, што гэта быў я...

— О, сабака — гэта файна, — кажа бялявая Міхаэла, усміхаючыся.

* * *

Праходзяць дні. Анёл Габрыэль ужо адляцеў. З-за шыпшынавага лесу паказаліся каралі на сваіх вярблюдах. Зорка вабіць іх за сабою ўсё далей
і далей. А цярновым лесам ідзе Марыя да сваёй цёткі Альжбеты, якая ўжо з радасцю чакае Яе ля свайго дома. Ці бачыць яна, як Марыя падымаецца па крутой камяністай дарозе? Яны кінуцца
ў абдымкі адна да адной, і Марыя будзе дапамагаць Альжбеце па гападарцы. Вось тут, у двары, стаіць маленькая печка, якую вылепіў з гліны гер Біндэр, а на вяроўцы развешаныя пялюшкі і дзіцячая коўдра. Трэба ж падрыхтавацца да нараджання маленькага Яна.

А дзеці ўжо запальваюць другую свечку на калядным вянку і спяваюць «Радуйся, Марыя, Панна Найчысцейша».

Гаспадар заезду прагульваецца вакол сваёй хаты, ён хоча купіць авечку, але пастухі не прадаюць яму ніводнай, і Фрыц з Клаўдыяй спрачаюцца, бо гаспадар ужо не можа прапанаваць сваім гасцям смажаніны.

— І гэта з-за таго, што табе, дурной гусыні, шкада адной авечкі! — крычыць Фрыц.

Цэлыя тры дні Марыя крочыць доўгаю дарогаю да Назарэта, ідзе паўз імшаную пашу, і раптам Яе накідка зачапілася за цярновы куст. Ангелі­ка плача, але блакітную пластылінавую накідку можна выпрастаць. Юзаф прыводзіць Марыю ў свой дом як жонку, і вось Яна стаіць цяпер перад яго майстэрняй, каля Яе ног ляжыць малюсенькі кошык, у ім — зеляніна з імху для вячэрняга супу. Вакол заезнага дома паселі маленькія белыя курачкі з паперы, ніхто не ведае, хто іх туды пасадзіў, і гер Вэбер ківае галавою, кажучы, што гэта да­кладна не ён, але заезд без курэй — не заезд, і з гэтым ахвотна пагаджаецца гер Конрад! Няўжо госці павінны есці толькі манную кашу?

— Чуеш? — пытаецца Фрыц у сваёй сястры Клаўдыі, і Клаўдыя крычыць:

— Але каб ніводнай з маіх авечак!

— Ніколі, — кажа фрау Сабэльмайер фрау Ла­шы, — ніколі ў час Адвэнту ў нашым доме яшчэ не было так шумна!

Фрау Біндэр просіць Клаўдыю паводзіць сябе цішэй, калі яна працуе над адвэнтавай батлейкай, а Клаўдыя пакрыўдзілася і кажа:

— Я ўсё раблю ціха. Гэта Гелі, яна вішчыць, бо Стэфан заўсёды перастаўляе хваёвыя дрэвы.

Гелі, пачуўшы гэта, ціха-ціха прамовіла:

— Я не вішчу! — і знікае ў кватэры, не выхо­дзячы ў гэты вечар нават спяваць.

Марыя і Юзаф выпраўляюцца ў дарогу ў Бэтлеем.

* * *

Фрау Конрад пячэ зоркі на трэцюю нядзелю Адвэнту — дзень, калі будзе запалена ружовая свечка. Гэта дзень радасці, і зоркі да яго пасуюць, хоць гэтае печыва ўжо вельмі пахне Калядамі. Гер Конрад запальвае свечкі толькі пад абед, каб гер Вэбер, нарэшце, аднойчы таксама змог пасвяткаваць. Гер Вэбер радуецца і вельмі гучна спявае: «Ідзе карабель, нагружаны...». Фрау Сабэльмайер рэзка адчыняе дзверы сваёй кватэры і крычыць:

— Няўжо нават у абед не будзе спакою ў гэтым вар’яцкім доме?

Каралі на сваіх вярблюдах значна прасунуліся наперад, зорка са шлейфам іскрыцца на адным з пальмавых дрэваў, а фрау Конрад раздае печыва. Ангеліка з’ела адразу чатыры зоркі і потым, падчас сямейнага абеду, не хоча больш ні кава­лачка.

— З-за гэтай адвэнтавай батлейкі ўсё пера­блыталася! — кажа фрау Фрэнцэль.

— Яна забірае багата часу! — бурчыць гер Фрэнцэль. — Яшчэ ніколі ў жыцці я не размаўляў так шмат з іншымі жыхарамі дома, як за апошнія тры тыдні!

* * *

Незадоўга да чацвёртай нядзелі Адвэнту Стэфан пытаецца ў бялявай Міхаэлы:

— Прабачце, вы ўжо зрабілі анёлаў?

— Якіх анёлаў? — перапытвае Міхаэла.

— Анёлаў на дваццаць чацвёртае, — кажа Стэфан. — Анёлаў, якія спяваюць «Хвалу» і «Аллелюя».

— Я наогул пра іх не думала, — кажа Міхаэла, — і нават не памятаю, каб я абяцала іх вам! Мне яшчэ трэба зрабіць калядныя падарункі для сваіх родных і блізкіх!

Стэфан бяжыць да Фрыца.

— У нас яшчэ няма анёлаў!

Фрыц бяжыць да фрау Лашы.

— Мы забыліся пра анёлаў!

— Ай-яй, — кажа фрау Лашы. — Я таксама не магу вам дапамагчы, бо акурат гатую печыва на Каляды!

— Ну, не бядуйце гэтак, — кажа Стэфану гер Фрэнцэль. — Анёлаў, якія будуць спяваць «Хвалу», можна зрабіць у адзін момант. Акрамя галавы і крылаў, ім нічога не трэба: крылы — каб лятаць,
а галава — каб спяваць, паглядзі!

Ён малюе аднаго такога анёла на краёчку газеты.

Прыходзіць Ангеліка, глядзіць і пытаецца:

— Што гэта за зубцы побач з поўняю?

— Ты нічога не разумееш, — раззлавана кажа бацька.

— Ты насамрэч нічога не разумееш! — кажа Стэфан.

Ангеліка надзьмулася і хоча выплакаць сваю крыўду матулі, але ў маці няма часу на тое, каб суцяшаць яе. Гелі таксама адштурхоўвае маленькую сястрычку.

— Вы дрэнныя! — крычыць Ангеліка.

Стэфан кажа:

— Ах, ты! Калі б ты не перашкаджала тату маляваць, то ён дапамог бы зрабіць анёлаў! А цяпер у нас няма анёлаў для батлейкі, і ўсё праз цябе!

Заходзячыся плачам, Ангеліка выбягае з кватэры і спускаецца на першы паверх. Са слязьмі яна падыходзіць батлейкі.

— Ну, што яшчэ зноў здарылася ў гэтым до­ме! — кажа голас за ёю.

— У нас няма анёлаў, — усхліпвае Ангеліка, — і Стэфан кажа, што ўсё праз мяне!

— Яна заўсёды нападаюць на самых маленькіх і слабых! — кажа голас за Ангелікай. — Я ведаю. Усе яны такія!

Ангеліка паварочваецца. За ёю стаіць фрау Сабэльмайер.

Дзяўчынка з жахам усхліпвае, а потым кажа:

— Але ў нас і праўда няма анёлаў.

— Хіба яны такія ўжо важныя? — бурчыць фрау Сабэльмайер.

— Так, — кажа Ангеліка. — Стэфан сказаў, што анёлы пасылаюць пастухоў да Дзіцяткі Езуса. — Яна моршчыць лобік у роздуме. — А калі пастухі ідуць да яселькаў, то бяруць з сабою падарункі для Дзіцяткі Езуса. Воўну, хлеб, сыр. Яны ўжо ўсё падрыхтавалі. А калі анёлы не прыйдуць... — Ангеліка ўсхліпвае. — А яшчэ яны спяваюць...

— Я не ведаю, як рабіць анёлаў, — кажа фрау Сабэльмайер. — Але ў маёй шуфлядцы ёсць рэшткі тканіны. Прыгажэйшыя, чым гэтыя! — Яна паказвае на плашчы трох святых каралёў. — Я адшукаю іх і пакладу сюды, для вас...

Фрау Сабэльмайер паказвае на пустую стаенку на самым версе батлейкі.

— Калі ласка, — шэпча Ангеліка.

Стэфан і Гелі не вераць, што фрау Сабэльмайер хоча аддаць рэшткі тканіны. Але вечарам са стаенкі відаць залатое і срэбнае ззянне.

— Бачыце? — крычыць Ангеліка.

Фрау Сабэльмайер знайшла прыгожыя рэшт­кі: тонкі цюль, прашыты срэбнымі ніткамі, затканую золатам парчу, бліскучую тасьму...

— Калі ўзяць драўляныя пацеркі для галоваў анёлаў, — кажа гер Фрэнцэль, — а крылы выразаць з залатой фольгі... на ёй можна, так бы мовіць, выціснуць узор...

— А ты можаш стаць галоўным майстрам, — кажа фрау Фрэнцэль.

— Ну, гэта не, — кажа гер Фрэнцэль. — Але прыкра, што ўсе думаюць, нібы я ніколі не вы­кройваю часу для вас... Я даведаўся ў сваёй сакратаркі, як можна зрабіць анёлаў... — Ён адкашліваецца і дастае з кішэні камізэлькі пару залацістых крылаў. — Вось, гэта можа быць узорам.

У чацвёртую нядзелю Адвэнту Марыя і Юзаф апынуліся перад заезным дваром. Фрау Лашы іграе на гітары, а дзеці спяваюць «Хто там стукаецца?».

Каралі на сваіх вярблюдах едуць пальмавым лесам. Раптам загараецца чырвоная кнопка ліфта, ён спускаецца ўніз і адтуль выходзіць фрау Сабэльмайер. Усе ўтаропіліся на яе.

— Я толькі іду выкінуць смецце, — мармыча яна. — Я не буду вам перашкаджаць.

— Глядзіце, фрау Сабэльмайер, — кажа Ангеліка, — глядзіце, яны ўжо стаяць перад заезным дваром!

Фрау Сабэльмайер ставіць на падлогу сметніцу, якую трымала ў руцэ, і кідае позірк на адвэнтавую батлейку.

— Ага, — кажа яна.

— Дзякуй за тканіну, — кажа Стэфан. — Гэта будуць суперанёлы.

— З крыламі з фольгі, — дадае гер Фрэнцэль.

Фрау Конрад падае фрау Сабэльмайер талерку з ванільным пячэннем.

— Пакаштуеце? Маленькае прадчуванне Калядаў!

— Можа, кубачак гарбаты? — пытаецца фрау Біндэр.

— Мы якраз абмяркоўваем планы на дваццаць чацвёртае, — кажа гер Лашы. — Калі Дзіцятка Езус будзе ляжаць у ясельках і пастухі наблізяцца да яго, мы хацелі б сабрацца тут разам. Гадзіны
ў чатыры... А пасля ўсе могуць разысціся, каб святкаваць Божае Нараджэнне ў сямейным коле і раздаваць падарункі.

— У чатыры гер Вэбер ужо павінен быць на працы, — мармыча фрау Сабэльмайер.

— Не, дваццаць чацвертага ў яго вольны дзень, — кажа бялявая Міхаэла.

— І ён можа быць разам намі, — кажа гер Біндэр.

— Ну, добра, — кажа фрау Сабэльмайер. — Можна і ў чатыры. У мяне, напэўна, нічога больш не запланавана.