ГІСТОРЫІ ПРА ЦІНО І ЦІНУ :: Бібліятэка выдавецтва PRO CHRISTO

Copyright © 2003 PRO CHRISTO
Тэксты і выбраныя фрагменты прызначаны толькі для асабістага карыстання,
без якіх-небудзь зменаў,
з абавязковым указаннем аўтарскіх правоў і спасылкі на крыніцу.

Ленэ Майер-Скуманц
ГІСТОРЫІ ПРА ЦІНО І ЦІНУ

ЗМЕСТ

Цiно i любоў
Цiно разважае
Цiно i Макс
Цiно молiцца
Цiно чуе трэск
Цiно ўцяміў
Цiно i поўня
Цiно i мох
Цiно ведае, што любiць Цiна
Цiно i свята ўраджаю
Цiно i шыпшына
Цiно i гарадок з запалкавых скрыначак
Цiно i арка з ружаў
Цiно i суседскi сад
Цiно i важная навiна
Цiно i лiхтар святога Марцiна
Цiно i дзень святога Марцiна
Цiно шкадуе сад
Цiно знаходзiць раму для карцiны
Цiно адводзiць позiрк
Цiно хоча есцi
Цiно i дажджлiвае надвор'е
Цiно i пачатак зiмы
Цiно i адвэнтавы вянок
Цiно i cвяты Miкалай

Цiно i калядны спектакль
Цiно i пусты пакой
Цiно i чужыя акуляры
Цiно i свята праводзінаў зімы
Цiно i какава на сняданне
Цiно i эпiдэмiя грыпу
Цiно i цёця ў аўтобусе
Цiно i вароны
Цiно i каляровае гняздо
Цiно шукае Божачку
Цiно i пацалункі
Цiно i памiдоры
Цiно i НЛА
Цiно i велiкоднае яйка
Цiно атрымаў лiст
Цiно i чарапаха
Цiно i вясёлка
Цiно i Цiна
Цiно падымаецца на гару
Цiно i праблема смецця
Цiно i вечаровыя пахi
Цiно i Марцiн
Цiно i тэлефон
Цiно i свята маргарытак

Цiно i любоў

Цiна кажа: «Я цябе люблю, Цiно».
Цiно ўзрадаваўся.
Цiна працягвае:
«Вялікага Тонi з дзевятага дома я таксама люблю.
I таксу фрау Мурбах я люблю.
Майго паяца з пампонам я таксама люблю.
Я люблю майскiх жукоў.
Я люблю мае блакiтныя шкарпэтачкi.
Я люблю свайго дзядулю.
Я люблю сваю флейту».
Цiно не ведае, што яму на гэта адказаць. Ён моўчкі адыходзiць. Зачыняе за сабою садовыя веснічкі i iдзе па завулку. З-пад плоту, што перад домам Мурбахаў, высунула сваю мордачку такса. Цiно нахiляецца i гладзiць таксу.
«Сабачка, - кажа Цiно. - Не сумуй, што Цiна любiць не толькi цябе. Падумай толькі, калi б Цiна любiла толькi каго-небудзь аднаго, то ўсе астатнiя засталiся б нi з чым».
Такса віляе хвастом.
«Я рады, што ты гэта разумееш, - кажа Цiно. - Толькi кемлівыя таксы здольныя ўсё зразумець».

Цiно разважае

Цiно сядзiць у садзе i разважае. Ён разважае пра тое, кiм бы ён быў, калi б не быў самiм сабою.
Цiно бачыць камінара, якi праходзiць па вулiцы. Камінар прывітальна ківае яму праз плот. Ягоны твар чорны ад сажы. Яго рукi чорныя. Нават шыя чорная. Камінар падабаецца Цiно.
«Я мог бы быць камінарам», — думае ён.
Цiно бачыць страказу, якая праносіцца ў паветры. Яна стракоча, як маленькi верталёт. Яе крылы зіхацяць на сонцы. Страказа падабаецца Цiно.
«Я мог бы быць страказою», — думае ён.
Цiно бачыць маленькую птушку, якая цягне з зямлi чарвяка. Падлятае большая птушка з чорным апярэннем i жоўтаю дзюбаю. Яна адштурхоўвае маленькую птушку ўбок, здзёўбвае чарвяка i адлятае. Маленькая птушка ўстрэсвае крылцамi. Яна скача па траве i шукае сабе новага чарвяка, але нiчога не знаходзiць.
Цiно думае:
«Я мог бы быць вялікаю і дужаю птушкаю.
Але ж я таксама мог бы быць маленькаю, кволаю птушкаю, у якой адабралі чарвяка».
Цiно думае далей.
Ён кажа: «Я мог бы быць таксама чарвяком».
I Цiно вельмі задаволены, што ён такі, які ёсць.

Цiно i Макс

Цiно iдзе ў дзiцячы садок.
Ен вешае свой заплечнік на кручок пад малюнкам з зорачкай. Зорачка - гэта Цінаў значок, ён азначае, што гэта месца для Цiнавай курткi, абутку i мяшэчка са сняданкам.
На суседнiм кручку, пад малюнкам з вавёркай, матляецца невялічкая блакiтная сумка на рамянi. Яна належыць Максу. Вавёрка - гэта Максаў значок.
Макс якраз абуў свае тапачкi. Ен глядзiць на Цiнаў заплечнік. «Што там у цябе, Цiно?»
«Сняданак», - кажа Цiно.
«Ты - шалёная расамаха! - кажа Макс. - У цябе ж жывот лопне!»
Цiно iдзе на кухню да фрау Габi. «Што такое расамаха?»
«Гэта вялікая дужая куніца, якая жыве далёка на поўначы», - кажа фрау Габi. «Яна такая прагная, што ўпалёўвае больш звяроў, чым можа з'есцi. Такое вельмi рэдка бывае сярод драпежнікаў. У нас, людзей, - ужо часцей. Таму такiх бязглуздых, якiя накладаюць у сваю талерку больш, чым трэба, i называюць расамахамi».
«Ага», - кажа Цiно.
На перапынку ён цягне свой заплечнік у агульны пакой i пачынае яго распакоўваць: яблыкi, грушы, арэхi. «Гэта даў мне з сабою дзядуля для ўсіх нас. Усё гэта вырасла ў ягоным садзе!»
Дзецi сядаюць у кружок i дастаюць свае лусцікі. Фрау Габi рэжа яблыкi i грушы на чацвярцінкі. Цётка Рыта расколвае арэхi. Цiна i Марыйка раздаюць арэшкi, а Францiшка сочыць за тым, каб усё было падзелена справядлiва.
«Арэшкi на лусціках, як гэта смачна!» - уздыхае Марыйка.
«Вазьмi сабе», - кажа Цiно Максу.
Макс адмоўна хітае галавой. Ён пачырванеў па самыя вушы. «Я так не люблю», - мармыча ён.
Цiно корпаецца ў сваiм заплечніку. «З-за гэтай навалы садавiны я зусiм забыўся ўзяць свой сняданак!»
«Вось, кусай ад майго!» - кажа Францiшка.
«Чакай, Цiно, - кажа Макс. - Хочаш узяць мае лусцікі?»
«Палову», - кажа Цiно.
Дзеці дружна жуюць i нават падбiраюць крошкi. Потым Макс кажа: «Эй, Францiшка, цяпер мне ўжо захацелася арэшкаў».
«А я пра гэта падумала», - кажа Францiшка i даcтае порцыю для Макса з кiшэнi свайго фартушка.

Цiно молiцца

Кожны тыдзень сюды, у дзiцячы садок, прыходзiць катэхетка. Яна апавядае ўсiм, хто хоча паслухаць, пра Бога i пра Пана Езуса, Сына Божага. У гэты час турчаняты iдуць гуляць на двор. Яны не хрысцiяне, а мусульмане і маюць свой уласны ўрок рэлiгii i свае малiтвы. Яны моляцца да Алаха.
«А вы не хочаце паслухаць, як мы молімся?» - пытаецца Цiно ў браціка Гюль.
Той збянтэжана ўсмiхаецца. «Мой тата не хоча …»
«Ну, тады, канешне ж, не».
Катэхетка молiцца з дзецьмi. Малiцца - гэта значыць размаўляць з Богам.
Кожны з дзяцей можа нешта сказаць Богу, уголас цi моўчкі, у думках, - як каму хочацца.
«Божачка, аберагай маю прабабулю», - кажа Цiна.
«Амэн!» - кажуць усе разам. Амэн - гэта старадаўняе слова з той мовы, на якой гаварыў Езус. «Амэн» азначае: сапраўды так! Дакладна! Гэта праўда!
Марыйка раiцца са сваёю сястрычкаю Францiшкаю, а потым кажа: «Божачка, пашлi нашай Паўле яшчэ двух цi трох анёлаў-апекуноў. Толькі яны павiнны быць вельмi спрытнымi. Паўла ўжо ўмее бегаць i карабкацца ўверх. За ёй трэба паўсюль вока ды вока».
«Амэн!» - кажуць дзецi.
«Божачка, - кажа Цiно, - дамоўцеся з Алахам, каб вы абодва наглядалі за Гюль i яе сястрычкамі».
«Амэн», - кажуць дзецi.
«Хвiлiнку», - спыняе дзяцей катэхетка. «Бог i Алах - гэта не дзве розныя асобы. Алах - гэта толькi iншае iмя Бога. Хрысцiяне i мусульмане вераць у аднаго i таго ж самага, адзiнага Бога».
«А чаму тады мы не молiмся разам?» - пытаецца Цiно.
«Ах, - уздыхае катэхетка. - Я не змагу растлумачыць гэтага так хутка. Усё-такі існуе шмат адрозненняў паміж абедзвюма рэлігіямі. Калi вы падрасцеце, вы лепш зразумееце гэта. А цяпер толькі вучыцеся верыць i малiцца як хрысціяне».
«Цi ёсць у Бога яшчэ iншыя iмёны апроч Бог i Алах?» - пытаецца Цiно.
«Так, - тлумачыць катэхетка. - У розных краiнах Бога называюць рознымi iмёнамi. Напрыклад, iндзейцы называюць яго "Вялікая таямнiца"».
На перапынку Цiно падышоў да Гюль: «Мы малiлiся таксама i за цябе, i ўсе разам сказалi "Амэн!"».
«Мы таксама кажам "Амэн"», - прамармытала Гюль.
«Ну вось, на табе!» - бурчыць Цiно. Падчас сняданку, калi ён сеў есцi свой лусцік, ён памалiўся: «Божачка, у якога так шмат імёнаў, дапамажы, нарэшце, каб усе людзi маглi малiцца разам!»

Цiно чуе трэск

Цiно ляжыць у ложку. Ён спрабуе заснуць.
Нешта трэснула.
Цiно сядае i прыслухоўваецца.
Зноў нешта трэснула.
Нешта трашчыць пад ложкам.
Трашчыць за шафаю.
Нешта трашчыць і перамяшчаецца туды-сюды па падлозе.
У Цiно схаладнелi рукi.
Ён хоча закрычаць, але ў яго раптам прапаў голас.
Нешта трашчыць вакол Цінавага ложка, то тут, то там.
Цiно саскоквае з ложка i хапае газету, якую чытаў тата.
Ён пашамацеў газетаю, потым яшчэ трохі - і прыслухаўся.
«Яно слухае шамаценне, - шэпча Ціно. - Яно баiцца». Ён трохi падумаў, потым пазяхнуў, пазяхнуў вельмі моцна і ўголас. «Ну, - кажа ён, - няма чаго баяцца, нават калі яно крыху і пашамацела…».

Цiно ўцяміў

Цiно сядзіць на кукішках за кустом лаванды i назірае за пчоламі. Яны цешацца, што лаванда там-сям яшчэ квітнее. Гэта вельмi дакладна прыкмеціў Цiно па іх радасным гудзеннi. З серабрыста-шэрага куста тырчаць асобныя cцябліны з пяшчотнымi сiнявата-лiловымi кветачкамi. Яны калыхаюцца пад пчаліным цяжарам.
За кустом лаванды пахнуць дзедавы ружы. Яны таксама разраслiся, як жываплот. Але пасяродку стаiць шырокая арка-дуга, якая стрымлiвае iх i дае праход на другую палову сада. Чырвоная ружа-павітуха так абвiла i запляла зялёны жалезны каркас, што ён проста знiк пад лiсцем i кветкамi.
Цiно чуе крокi пад аркай. Ён падымае галаву. Гэта Цiна.
«Паследак! Паследак!» - крычыць яна.
«Гэта ты пра мяне? - здзiўлена пытае Цiно. - А што такое паследак?»
«Хi-хi-хi! А я нешта ведаю… Непатрэбная неспадзяванка!» - выкрыкнула Цiна i збегла хiхiкаючы.
Цiно iдзе ў дом. Можа спытаць у дзядулi? Ён прыслухоўваецца, стоячы каля белых дзвярэй. Ціно чуе моцны храп i сапенне. Дзядуля спiць пасля абеду, а бабуля ў гэты час яшчэ на працы. Цiно падымаецца па лесвiцы на другi паверх. «Мама?»
Нiхто не адзываецца. Напэўна, мама пабегла ў краму нешта купiць. Цiно падымаецца ў мансарду, у пакой свайго старэйшага брата.
«Джанатан?»
«Так!»
«Джанатан, скажы хучэй! Што такое паследак?»
Джанатан сядзiць перад кампутарам. Ён не адводзіць вачэй ад экрана i не выпускае мышкі кампутара з рукi. Але ён адказвае: «Паследак з'яўляецца пазней за ўсiх. Уявi сабе, напрыклад, адлёт буслоў у вырай, калi вялікі касяк ляцiць на поўдзень. А яшчэ адзін бусел ляцiць услед за імі - гэта i ёсць паследак».
«Ага, - кажа Цiно. - I гэта ён там, на поўднi, непатрэбная неспадзяванка?»
Крэсла нечакана паварочваецца, Джанатан глядзiць на Цiно. «Хутчэй, радасная неспадзяванка, я так сказаў бы. Бо гэта выдатна, што прылятае яшчэ адзiн, каму гэта ўдалося… А чаму ты пра гэта пытаешся?
«Бо Цiна… мяне…»
«Ага, - кажа Джанатан. - Дзяцей, якiя з'яўляюцца на свет нашмат пазней за сваiх братоў i сясцёр, у некаторых сем'ях таксама называюць паследкамі. Альбо апошнiх птушанят, таму што яны яшчэ застаюцца ў гняздзе, калi старэйшыя ўжо даўно вылецелi з гнязда».
«Гэта дрэнна, што я паследак?»
«Для мяне - не», - кажа Джанатан i смяецца.
«I для мамы, i для таты, i для дзядулi, i для бабулi таксама - не. Нядрэнна таксама i для нашай любай кузіны. Бо каму б Цiна назаляла, калi б не было цябе?»
Цiно пацiскае плячыма.
«Глядзi, - кажа Джанатан. - Мне здаецца, што было так. Перш, чым ты з'явiўся на свет, ты паўсюль зазірнуў i паразважаў, у якой сям'i ты б хацеў жыць. Гоп-ля, - сказаў ты, у гэтым доме нумар пяць па Бэзавай вулiцы было б зусiм нядрэнна. Тут бацькi ўжо папрактыкавалiся на Джанатане, як трэба выхоўваць дзяцей».
«Нешта я гэтага не памятаю», - кажа Цiно.
«Нiчога, - кажа Джанатан. - Мне здаецца, ты менавіта так думаў яшчэ перад тым, як пачаў расцi ў маміным жываце».
«Ага», - кажа Цiно i бяжыць назад у сад. Ён кладзецца ў траву перад кустом лаванды. «Эй, вы таксама паследкі, - кажа ён, гледзячы на кветкі. - Але гэта зусiм няблага. Для пчол - гэта проста шчасце. Чуеце?»

Цiно i поўня

Цiно апранае цёплую куртку. Ён iдзе ў цёмны вечаровы сад. Круглы жоўты месяц падымаецца над дахам. Цiно сядае на кукiшкi i абхоплівае сябе рукамi. Ён робiцца зусiм маленькiм. Так глядзiць ён уверх, на поўню.
«Хм-м, - уздыхае Цiно. - Ты такая апетытная. Такая сакавiтая. I так прыемна ад цябе пахне. Нехта ўжо пракусiў у табе пару дзірак, але цябе яшчэ хопiць на сотню вячэраў».
Раптам пад аркай узнiкае чыйсьці імклівы, хуткi цень.
Ён чуе Цінін голас: «Ты што, трызнiш, Цiно? З кiм ты размаўляеш?»
«З поўняю», - кажа Цiно. «Я - мышаня, якое думае, што поўня - гэта галоўка сыру».
«Што за вар'яцкая iдэя ў цябе?!»
«Не ў мяне, - кажа Цiно. - У мышаняцi».

Цiно i мох

Пад кустамі бэзу ляжыць некалькi вялікiх камянёў. Iх прывёз дзядуля са сваіх падарожжаў. Разам з татам яны дасталі iх з машыны i прыкацiлі сюды. Дзядуля ведае пра кожны камень, дзе i калi ён яго знайшоў.
Цiно праводзiць далонню па камянях. У кожнага каменя свой твар, гладкi альбо шурпаты, халодны альбо цёплы, у залежнасцi ад таго, колькi coнца ён у сябе ўвабраў. На некаторых камянях расце блакiтна-шэры лiшайнiк. На iншых расце мох.
Кончыкамi пальцаў Цiно дакранаецца да імху. Які ён мяккі i свежы! I колькi адценняў зялёнага колеру можа ў яго быць, колькi розных вiдаў круглых i перыстых лiсточкаў ён мае!
Цiно сядае каля камянёў. Ён сядзіць зусiм цiха на адкрытым сонцы, нерухома і моўчкi. I адчувае, як становiцца ўсё больш i больш важкiм. Такiм важкiм, як гэтыя абломкi скалаў. Але зямля моцная. Яна вытрымае яго. Зверху, з куста бэзу на яго i на камянi пасыпалася дажджом пажоўклае асенняе лiсце. Маленькi павучок карабкаецца па яго назе, але гэта не перашкаджае Цiно. Лiсце i павукi не могуць пашкодзiць камяням. Чорны дрозд скача зусiм блiзка. Ён не баiцца камянёў…
Сонца апусцілася за суседскi дом, вецер стаў халодным.
«Цiно! - пачуўся мамiн голас. - Цiно, дзе ты падзеўся!?»
Цiно з цяжкасцю ўстае на зацёклых нагах. Ён пацiрае ногi i рукi. Ён пазяхае, потым яшчэ i яшчэ раз.
«Ну, ты толькi скажы, - крычыць мама. - Я шукаю цябе ўжо цэлую гадзiну, у садзе таксама. А цябе нiдзе няма».
«Зразумела», - кажа Цiно.
Ён iдзе дамоў, падыходзiць да вялiкага люстэрка ў калiдоры. Ён уключае святло. Насценныя свяцiльнi залiваюць яго твар яркім святлом. Цiно праводзiць пальцамi па ілбе i шчоках.
«Што там?» - заклапочана пытаецца мама.
«Нiчога, - кажа Цiно. - Я толькi падумаў, што там, можа, пачаў расцi мох…»

Цiно ведае, што любiць Цiна

«З сённяшняга дня, - кажа Цiна, - называй мяне Крысцiна».
«Чаму?» - пытаецца Цiно.
«Таму што я ўжо дарослая, - кажа Цiна. - I таму што я не хачу, каб маё iмя было падобна да iмён маленькiх дурных хлопчыкаў!»
Цiно моўчкi адварочваецца. Ён iдзе па сцежцы, пасыпанай гравiем, памiж градак з гароднінай. Ён чуе, як храбусціць гравiй пад яго нагамi. Ён храбусціць моцна i абурана. Цiно сцiшыў ход. Цяпер гравiй храбусціць цiшэй. Цiно прабiраецца наперад, як баязлiвы i сарамлiвы звярок. Цяпер гравiй толькi шапоча. Але Цiно можа ступаць яшчэ асцярожней, амаль нячутна.
«Ты чуеш, Цiна, - кажа ён, - гэта па гравii iдзе прывiд».
За кустамі ружаў цiха. Цiно скача ў траву i куляецца некалькi разоў.
«Цiна, ты так не ўмееш…»
За ружовымi кустамi нешта зашамацела і сціхла.
Цiно шпацыруе да кустоў малiны. Ён чакае хвiлiнку, потым кажа: «Гэй, Цiна, вось самая-самая апошняя ягада малiны!»
«Пакінь яе мне!» - крычыць Цiна i бяжыць да яго.
Цiно трымае для яе малiну на раскрытай далонi. «О, якая вялікая! - кажа Цiна i засоўвае малiну ў рот. - I такая салодкая!»
Цiно глядзiць на яе, як яна аблiзваецца. «А ты цяпер адгукнулася на Цiну…»
«Гэта было выключэнне», - кажа Цiна.

Цiно i свята ўраджаю

У дзiцячым садку плануецца свята ўраджаю. Рыта, выхавацелька, упрыгожвае пакой гiрляндамi з барвовага кляновага лiсця. «Кожны з вас павiнен заўтра прынесцi што-небудзь, сабранае з ураджаю. Усё, што вы прынясеце, мы пакладзем на адну вялізную талерку, сядзем наўкола i скажам: «Любы Божачка, усё гэта - Твае дары. Мы дзякуем Табе за гэта. Ты даў нам, людзям, сiлы i розум супрацоўнічаць з Табою. Мы сеем i збiраем ураджай, мы прыкладаем шмат намаганняў i цешымся поспехамі. Дзякуем Табе за ўсё гэта».
На наступны дзень дзецi прынеслi караваі, гароднiну i садавiну. Цiна прынесла мяшэчак вылушчаных арэхаў. I толькi Цiно паклаў на талерку спiсаны аркушык паперы. «Гэта ад мяне. Я надыктаваў Джанатану, каб ён надрукаваў на кампутары».
Рыта чытае ўслых:
«Мюслi з груш i арэхаў,
салата з яек і гароху
i вершык з маiмi думкамi,
усё тут сабрана патроху…»
Цiна хiхікае. «Эй, Цiно, на якiм полi ты назбiраў гэтыя вершы?»
«Там, у галаве», - кажа Цiно i паказвае на свой лоб. «I было столькi ж клопату, каб што-небудзь прыдумаць, як i вылушчыць арэхi са шкарлупінкаў».

Цiно i шыпшына

Цiно быў разам з дзядулем на лузе каля ракi. Там растуць кусты шыпшыны, якiя ўвосень скрозь пакрыты чырвонымі бубачкамi.
«Давай нарвем iх і падорым нашай бабулi, - прапанаваў Цiно. - А яна заварыць з iх гарбату».
«Гэта шмат працы, - падумаўшы, кажа дзядуля. - Трэба кожную бубачку разрэзаць папалам i дастаць зярняткi».
«Тады я зраблю нешта іншае», - сказаў Цiно i пачаў зрываць шыпшынкi так, каб на кожнай застаўся маленькi хвосцiк.
Дома ён папрасiў дзядулю: «Выражы мне з кардону вялiкае сэрца i абклей яго фальгою!»
Дзядуля так і зрабiў. «Што яшчэ?»
«Цяпер нам патрэбен мох!»
Цiно збiрае падушачкi імху з каменнай лавы ў садзе, а дзядуля збiрае мяккія кучкi імху з гафрыраванага стальнога даху навеса для садовага iнвентара. Цiно шчыльна ўкладвае мох па кард онным сэрцы, адзiн мяккі кавалачак за другiм. Потым ён насаджвае на мох шыпшынкi. I выходзіць ярка-чырвонае сэрца!
Яшчэ Цiно прыгожанька аблямоўвае яго бардзюрчыкам з надзвычай яркага iзумрудна-аксамiтнага імху.
«Ты калi-небудзь бачыў такi прыгожы падарунак, дзядулька?»
Не, дзядуля за ўсё сваё жыццё не бачыў нiчога прыгажэйшага.
Бабуля кладзе сэрца з шыпшынамi як упрыгожанне на стол. «Цяпер цешуся я, - кажа яна. - А пазней, зiмою, цешыцца будуць птушкі, калi я пакладу гэтае сэрца для iх на тэрасе».
«Траякая радасць», - кажа задаволена Цiно.
«Чаму траякая? Дваякая! Спачатку - бабуліна, потым - птушыная. Лічыць навучыся, малеча», - сіпiць Цiна.
«Траякая, - кажа Цiно. - Я таксама цешыўся, калi рабiў».

Цiно i гарадок з запалкавых скрыначак

Цiно i Францiшка наклейваюць рознакаляровую паперу на скрыначкi з-пад запалак.
Яны будуюць горад i домiкi з запалкавых скрыначак.
Домiкi cтаяць роўнымi радкамi, i перад кожным домам расце коркавае дрэўца з кронаю з ваты. На ваце ружовыя крапінкі - гэта значыць, што дрэўца ў квеценi.
Цiно кладзе блакiтны шалік вакол горада - гэта рака. Па рацэ плывуць маленькiя папяровыя лебедзi.
«Прыгожа, праўда?» - кажа Цiно.
«Супер, - кажа Францiшка. - Цяпер я пайшла рабiць фрызуры лялькам». Яна знiкае каля лялечнага домiка. Цiно застаецца адзiн перад кардонным гарадком.
Яго рука шпацыруе ўздоўж ракi, шпацыруе ўказальным i сярэднiм пальцамi: раз-два, раз-два.
«Цiна, хадзi сюды! Паглядзi!» - клiча Цiно. «Iдзi паглядзi, што мы пабудавалi!»
«Што, нешта асаблiвае?» - пытаецца Цiна.
«Гэта цэлы горад», - кажа Цiно. «Ты не хочаш са мною пагуляць у горад?»
«Мне не хочацца», - кажа Цiна. «Гэта дурнота - гуляць у горад».
Цiно адчувае сябе абражаным.
Цiно абураецца.
Цiно страшна злуецца.
Ён падымае шалік i раскiдвае лебедзяў ва ўсе бакi.
Ён топча кардонныя домiкi.
Ён глумiць квiтнеючыя дрэўцы.
Падбягае Цiна. «Што ты робiш? - пытаецца яна. - Ты гуляеш у землятрус? Можна мне пагуляць з табою?»
Цiно адмоўна хітае галавой.
Падыходзіць Францiшка. «Ах, Цiно, чаму ты гэта зрабiў?»
«Не ведаю», - мармыча Цiно.

Цiно i арка з ружаў

Цiно сядае да дзядулi на каленi.
«Слухай, дзядуля, - кажа ён. - Усе людзi на гэтай вулiцы маюць плот альбо сеткавую агароджу вакол саду. У Мозераў плот з дошак. А ў старога Ледэрэра нават сцяна. А ты не мог бы замест жываплоту з кустоў паставiць агароджу з металічнай сеткі?»
«Мог бы, - кажа дзядуля. - Але чаму я павiнен гэта рабiць?»
Цiно соўгаецца па дзядулiных каленях туды-сюды. «Калi б у тым садзе быў сапраўдны плот, у дзядзькi Хуберта… а не адкрытая арка з ружаў, дык … дык было б больш мiру ў садзе з гэтага боку».
«Вось як?» - прамармытаў дзядуля.
«Цiна…» - запiнаючыся, пралепятаў Цiно. «Яна… Тады б яна не магла шмыгаць туды-сюды кожную хвіліну і кожнага дапякаць».
«Маеш рацыю, тады б яна не магла, - кажа дзядуля. - Тады б ёй прыйшлося рабiць круг i званiць у званок на брамцы дома нумар пяць па Бэзавай вулiцы».
«Яна б гэтага не рабiла, - кажа Цiно. - Для яе гэта была б лішняя валакіта, калi хочаш ведаць». Ён упiраецца iлбом у дзядулiны грудзi. «Зрабi, калi ласка, жалезную агароджу».
«Не, - кажа дзядуля. - Аднойчы ўжо была жалезная агароджа, шмат гадоў таму, задоўга яшчэ да твайго нараджэння. Але пасля бясконцай цяганiны туды-сюды, шматлікіх сварак мы з дзядзькам Хубертам вырашылі яе разбурыць. На мяжы мы пасадзiлi кусты ружаў, а прабабуля падарыла нам ажурную арку. I ўсе адразу сказалi: для дзяцей так будзе лепей, i сад будзе ў два разы большы. Для нас, дарослых, таксама стала лепей з аркай, аплеценай ружамі, чым з непрыгожай агароджай».
Дзядуля пацягваецца, так што Цiно павiнен узняць галаву.
«У мяне ёсць просьба да вас, дзецi, - кажа дзядуля. - Каб вы нiколi не ставiлi там агароджу. Дасце рады i без агароджы. А калi вам захочацца пасварыцца - сварыцеся i спрачайцеся так, каб пасля ўсё ж такi было не сорамна прайсці праз арку з ружаў».
Цiно не кажа нi «так», нi «не». Ён спаўзае з дзядулiных каленяў i iдзе да акна. Калi стаць на пальчыкi, дык можна ўбачыць арку з ружаў.
Ён уздыхае: «Але ж мяжа ёсць?»
«Канешне, Цiно. Таксама памiж дзядзькам Хубертам i мною. Таксама памiж Цiнай i табою. Гэта справядлiва. Яе нiхто не бачыць, але ўсе пра яе ведаюць».
«Але толькi не гэтая дурная Цiна».
«Пакуль не. Можаш ёй гэта перадаць, толькi мiрна».
Цiно зглытнуў. «Па мне, дык няхай не будзе нiякiх межаў, - кажа ён. - Але толькi, каб Цiна была добрая».

Цiно i суседскi сад

Цiно закрывае вушы рукамi. Ён не можа выцерпець шуму, калi дзядзька Хуберт пiлуе бензапiлою. Нажы бензапiлы разразаюць галiны, якiя паспiлоўваў дзядзька Хуберт, на малыя кавалкi. Распiлаванае дрэва разам з асеннiм лiсцем кiдаюць на кампоставую кучу. Там усё перапрэе i паволі стане ўрадлівай зямлёю.
Дзядзька Хуберт добра ўзброiўся да працы з бензапiлою. Ён надзеў ахоўныя акуляры, каб нiводная трэсачка не трапіла ў вочы, i тоўстыя навушнiкi супраць шуму. Тое, што Цiно крычыць: «Дзядзька-руйнавальнiк», - ён ніяк не можа пачуць.
Цiно iдзе ўздоўж зараснiкаў ажыны. Ён уяўляе сабе мяжу, якая тут праходзiць, лiнiю мяжы памiж садам дзядулi і дзядзькi Хуберта па адзiн бок i садам Мозера па другi. Сусед пасадзiў на мяжы кусты. Акрамя таго, тут стаiць яго стары хiсткi штыкетнiк. Некаторыя дошкi вiсяць, амаль што адарваныя, на драўлянай папярэчыне. Для Цiно ёсць вялікая дзiра, можна пралезцi.
«Гэтую дзiру я пакіну», - сказаў сусед. «Для цябе, Цiно, для вожыкаў i наогул».
У суседа ёсць унучка, у яе паралiзаваныя ногi, i яна сядзiць у iнвалiднай калясцы. Яе завуць Зузана. Зузана на пару гадоў старэйшая за Цiно. Яна можа добра чытаць услых i майстраваць. Таму Цiно часта яе наведвае. Акрамя таго, яму падабаецца суседскi сад. Улетку тут ёсць сапраўдны поплаў з макам-самасейкам i званочкамi, маргарыткамi ды шалфеем.
«Прывiтанне, Цiно, - кажа сусед. - Уцякаеш ад шуму бензапiлы?»
Цiно кiвае галавою. «Тут яе не так чуваць, а там проста не выцерпець...»
Сусед падграбае лicце i складае яго пад кусты бузiны. Ён таксама абрэзаў свае пладовыя дрэвы. Абрэзанае галлё паскiдана ў кучы ў куце сада.
«Можа Вам дапамагчы? - пытаецца Цiно. - Я занясу галлё на той бок да дзядзькi Хуберта, каб яно тут не валялася».
«Не трэба!» - крычыць Зузана са свае каляскi. «Гэта будзе наша хатка для вожыкаў».
Сусед нясе поўныя граблi лiсця да кучы галля. Ён страсае лiсце на галлё. «У гэтых закуточках вельмi любяць хавацца вожыкi ўзiмку», - кажа ён. «I лiсце, якое я зграбаю пад кусты, таксама мае сваё значэнне. Яно ўгнойвае зямлю. Пад лiсцем зiмуюць лiчынкi, слімакі i жукi, якiмі кормяцца многiя птушкi. Таксама, калi нам пашчасцiць, наступнай вясною вернецца наш салавей. Ён будуе сваё гняздо на зямлі з перапрэлага за зіму лiсця». Сусед глядзiць на Цiно. «Таму я пакідаю сад як ёсць, - непрыбраным. Сад усё ж такi не шафа на бялiзну. Яму таксама трэба трохi свабоды…»
У задуменнi Цiно вяртаецца праз дзiру ў плоце назад у сад дзядулi і дзядзькi Хуберта. Бензапіла змоўкла, дзядзька Хуберт здымае навушнiкi.
«Наш сад, - кажа Цiно да яго, - так чыста прыбраны, проста, як шафа на бялiзну».
«Прыгожа, праўда?» - задаволена кажа дзядзька Хуберт.

Цiно i важная навiна

Цініны бацькi i Цiна выказалi жаданне прыйсцi да дзядулi i бабулi на абед. Цініна мама хоча паведамiць бабулi нейкую таямнiчую навiну. Цiно i яго бацькi таксама запрошаны.
Цiно дапамагае бабулi збіраць на стол. Акно прыадчынена. Цiно чуе, як храбусціць гравiй, лёгка i весела, так: хруб-хруб-хруб. Так бегае толькi Цiна. Вось яна праходзіць па тэрасе i з'яўляецца ў дзвярах. «Чакайце, я раскладу сурвэткi», - кажа яна.
Бабуля паказвае ёй, як складаюць сурвэткi ў кветку. «Я ўся ў нецярпеннi ад тае навiны», - напаўголасу кажа яна. «Можа ты ведаеш, Цiна?»
«Зразумела, - задаволена кажа Цiна. - Але я не прагаваруся!»
Бабуля чакае хвiлiнку, потым кажа: «А можна мы з Ціно хоць паспрабуем адгадаць? Гэта звязана з працай?»
«Можа i так», - кажа Цiна i смяецца.
«Ага, твая мама мяняе прафесiю?»
Цiна задумваецца. «Напэўна, не…»
«Цi, можа, вы збiраецеся паехаць у вялікае падарожжа?»
«Не», - упэўнена кажа Цiна.
«Няўжо вы дабудуеце ўрэшце свой дом?» - пытае Цiно.
«Можа, толькi тады, калi я вырасту», - кажа Цiна.
Бабуля ўздыхае. «Ну можа ты зробіш хоць маленькую, самую маленькую падказку…»
Цiна вагаецца. Потым яна нахiляецца i шэпча: «У жываце нешта ёсць».
«О!» - кажа бабуля i адразу супакойваецца i весялее.
У Цінавай галаве нешта мільгае. Ён зусiм блiзка ад здагадкi. Ціно глядзiць на бабулю. «Ну, ты зразумела, што гэта?»
«Але ж адкуль!» - ускліквае бабуля, таму што якраз уваходзяць Цiніны бацькі, а Цінавы бацькi, дзядуля i Джанатан ужо тупаюць, зыходзячы з другога паверха.
Бабуля ставiць супнiцу на стол. «Смачна, смачна есцi!»
«Хвiлiнку, - кажа Цiніна мама. - Спачатку навiна. У нас будзе яшчэ адно дзiця! Вясной, калi зацвiтуць пiвонi».
«Вы мяне зусiм ашаламілі, - кажа бабуля. - Я такая шчаслiвая».
Цiно радуецца. «Яшчэ адзiн паследак», - шэпча ён Джанатану.

Цiно i лiхтар святога Марцiна

Цiно пытаецца ў свайго таты: «Ты паможаш мне зрабiць лiхтар святога Марцiна?»
«А што, вы не робiце яго ў дзiцячым садку?» - пытае тата.
«Толькi каркас, - кажа Цiно. - Малюнкі ў акенцах мы павiнны зрабiць дома».
«Ага, - прабурчэў тата. - Мне здаецца, што малюнкі ў акенцах лепей зробiць мама».
«Мама яшчэ на курсах праграмiстаў», - кажа Цiно. Тата прыцішвае гук тэлевiзара i cядае за стол да Цiно. «I што трэба зрабiць, зоркi i месяц?»
Цiно адмoўна хітае галавою. «Зоркi кожны год паўтараюцца - гэта нуднавата. Можа, давай зробiм святога Марцiна на канi?»
«Каня? Не, каня я не магу», - жахнуўся тата. «А можа плашч, якi святы Марцiн разрубаў сваім мячом. Ты ж ведаеш гэтую гiсторыю? Святы Марцiн аддаў жабраку палову свайго салдацкага шлашча. Гэта было такое вялікае палотнiшча, яго я запраста мог бы намаляваць…» Ён малюе дзве паловы плашча на палях часопicа з тэлепраграмай.
Цiно здушана ўздыхае. «Ці спадабалася б табе такая застаўка ў акенцы, тата?»
«Не... Маеш рацыю. А што было потым?»
«Рыта апавядала нам пра святога Марцiна», - кажа Цiно. «Калі ён быў жаўнерам, ён меў слугу. Так было тады ў а… афi…»
«У афiцэраў, - кажа тата. - Яны мелi слугаў».
«Так, але святы Марцiн - не. Ён рабіў разам са слугою ўсю працу: і есці варыў, і прыбiраў, і ваксаваў боты. Калi слуга варыў есцi, святы Марцiн у гэты час чысцiў дзве пары ботаў!»
«Гучыць вельмi добра», - чуецца мамiн голас з вітальні. I мама прасоўвае галаву ў дзеры. Яе плашч блiшчыць ад вады. «Святы, якi ваксуе боты свайму слузе. I мые, i гатуе, i выносiць смецце…»
Тата моршчыць лоб. «Сёння ранiцай я выносiў смецце!»
«Я ж нiчога не кажу», - кажа мама. «Вы, двое, што-небудзь ужо елi на вячэру? Не? Тады я пабегла на кухню».
Цiно падае тату нажнiцы. «Давай выражам дзве пары ботаў i каструлю, i чарпак, i венiк, i…»
Тата малюе белым алоўкам на чорным кардоне контур, потым асцярожна адразае ўсё, што не мае дачынення да ботаў i кухоннага посуду.
Цiно наклейвае жоўтую паперу на акенцы лiхтара. Ён разглядае выразаныя акенцы насупраць лямпы. «Супер, праўда?»
«Скажам, нядрэнна», - кажа тата i старанна закручвае клей. Потым ён прыносіць венiк, каб змесці з дывана чорныя абрэзкi. У суседнiм пакоi ён бачыць мокрыя мамiны боты. «Ты што, па рацэ хадзiла?» - крычыць ён на кухню.
«Не, толькi па Бэзавай вуліцы, але ў маiх любiмых ботах», - уздыхае мама.
Тата насоўвае ў боты газеты.
«Не перажывай. Калi яны высахнуць, я iх наваксую, i яны будуць, як новыя».

Цiно i дзень святога Марцiна

Цiно стаiць каля акна, у світэры паверх пiжамы i з тоўстым кампрэсам на шыi. Ён глядзiць унiз, на цёмную вулiцу, i шмыгае носам.
«Праклятая тэмпература! Праклятае горла! А мой прыгожы лiхтарык вiсiць недзе там, у садку, зусiм адзiн!»
«Дзецi з тэмпературай павiнны ляжаць у ложку!» - кажа мама.
«Дазволь яму трошкi тут пастаяць, - кажа Джанатан. - Можа яны зробяць круг i зойдуць на нашую вулiцу».
Але колькi Ціно тужлiва ні чакаў, нi працэсii святога Марцiна, нi карагоду лiхтарыкаў не было вiдаць. Нi намёку на тупат дзiцячых ног, нi адгалоску песнi святога Марцiна - нічога.
«Яны пайшлi звыклаю дарогаю», - кажа мама.
Цiно плача.
«Заплюшч вочы, - кажа Джанатан. - Уявi ўсё сам, толькi больш прыгожым: сцэнку пра святога Марцiна, вогнiшча ў парку, лiхтарыкi, як яны мiгцяць, i як дзеці дзеляць хлеб святога Марцiна».
«А я нiчога не атрымаю», - кажа Цiно i плача яшчэ мацней.
I тут ён бачыць, як у цемры мiгцяць i пакалыхваюцца два лiхтарыкi. Яны ўсё блiжэюць i блiжэюць, два лiхтарыкi святога Марцiна, адзiн - з зоркамi i месяцам, другi - з каструляй i ботамi. За iмi маршыруе маленькі цень у башлыку. «Гэта Цiна! Джанатан, упусці яе!»
Цiна працягвае Цiно яго лiхтарык i хлеб святога Марціна.
«Ты iшла з двума лiхтарыкамi...» - кажа Цiно.
«Так», - кажа Цiна. «Але толькi да парку. Там стаяла Гюль са сваiмi бацькамi i назірала за намі. "Хадзi сюды, - крыкнула я, - панясеш лiхтарык Цiно. Але яе тата ёй не дазволiў. "Таму што гэта хрысцiянскі фэст, - сказаў ён мне, - i мы тут нi пры чым". А яе мама сказала: "Напэўна, можна дазволiць нашай Гюль трошкi паднесцi за хворага Цiно лiхтарык з каструляй i чарпаком". I Гюль пайшла разам з намi...»
Цiно глядзiць на хлеб у сваёй руцэ. «Тады яна таксама павiнна была атрымаць хлеб святога Марцiна…»
«I атрымала!» - кажа Цiна i смяецца. «Як i кожны з дзяцей каля вогнiшча. А вось гэта - мой хлеб. Я табе яго падару, каб ты так моцна не сумаваў».

Цiно шкадуе сад

Цiно заглядвае ў сад.
Сад па-лiстападаўску туманна-шэры.
Сад шэры ад кропелек дажджу.
Сад шэры-шэры, i гэта самы жалобны ў свеце шэры колер.
Дрэвы стаяць голыя.
Кусты голыя.
Сцяжынкi вымецены дачыста.
Нiводнай маленькай каляровай кропачкi ва ўсiм садзе.
«Бедны сад», - думае Цiно.
Ён нацягвае сваю чырвоную шапку.
Ён спяшаецца ў сад.
Ён бегае па дачыста вымеценых сцежках, ён скача праз клумбы.
Ён тройчы аббягае кожнае дрэва.
Кроплi дажджу падаюць яму на твар.
Яго шапка намокла.
Яго світэр намок.
Цiно вымак з ног да галавы.
Але цяпер у садзе ёсць агнiста-чырвоная плямка - яго шапка.

Цiно знаходзiць раму для карцiны

Дзядзька Хуберт дазволiў Цiно пакошкацца на гарышчы.
Цiно знаходзiць там раму для карцiны, але без карцiны.
Ён iдзе да люстэрка.
Ён трымае раму перад сваiм тварам.
«Шаноўнае спадарства, - кажа Цiно. - Вiтаю вас у праграме "Звяры, кветкi i людзi з Цінавага заапарку"».
Потым Цiно гуляе ў звяроў, кветкi i людзей.
Ён грымаснічае, як малпа.
Ён робiць глыбокi ўдых i квакае, як жаба.
Ён круцiць галавою, як сланечнiк.
Ён кiвае галавою, як незабудка каля ручая.
Ён голасна i раскацiста смяецца, як фрау Мурбах.
Ён сапе, як дзядуля.
«Цiно!» - клiча Цiна. «Хучэй, па тэлевiзары пачынаецца наша любімая праграма!»
«Не чапай мяне, - кажа Цiно. - На гэта ў мяне сёння няма часу!»

Цiно адводзiць позiрк

Цiно бачыць, як стары мужчына пераходзiць дарогу перад домам нумар дзевяць. Мужчына абапiраецца на мыліцы i валачэ ногi. Яго ногi непаслухмяныя, як у Цінавага драўлянага Каспэрля.
Мужчына iдзе зусiм павольна. Часам ён спыняецца i цяжка, глыбока дыхае. Яго галава тырчыць памiж плячэй, яго твар чырвоны ад напругi.
Цiно адводзiць позiрк.
Ён не можа бачыць, як цяжка iсцi старому чалавеку.
Цiно бачыць, як на падваконнiку сядзiць, натапырыўшыся, верабей. На вулiцы дзьме асеннi вецер. Верабей настыбурчыў перыйка. Ён - проста маленькi камячок з пер'я, якi дрыжыць ад холаду.
Цiно адводзiць позiрк.
Ён не можа бачыць, як верабей змагаецца з халодным ветрам.
«Часта ж мне прыйдзецца адводзiць вочы», - думае Цiно. «Калi я кожны раз буду адводзiць позiрк, то ў мяне пачнецца галавакружэнне. Паўсюль адбываюцца сумныя рэчы. Я проста не спраўлюся так хутка адводзiць позірк».
Цiно заплюшчвае вочы.
У цемры да яго прыходзіць адна думка.
Калi наступным разам ён зноў убачыць таго старога мужчыну, ён спытае: «Вам моцна балiць?»
Калi ён зноў убачыць на падваконнiку вераб'я, дык сыпне яму крошак. Таму што, калi вераб'я пакармiць, яму стане цяплей.

Цiно хоча есцi

Цiно адчувае ў грудзях нейкую дзiўную пустэчу.
Ён iдзе да бабулi на кухню.
Ён просiць хлеба з салам, каб было многа сала.
Ён просiць кавалак арэхавага торта.
Таксама ён просiць шакаладнага ёгурту.
«У цябе проста воўчы апетыт!» - кажа бабуля.
Цiно есць хлеб з салам i з'ядае кусок торта. Ён выскрэбвае лыжкай ёгурт.
«Мне ўжо лепш, - кажа ён. - Але па-сапраўднаму я яшчэ не наеўся».
Ён узбiраецца бабулi на каленi i кладзе галаву ёй на грудзi.
Бабуля гладзiць яго па валасах. Яна гладзiць яго па твары. «Ты ўжо ў парадку?» - пытае яна.
«Амаль што, - кажа ён. - Каб не гэтая пустэча ў мяне ўнутры».
Ён iдзе ў свой пакой. Ён робiць сабе гняздо ў фатэлі.
«Божачка, - кажа ён, - уявi сабе: я яшчэ не наеўся. У мяне ўсё бурчыць i варочаецца ў жываце. Дапамажы мне».
Ён чакае, ці зробіць Божачка што-небудзь для яго, але нiчога не здараецца, зусiм нiчога.
Яму на думку прыходзiць Цiна. Ці злуецца яшчэ яна на яго за тое, што ён у дзiцячым садку праспяваў тую песню?
Тады ён праспяваў: «Крыстына, едзь у Кiтай! I заставайся там па сакавiк i май! А найлепш - дык і зусім не прыязджай!» Максу песня вельмi спадабалася, ён адразу пачаў падпяваць, а Цiна заплакала.
Цiно вылазiць са свайго гнязда.
Ён уключае лямпу.
Ён раскладае на стале паперу для малявання.
Ён малюе карабель, якi плыве па вялікiм моры. На караблi стаiць Цiна ў кiтайскiм капялюшыку i смяецца, на беразе чакаюць Цiно, Макс i ўсе астатнiя. Выйшаў прыгожы, каляровы малюнак.
Цiно збягае па лесвiцы ўнiз. Ён тэлефануе Цiне. «Ведаеш, што я толькi што намаляваў? Як ты на караблi вяртаешся з Кiтая, а мы ўсе радуемся. Хочаш, я заўтра прынясу табе малюнак?»
«Прынясi! - кажа Цiна. - Але намалюй яшчэ мядзведзя панду, якога мне там падарылi!»
Цiно паабяцаў, што намалюе. Мядзведзя панду ён намалюе заўтра раненька. Сёння яму больш нiчога не хочацца рабiць. Нават не хочацца вячэраць разам з бацькамi i Джанатанам. Ён ужо сыты. Нiчога дзiўнага, калi ўлiчыць усе прысмакi, якiя ён з'еў.

Цiно i дажджлiвае надвор'е

Цiно стаiць каля акна i глядзiць на кроплi дажджу. Вецер гонiць iх перад сабою касымi струмянямi. Калi яны ўдараюцца аб шыбы, яны лопаюцца i маленькiмi ручайкамi збягаюць па шкле.
«Што за надвор'е! Дурныя кроплі! - лаецца Цiно. - Чаму вы не ператварылiся ў сняжынкi? Я хачу катацца на санках! Я хачу ляпiць снегавiка! Я хачу зрабiць тысячу сняжкоў i закiдаць iмi Цiну…»
Усё большыя і большыя кроплi апускаюцца на аконныя шыбы.
Яны паволі i цяжка скочваюцца ўнiз, пакуль не знойдуць ручайка i не пабягуць далей хуткiм струменьчыкам. Яны скочваюцца ўнiз, як слёзы. Цiно спужаўся. «Не плачце!» - шэпча ён. «Я больш не буду так казаць».

Цiно i пачатак зiмы

«Ты чуеш? Наступiла зiма», - кажа Цiно да Джанатана.
«Яшчэ не, - кажа Джанатан. - Зiма пачынаецца толькi 21 снежня».
«Напэўна, толькi ў тваiм кампутары, - бурчыць Цiно. - Але ў садзе зiма ўжо пачалася».
«Няўжо снег пайшоў?» - пытае Джанатан i паварочваецца ад кампутара да акна. «Не. Я не бачу ніякай зімы».
«Затое ты можаш яе пачуць», - кажа Цiно.
Джанатан прыслухоўваецца. Там, на двары ў садзе, нешта лопае моцнымi крыламi. Каркае, крэхча i хрыпiць. Жалiцца, балбоча i лаецца.
«Вароны прыляцелi? - пытае Джанатан. - Нешта зарана ў гэтым годзе».
«Так, - кажа Цiно, не адварочваючыся ад акна. - Наш клён зрабiўся прытулкам для варон. Усё галлё проста чорнае ад iх».
«Толькi чорнае? Глянь уважлівей», - кажа Джанатан.
Цiно ўглядаецца ўважлiвей. «Калi яны падымаюць крылы, тады яны чорна-шэрыя, з сiнiм водбліскам. Часам праблiсне нават трошкi чырвонага».
«Гэта пурпурны колер», - кажа Джанатан. «На сонцы крылы варон блiшчаць, як пурпурныя. Раней толькi вельмi заможным людзям дазвалялася насiць адзенне такога колеру, iмператарам i каралям, з залатой каронай на галаве. Самым магутным, ведаеш, якiм належала ўся краiна i ўсе багацці».
Цiно глядзiць унiз на варон. Некаторыя з iх шпацыруюць, раскачваючыся, мерным, нетаропкім крокам па газоне. У iх дужыя ногi i моцныя дзюбы. «Каралi зiмы», - мармыча Цiно. У думках ён малюе на галаве кожнай вароны блiскучую, як сонца, зубчастую карону.

Цiно i адвэнтавы вянок

Цiно раскладае ўпрыгожваннi для адвэнтавага вянка на стале: свечкi i фiялетавыя стужкi, сасновыя шышкi i арэхi. Ён макае пэндзаль у залатую фарбу. Ён малюе залатыя кропкi на сасновых лусачках i залатыя палоскi на арэхах.
«Што значыць "Адвэнт"?» - пытае ён у бабулi.
«Адвэнт азначае "прыход", - адказвае бабуля. - Прышэсце».
«А хто і куды прыйдзе?» - пытае зноў Цiно.
«Бог прыходзiць да людзей, - кажа бабуля, - а людзi прыходзяць да Бога».
«I спачатку адзiн павiнен прыйсцi да другога?»
«Так, iнакш Ён не зможа прыйсцi», - кажа бабуля. «Трэба заўсёды рухацца. Некаторыя людзi думаюць, што Адвэнт азначае чаканне. Таму што чакаюць Божага Нараджэння, i таму што Марыя i Юзаф чакалi нараджэння Дзiцятка Езуса - так, як цяпер Цiна i яе бацькi чакаюць нараджэння немаўляцi. Але Адвэнт - гэта не простае чаканне i пустое баўленне часу. Падчас Адвэнту шмат чаго адбываецца. Дзiцятка ў жываце мацi расце i пачынае рухацца, тупацiць сваiмi маленькiмi ножкамi. Бацькi таксама растуць духоўна, яны павiнны адкрыць свае сэрцы i падрыхтавацца да прыходу новага чалавека. А мы, хрысцiяне, верым, што Бог уцелаўляецца ў Дзiцятку Езусе ў чалавека. Такім чынам, Бог выбраўся ў дарогу да людзей. Пастухi збiраюцца ў дарогу да Бэтлеема. Мудрацы з Усходу ідуць услед за зоркай, пераадольваючы пры гэтым усе перашкоды».
«I ўсе прыходзяць паглядзець на яслi», - кажа Цiно. «А навошта тады адвэнтавы вянок? Хіба толькі, што будзе ўтульней, калi ён так пахне i гараць свечкi…»
«Ты лiчыш, што ў адвэнтавым вянку нічога не рухаецца?» - пытае бабуля.
«Не, не рухаецца», - кажа Цiно.
«Тады паглядзi, дзе ён пачынаецца i дзе канчаецца», - кажа бабуля. Яна выцягвае руку i праводзiць кончыкам пальца па вянку, кола за колам. «Глядзi, ён iдзе i iдзе, далей i далей, i калi мы дзе-небудзь спыняемся i думаем, што цяпер ён закончыўся, на самой справе там новы пачатак. Вянок кажа нам: вышэй галаву, iдзем далей».
Цiно глядзiць, як бабуля замацоўвае ў вянку свечкi зялёным дротам. Шышкi таксама замацоўваюцца тоненькімі драцянымi пяцелькамi. «Не толькi мы, людзi, прыходзiм да Бога, - кажа бабуля. - Таксама раслiны i жывёлы, усе стварэннi, усё, чаму Бог дае ўзнікнуць, iснаваць i ўзрастаць. I ўся прырода цешыцца, што Бог прыходзiць да яе».
Цiно доўга думае. Потым кажа: «Бабуля, можна мне так упрыгожыць вянок, каб там былi таксама і жывёлы?»
«А як ты гэта зробiш?» - пытае бабуля.
Цiно бяжыць у свой пакой. Ён корпаецца на самай нiжняй палiцы ў шафе. Тут, у патаемнай блакiтнай скрыначцы, схавана ўсё, што можна было назбiраць за год, гуляючы на двары: каменьчыкi са слюдой, ракавінкі, пярынкi, яечныя шкарлупінкi з пяшчотным пярэстым узорам, роўненькія каташкі заечага памёту.
Цiно вяртаецца да бабулi з дзвюма белымi ракавiнкамi, кавалачкам блакiтна-зялёнай шкарлупінкi i некалькiмi пярынкамi. Пярынкi блакiтнага колеру, iх згубiла сойка.
Цiно асцярожна ўсоўвае пярынкi i яечныя шкарлупінкi памiж яловых галiнак. Ён малюе залатыя кропкi на ракавiнках, а бабуля прыклейвае да іх вузенькiя шаўковыя стужачкi. Цяпер i бела-залацістыя ракавінкi можна таксама прывязаць да галiнак.
Цiно пераводзiць дух. «Стала прыгажэй!» - здзiўлена кажа ён.

Цiно i святы Мiкалай

«Ты - добры хлопчык, Цiно», - кажа святы Мiкалай.
«Не, - кажа Цiно. - Я не добры».
«Чаму не?» - пытае святы Мiкалай.
«Таму што гэта сумна», - кажа Цiно.
«А што ж весела?» - пытае святы Мiкалай.
«Корпацца ў смеццi», - кажа Цiно. «Не мыцца. Бразгаць дзвярыма. У брудных чаравіках iсцi ажно на кухню. Моцна крычаць. Сварыцца з Цiнай. Усё раскiдваць. Есцi шакалад замест шпiнату. Ранiцай доўга валяцца ў ложку, а вечарам не хацець iсцi спаць».
«I ты ўсё гэта робiш?» - пытае святы Мiкалай.
«Не», - кажа Цiно.
«Чаму не?» - пытае святы Мiкалай.
«Таму, што мне гэтага не дазваляюць», - кажа Цiно.
«Як мне цябе шкада», - кажа святы Мiкалай. I ён дорыць Цiно на суцяшэнне чырвоны боцік з пачастункамi.

Цiно i калядны спектакль

Цiно рэпетыруе са сваiмi сябрамi калядны спектакль. Гiсторыю пра Юзафа i Марыю, гаспадара гасподы, анёлаў i пастухоў. Ролi i словы не абавязкова вучыць напамяць, iх i так усе ведаюць.
«Дайце нам прытулак, - умольна просяць Юзаф i Марыя. - Будзьце міласэрнымi!» Але гаспадар гасподы скрабе патылiцу. «Мне вельмi шкада. Але ўсё занята».
Цiно iграе ролю гаспадара, ён падклаў пад світэр на жывот падушку i падвязаўся фартухом. На некаторых рэпетыцых ён кажа не «Мне вельмi шкада!», а «Зноў гэты зброд!»
Цiна iграе ролю Марыi - але прасiць i маліць у яе не выходзіць. «Будзьце ж мiласэрнымі!» - гучыць у яе так, як быццам яна крычыць: «Дык будзе мне вольны пакой цi не?!»
«Мякчэй! - кажа Цiно. - Табе трэба казаць гэта мякчэй. Яшчэ раз паспрабуй, а то змарнуеш увесь спектакль!»
«Я скажу як трэба на самым спектаклi», - мармыча Цiна.
I сапраўды: на спектаклi Цiна-Марыя нiбы перамянiлася. Яе вочы пяшчотныя i сумныя, яе голас мяккі i пяшчотны. «Шаноўны гаспадар, у вас таксама ёсць сэрца!» - умольвае яна, i яе вусны дрыжаць. «Не зачыняйце дзверы, змiлуйцеся над намi!»
У Цiно ад здзiўлення прапаў голас. Рукою ён робiць запрашальны жэст у напрамку гасподы.
«Так, - хуценька закрычала Цiна-Марыя, - я таксама бачу, што там поўна. Але можа ўсё ж такi ёсць для нас месцейка?»
Цiно маўчыць.
«Ну, можа ў хляве?» - пытае Цiна-Марыя ўмольна.
«Не! - крычыць Цiно-гаспадар. - Я ведаю, дзе! Праз два дамы, чацвёрты паверх, кватэра нумар 12. У маёй прабабулі. Там ёсць вольны пакой».
Марыя i Юзаф здзiвiлiся.
Публіка таксама здзіўленая.
«Гэта нiчога, што прабабуля, - кажа Цiно. - У яе ёсць вольны пакой!»
Цiна-Марыя набiрае паветра i пачынае жалiцца: «Чатыры паверхi, гэта мне з дзіцем у жываце не адолець. Юзаф, хадзем у хлеў!»
Яна валачэ Юзафа са сцэны, пастухi выходзяць наперад, адштурхоўваюць Цiно ў бок i махаюць анёлам.
За кулiсамi Цiна блiскае вачыма, ужо далёка не пяшчотнымі.
«Гэта ты сапсаваў спектакль!» - кажа яна Цiно.

Цiно i пусты пакой

З каляднай ялiнкі ўжо зняты цацкі, цукровыя абаранкі i шакаладныя цукеркi даўно з'едзены, шары i званочкi запакаваны ў скрынкi. Тата адпiлоўвае большыя галiны i зносiць ялiнку па частках на двор у кампостную яму.
Але калядныя яслi яшчэ тут. Яны зробленыя з кары i камянёў, Дзіцятка Езус ляжыць у ясельках, а Марыя, Юзаф, пастухi i авечкi глядзяць на Яго. Пад квiтнеючымi кактусамi размясцiлiся тры Каралi са сваiмi вярблюдамi.
Цiно кожны дзень пасоўвае фiгуры туды-сюды. Вось там Юзаф размаўляе з Каралём маўраў, там пастушка дапамагае Марыi мыць пялюшкi, там Дзіцятка Езус хоча пагладзiць авечку. І час ад часу анёлы нешта спяваюць пастухам, нават сабачку таксама.
Вечарам 2 лютага мама ў апошнi раз запальвае свечку перад яслямi.
На наступны дзень на свiтанку яселькі вынеслi.
«Чаму?» - крычыць Цiно.
«Каляды даўно прайшлі», - кажа мама. «Яслi i без таго прастаялi ў нас вельмі доўга, так доўга, як i трэба было па традыцыі».
«Але пакой цяпер такi пусты», - хныкае Цiно. Ён сядае на падлогу, туды, дзе апошнiя некалькi тыдняў сядзеў перад яслямi, i ўтаропліваецца ў пустату.
«Не сумуй, - кажа мама. - Час бяжыць вельмi хутка. Праз некалькі дзён будзе свята праводзінаў зімы і карнавал. Можаш упрыгожыць пакой папяровымi змеямi i шарыкамi. Тады ён не будзе здавацца табе такiм пустым».
«Заўтра, - кажа Цiно. - Я павешу папяровых змеяў заўтра. Сёння я хачу яшчэ пасумаваць».

Цiно i чужыя акуляры

Цiно цягне за сабою дзядулю.
Дзядуля цягне за сабою санкi.
«Хутчэй! - кажа Цiно. - Я хачу сёння сто разоў з'ехаць з горкi ў арэшніку».
«Добра, добра», - сапе дзядуля.
Дарога iдзе наверх па пагорках памiж заснежаных кустоў i дрэваў. На яловых галiнах ляжаць тоўстыя падушкi cнегу. Чырванаватыя ствалы сосен з падветранага боку зацярушаны снегам. На высокiя i сухiя сцябліны чартапалоху, якiя адзiнока тырчаць з-пад снежнага покрыва, адзетыя круглыя белыя шапачкi. Ва ўсе бакі разбягаюцца перад Цiно i дзядулем сляды ад санак, малыя i вялікiя сляды ад ботаў.
Арэхавая горка ўся ажно пярэстая ад вялiкай колькасцi дзяцей з санкамi. Дзядуля некалькі разоў з'ехаў з Цiно з горкi, пакуль не знайшоў сабе калегу-дзядулю, якi таксама лепей пастаяў бы на сонейку i пагаманіў.
Цiно спатыкае свайго сябра Макса з дзiцячага садка i Гюль са старэйшымi сястрычкамi. Цiно запрашае Гюль пакатацца разам. Яны кожны раз з'язджаюць з горкi хучэй за Макса.
Сонца вісiць за соснамi, як чырвоны шар. Шэрыя аблокi з ружовымi краямi прабiраюцца па небе. Большасць дзетак пайшлі ўжо дамоў. Гюль таксама развiталася. Макс знiк, не развiтаўшыся, таму што ён раззлаваўся, што Цiно i Гюль увесь час з'язджалi хучэй за яго.
Цяпер Цiно i дзядуля адны на Арэхавай горцы. Пяшчотныя сняжынкi карагодзяць у халодным паветры. «Усё, хопіць!» - крычыць дзядуля.
Яны цяжка тупаюць па дарозе да аўтобуснага прыпынку. Снег рыпiць пад iхнімі ботамi. На захадзе праз дрэвы яшчэ прабiваюцца лiлова-ружовыя промнi святла.
«Стой! - крычыць Цiно. - Што гэта ляжыць на дарозе?»
Ён нахiляецца i падымае акуляры. Маленькiя акуляры ў блакiтнай аправе. На кожнай з блакiтных дужак блiшчыць па адной серабрыстай зорачцы.
«О, Божа, - кажа дзядуля. - Гэта нехта з дзяцей згубiў. Не ведаеш, чые гэта акуляры?»
«Не, - кажа Цiно. - У Макса i Гюль увогуле няма акуляраў. Гэта нейкiя зусiм незнаёмыя акуляры. Можа пакінем iх тут? Iх, напэўна, прыйдуць шукаць». Ён кладзе акуляры на снег на абочыне дарогi. «Каб нiхто не наступiў».
«Хвiлiнку, - кажа дзядуля. - Мы iнакш зробiм. Калi зноў пойдзе снег, дык да наступнай раніцы iх ужо не ўбачыш».
Ён iдзе да дрэваў i цягне адтуль некалькi адломаных галiнак. Дзядуля ўторквае iх у снег пад вялікай сасной верхнiмi канцамi адну да другой, каб выйшла пiрамiда. Цiно назбiраў чартапалоху i ялiнак i звязаў iх у пучок нiткай са свайго шаліка.
Ён вешае пучок на вяршыню пiрамiды з галінак. На самы верх ён кладзе акуляры. «Так добра будзе?»
Дзядуля кiвае.
Яны хутка iдуць праз усё больш густыя і важкія сняжынкі, ціхенька слізгочуць за iмi санкi.
На наступны дзень дзядуля забiрае Цiно i Цiну з дзiцячага садка.
«Хацеў бы я ведаць, цi ляжаць там яшчэ акуляры», - кажа Цiно.
Адразу ж пасля абеда яны выбралiся да Арэхавай горкi. Ціно бяжыць наперад. Ён азiраецца па баках i махае рукою. «Няма iх, - крычыць ён, - але там нешта напiсана!»
Калi дзядуля i Цiна падышлi да пiрамiды, яны ўбачылi на свежым снезе лiтары.
«Прачытай!» - просiць Цiно.
«Дзякуй, - чытае дзядуля. - Бачыце? Д-З-Я-К-У-Й».

Цiно i свята праводзінаў зімы

У дзiцячым садку святкуюць праводзіны зімы.
Цiна прыйшла, убраўшыся клоунам, напудраная ружоваю пудраю з чырвоным носам з пап'е-машэ i ў ружовым башлыку.
Цiно ўжо здалёк пазнаў яе па паходцы. Нiхто не робіць такіх энергiчных і хуткіх крокаў, як Цiна.
Гюль апранула ўбор прынцэсы з казак «Тысяча i адной ночы». На ёй шаўковыя штонікі i вэлюм, якi закрывае твар.
Цiно пазнаў яе па руках. Нi ў кога няма такiх пяшчотных пальцаў, як у Гюль.
Макс убраўся сёмым гномам. Доўгiя сiвыя валасы спадаюць з-пад шапачкi з кутасiкам яму на твар. Рот i падбародак хаваюцца пад сiвою барадою. Але Цiно адразу пазнаў яго па вачах. Нi ў кога няма такiх блакiтных вачэй, як у Макса.
Цiно - прывiд з замка. Ён накінуў старую прасціну з проразямi для вачэй, а паверх надзеў яшчэ акуляры з цёмнымі шкельцамі.
Нiхто не можа пазнаць яго.
«Навошта прывiду акуляры ад сонца?» - пытае Макс.
«Гэта акуляры, якія засцерагаюць ад месячнага святла, дурны ты гном», - адказвае прывiд.
«Ты сам дурны, - хiхікае Макс. - Ты Цiно. Я пазнаў цябе па голасе».
«Ах, праўда! Цiно, - адказвае прывiд, - ён пазычыў мне на сёння свой голас».

Цiно i какава на сняданне

«Я ненавiджу гэтую абрыдлую какаву», - кажа Цiно маме.
«Хвiлiнку», - кажа мама. Яна забiрае какаву i вылiвае яе назад у каструлю. Венчыкам яна яшчэ раз добра ўзбiвае яе. Пасыпае шчопцам карыцы. Бярэ новы кубак, але не з кухоннай шафкi, а з зашклёнай шафы ў зале. Гэты кубак высокi, вузкi, размаляваны залатымi лiсточкамi. Мама налiвае ў яго какаву. «Пакаштуй цяпер!»
Цiно асцярожна каштуе. «Што гэта?»
«Чароўны напiтак старога мексiканца», - кажа мама.
«Смачны, проста фантастыка!» - кажа Цiно.

Цiно i эпiдэмiя грыпу

Цiно з тэмпературай ляжыць у ложку.
Джанатан кашляе перад сваім кампутарам.
Мама заварвае ў маленькiм чайнiчку гарбату ад кашлю.
Тата чмыхае i на ўсялякi выпадак застаецца цэлы дзень дома.
Дзядуля сварыцца з бабуляй, таму што яна, нягледзячы на насмарк i хворае горла, збiраецца iсцi на працу. Пасля таго, як бабуля пайшла, дзядуля сварыцца з крэслам, у якiм сядзела бабуля. «Неверагодна, якiя ўпартыя гэтыя жанчыны, - кажа ён крэслу. - А калi грып ходзiць? У нашым горадзе ўжо некалькi людзей памерла ад яго!»
Цiно жахнуўся. «Што? Памерла?»
«Вельмi cтарыя людзi, - хуценька папраўляецца дзядуля. - Старыя-старыя, у якiх было хворае сэрца».
На наступны дзень Цiно чуе, што i прабабуля страшна захварэла i ляжыць у ложку.
«Я хачу схадзiць да яе», - кажа Цiно.
«Нi ў якiм выпадку, - кажа мама. - Ты можаш заразiцца!»
«Я буду стаяць каля дзвярэй, - кажа Цiно. - Я толькi здалёк пагляджу на яе». Ён просіць так доўга, пакуль мама не згаджаецца. Яна варыць кампот з яблыкаў, а потым iдзе разам з Цiно да прабабулi. Прабабуля жыве праз два дамы. На лiфце яны падымаюцца на чацвёрты паверх. У мамы ёсць ключ ад прабабулiнай кватэры.
«Я не хачу вас заразiць», - адразу крычыць бабуля. У яе хрыплы, як у старой вароны, голас. А яе нос нагадвае Цiно вароніну дзюбу, такiм тонкiм i шэрым ён сёння здаецца.
«У цябе грып? - пытае Цiно з парога. - Ты памрэш?»
«Цiно! - абурана крычыць мама. - Нельга пра гэта пытаць». Яна ставiць мiсачку з кампотам на бабулiн ложак.
«Я хачу ведаць, - мармыча Цiно. - Ты памрэш?»
«Некалi абавязкова, - крэхча прабабуля. - Магчыма, ужо хутка. Але толькi не ад гэтага нуднага грыпу!»
«Абяцаеш?» - шэпча Цiно.
«Абяцаю», - хрыпіць прабабуля.
Цiно кiвае галавою. Ён ведае, што прабабуля яшчэ нiколi не парушыла свайго абяцання.
Прабабуля каштуе яблычны кампот. Потым яна кажа: «Цiно, ведаеш, што да смерцi, дык гэта так: пасля смерцi людзi пакідаюць сваё паношанае цела разам са скурай i касцьмi на зямлi i iдуць у нябачным, духоўным аблiччы да Бога на неба. Там ёсць многа кватэр. Той, хто памрэ першы, можа паклапацiцца i падрыхтаваць кватэру для тых, хто прыйдзе пазней. Вельмі практычна, праўда?»
Цiно разважае. «Ты мяркуеш, што будзеш для нас…»
«Зразумела, - крэхча прабабуля. - Падумай толькi, якая вялікая ў нас сям'я, у мяне будзе даволі шмат працы. Памятай пра гэта, калi я памру. Дамовiлiся?»
«Дамовiлiся!» - кажа Цiно.
«Ну, тады…», - кажа прабабуля змучана i праводзiць дрыжачымi пальцамi па сваiм маршчынiстым твары. «Тады мы можам зноў вярнуцца да нашых штодзённых праблем. Як вы мяркуеце, на колькi гасцей нам трэба разлічваць, калi мы будзем адзначаць мой дзевяносты дзень нараджэння ў сакавiку?»
«Як ты думаеш? На тысячу?» - пытае Цiно i глядзiць на маму.
«Падумай пра гэта, - мармыча прабабуля. - Да наступнага разу».

Цiно i цёця ў аўтобусе

Цiно едзе з мамай у аўтобусе. Насупраць яго сядзiць цёця з кароткiмi сiвымi валасамi. Аднак бровы ў яе чорныя i даходзяць ажно да вушэй, як вусiкi ў жука. Яе вочы шэра-зялёныя i ў куточках абсыпаныя мноствам маленькiх маршчынак. Цёця падабаецца Цiно. Ён схiляе галаву то ў правы бок, то ў левы, каб лепей яе разглядзець. Цёця ўсмiхаецца. Цiно ўсмiхаецца ёй у адказ.
«Такi малы, а ўжо ўсё разумее, - кажа сiвавалосая цёця да Цінавай мамы. - Некалi ён будзе сэрцаедам!»
Цiно жахнуўся.
«Мама, што такое сэрцаед?»
Мама смяецца. «О, гэта той, хто… Ну, увогуле, паўсюль, дзе ён з'яўляецца, ён разбiвае сэрцы… Гэта так гавораць… Калi…»
Цiно больш не можа слухаць. Ён нацягвае шапку на вушы. Ён адварочвае галаву да акна. Ён заплюшчвае вочы i трымае іх так да канцавога прыпынку, дзе iм з мамай трэба выходзiць. Сiвавалосай цёцi больш не вiдаць.
Цiно ўчапiўся ў мамiну руку. «Я нiчога не разбiваю! - шэпча ён. - Я нiчога не ламаю. А разбiтыя сэрцы трэба склейваць. Таму я буду лепей не сэрцаедам, а майстрам па рамонту сэрцаў, добра? Сардэчных спраў майстрам, добра?»
Мама не ведае, што і адказаць.
«Ах, ну добра, - кажа Цiно. - Усё ж такi я лепей буду татам!»

Цiно i вароны

Дзядуля сочыць за тым, як Цiно сыпле корм варонам. Яны ядуць усё: зярняты i дробнапасечаныя хлебныя скарынкi, тлустыя шкуркi са свiных адбiўных і шалупінне. Цiно кiдае корм на тэрасу, а потым, прыадкрыўшы дзверы, назірае за чорнымi птушкамi. «Дзядуля, паглядзi, як блiзка яны падышлi! Яны больш не баяцца мяне! Усе тут i ядуць, толькi адна варона сядзiць там, на клёне, i нясе вахту».
«Яны хiтрыя стварэннi», - кажа дзядуля. «Адчуваюць, хто да iх добра адносiцца, а хто - не. Вароны ўмеюць адрознiваць бяскрыўдных людзей ад злых».
«Як?» - пытае Цiно.
«Я дакладна не ведаю. У iх ёсць пэўны вопыт, таму што раней iх моцна ганялi i палявалi на iх. Тады людзi яшчэ не ведалi, што вароны прыносяць карысць, бо яны кормяцца палявымі мышамі i лiчынкамi. I цяпер яшчэ ёсць многа людзей, якiя страляюць па варонах. Але вароны адразу распазнаюць намер чалавека». Дзядуля падымае сваю кульбу, кладзе яе на плячо, як стрэльбу, i падыходзiць да адчыненых дзявярэй. «Пiф-паф», - ускрыквае ён.
Вароны паварочваюць галовы ў яго бок, а потым працягваюць дзяўбцi.
«Адно, што толькi яшчэ не смяюцца з мяне!» - бурчыць дзядуля.
Але вось варона-вартаўнік на клёне залопала крыламi. Яна каркнула коратка i гучна. У той самы момант расчынілася акно мансарды ў суседскім доме. Вароны ўзнялiся ў паветра. Воблака чорных крылаў закружляла над садам i пачало аддаляцца ў напрамку ракi. А з акна прагучаў голас старога Ледэрэра: «Чорны зброд! Перастраляць вас! А гэтыя iдыёты яшчэ вас кормяць!»
«Спакойна», - кажа дзядуля i ўцягвае Цiно ў пакой. Ён цiха зачыняе дзверы на тэрасу.
Цiно шэпча: «Мама заўсёды кажа, што Ледэрэр - няшчасны дурань. Але можа ён усё ж такi злы чалавек?»
Дзядуля ўздыхае i моцна моршчыць лоб, цяпер ён падобны да таксы фрау Мурбах. Потым ён кажа: «Злы? Хто мае права сцвярджаць такое пра iншых? Але вароны баяцца Ледэрэра. Таму я раю табе: ты таксама яго асцерагайся, Цiно!»

Цiно i каляровае гняздо

На Цiнавай градцы з зямлi выбiваюцца зялёныя стрэлачкі. «Я iду палiваць сваю салату», - кажа Цiно i абкручвае шыю шалікам з ангорскай воўны.
«Якi ты смешны, - кажа мама. - Узiмку цябе было не ўгаварыць завязаць шалік, а цяпер, вясною, ты сам яго надзеў?»
«Так», - кажа Цiно.
«У цябе балiць горла?»
«Не», - кажа Цiно.
Ён iдзе i палiвае градку. Потым ён шпацыруе па садзе. Фарзiцыi ўжо цвiтуць, іх галінкі з сонечна-залацістымі званочкамі хістаюцца ад ветру. Клапатлівыя сінічкі лётаюць туды-сюды.
Цiно выскубвае маленькiя ваўняныя пасмачкі са свайго шаліка: мякенькiя ангоравыя пушынкi светла-блакiтнага, пяшчотна-ружовага, ярка-бірузовага, асляпляльна-жоўтага i сiняга, як прабабулiна лаванда, колеру. Ваўняныя пушынкi плывуць у паветры, лунаюць над газонам, падлятаюць да кустоў бэзу.
Цiно вяртаецца дамоў.
Мама глядзiць на ангоравы шалік. Яна кiвае галавой. «Амаль што нi разу не завязаў, а якi ён у цябе збiты i скамечаны, нiбы на ім куры пакошкаліся».
«Нiякiя не куры», - кажа Цiно.
Праз тыдзень мама апавядала: «Сёння я знайшла ў садзе нешта вельмі мiленькае. Птушынае гняздо ў кустах бэзу, а ў iм сядзела на яйках сiнiчка».
«О!» - кажа Цiно.
«Але самае міленькае, - кажа мама, - самае прыгожае тое, чым было выслана гняздо. Такiм дзіўным рознакаляровым пухам: ружовым i блакiтным, i яшчэ самых розных адценняў…»
«Звар'яцець можна!» - кажа Цiно.

Цiно шукае Божачку

Цiно дакладна пачуў гэта ў дзіцячым садку. «Бог ёсць усюды», - тлумачыла катэхетка дзецям.
Цiно спяшаецца разам з Цiнаю дамоў i кажа: «Бог ёсць усюды. Таму я iду Яго шукаць, ужо цяпер».
«О! - кажа Цiна. - Але ж Божачку нельга ўбачыць».
«Я ўсюды пагляджу», - кажа Цiно.
Ён адразу ж імчыцца ў сад. На круглай клумбе квiтнеюць браткi. У iх маленькiя дружалюбныя тварыкi. Нiводны не падобны да iншага, кожны па-свойму прыгожы.
Цiно стаiць цiха-цiха, ён глядзiць i чакае, але бачыць толькi браткi.
«Трэба пашукаць яшчэ ў iншым месцы», - кажа ён.
Раптам на клумбе нешта заварушылася і таямнiча зашамацела. Цiно нахiляецца.
З братак выглядае мышаня. Яго вусiкi дрыжаць, карычневая шэрстка пералiваецца, як шаўковая. Цiно цешыцца.
Мышаня знiкае ў траве. Па пяшчотным калыханні травы Цiно распазнае, куды пабегла мышаня. Ён бяжыць услед за iм.
Мышаня прашмыгнула памiж дошкамi ў плоце ў суседскi сад. Цiно прапаўзае праз дзiру ў плоце. Дзядзька Мозер пiлуе дровы. Ен трымае пiлу адною рукою. Але ж пiла ў яго двухручка.
«Я таксама хацеў бы папiлаваць, - кажа Цiно. - Можна мне з Вамі?»
Праз нейкі час Цiно непрыкметна прашмыгвае назад у дзядулеў сад. Ён увесь спацелы, але вельмi задаволены.
«Ну? - пытае Цiна. - Ты знайшоў Божачку?»
«Не ведаю, - кажа Цiно. - Але заўтра я зноў пайду Яго шукаць».

Цiно i пацалункі

Цiно любiць сваю прабабулю, але дня яе нараджэння ён не любiць. Таму што на гэтае свята прыязджаюць госцi з трох краiн i амаль усiм хочацца пацалавацца з Цiно.
«Пацалуй мяне, Цiно!» - «Ну, пацалуй мяне, як след!» - «Буську, дай мне буську, Цiно!»
Цiно цалуюць з усiх бакоў i ён таксама павiнен цалавацца: з цёткамi, бабулямi i прабабулямi, нават з некаторымi дзядзькамi. Кожная з цётак пахне па-свойму, некаторыя дзядзькi таксама пахнуць.
Сярод святочнага вадавароту Цiно сустракае сваю стрыечную сястрычку Марыяну, маленькую, крэпкую i мядова-светленькую, як сланечнiк.
«Мяне можаш не цалаваць», - кажа яна да Цiно.
«Якраз цябе я пацалаваў бы», - адказвае Цiно.
Нарэшце ён можа прарвацца да прабабулi. Ён вiншуе яе, дорыць малюнак, якi зрабiў для яе сам, i цалуе ў шчаку. Гэта зусім не блага, таму што мiлы маршчынiсты твар прабабулi яму добра знаёмы.
«Цiно, - кажа яна яму на вуха, - у ванным пакоі злева ляжаць ручнiкi для гасцей…»
Цiно ўсё зразумеў. Ён iдзе ў ванную. Перад умывальнiкам стаiць Марыяна з маленькiм ружовым ручнiчком. Яна трэ i трэ свой тварык, скура на ім ажно пачырванела. Цiно бярэ блакiтны ручнiк, трымае яго пад струменем вады, потым выціскае i сцірае пацалункi са свайго твару.
«Ах», - кажа ён.
Марыяна смяецца. «Больш няма пацалункаў?»
«Больш няма…»
«Тады ёсць месца для майго пацалунка, - кажа Марыяна. - Хочаш, пацалую?»
«Так», - кажа Цiно.
Яна ўстае на пальчыкi i прыцiскае вусны да левай шчакi Цiно. Яе вусны халодныя i цёплыя адначасова i нiчым не пахнуць - толькi садам. «Слухай, Марыяна, мы можам пайсцi пагушкацца», - кажа Цiно.
У гэты вечар Цiно не хоча мыцца пад душам. Ён залазiць у ванну. Мама бачыць, як ён асцярожна прамакае свой твар губкай: лоб, нос, падбародак, правую шчаку. Левай шчакі ён не чапае.
«Табе балiць там?» - пытае мама.
«Не, наадварот», - кажа Цiно.

Цiно i памiдоры

Цiніна мама стаiць пад аркай, аплеценай ружамі. Яе вялікі круглы жывот калыхаецца пад светлай сукенкай. У кожнай руцэ яна трымае глiняны гаршчок з маленькай раслiнкай.
«Цiна! Цiно! У мяне нешта ёсць для вас!»
Цiна збягае з бабулiнай тэрасы, Цiно пралазiць праз дзiру ў штыкетнiку.
«Гэта расада памiдораў, - кажа Цiніна мама. - Але незвычайнага сорту. З яе вырастуць маленькiя салодкiя памiдорынкi памерам з вiшню, якiя могуць выспяваць нават у гаршку. Таму iх можна будзе паставiць на тэрасе - калi вы будзеце іх даглядаць i палiваць».
«Я буду», - кажа Цiна i выцягвае абедзве рукi.
«Адзiн для цябе, другi для Цiно», - кажа мама. «Бачыце, на iх ужо ёсць першыя кветачкi. З iх вырастуць чырвоныя альбо жоўтыя памiдорынкi».
«Мне жоўтыя», - крычыць Цiна.
«Мне чырвоныя», - адначасова крычыць Цiно.
Цiніна мама ўсмiхаецца. «Ну, хоць за колер вы не сварыцеся… А цяпер я вам растлумачу, чаму я дару вам гэтыя гаршкi. Я хацела б, каб вы ўважліва паназiралі, як расце нешта жывое. Вы даведаецеся, што без вады нiчога не можа жыць. Таму, калi вы не будзеце палiваць сваіх памiдораў, дык яны засохнуць i памруць».
«Ну, ясна», - кажа Цiно.
Цiніна мама перадае iм гаршкi ў рукi. «Калi ў нас народзiцца дзiця, мы панясем яго хрысцiць. Гэта будзе цудоўнае свята. I на гэтым свяце вада мае вельмi важнае значэнне, разумееце? Святар тройчы палівае на галоўку дзiцяцi ваду, якой хрысцiць. У даўнія часы дзяцей пры хрышчэннi нават акуналi ў чан з вадою. Вада падчас хросту - гэта сiмвал жыцця разам з Богам, якое дорыцца дзiцяцi. Бог суправаджае кожнага чалавека; Ён кожнага любiць; толькi праз гэтую любоў чалавек сталее, расце, гэтак, як i раслiна, якая можа жыць толькi дзякуючы вадзе».
Цiно i Цiна ставяць свае гаршкi на веранду.
«На сонца цi ў цень?» - пытае Цiно.
«Трэба паспрабаваць i так, i гэтак, каб даведацца, што iм падабаецца», - рашуча кажа Цiна. Кончыкам пальца яна мацае зямлю - вiльготная яна цi не - i бяжыць па палiвачку.
Пазней дзецi сядзяць побач са сваiмі гаршкамі ў паўценю.
Цiна кажа: «Калi ў мяне выспеюць мае жоўтыя памiдорчыкі, я запрашу шмат гасцей. Частаваць буду лусцікамі з гуркамi, яйкамi i кружочкамi памiдораў. А на шпажкi накалю кавалачкі сыру i жоўтыя памiдорчыкi. Таксама будзе жоўты суп з памідораў і лапша з жоўтым таматным соусам, а калi ты мне дасi некалькi тваiх чырвоных памiдорчыкаў, дык я яшчэ зраблю рознакаляровую салату i…»
«Стоп, - кажа Цiно, - дай iм пакуль спакойна адцвісці!»

Цiно i НЛА

«Цiно! - крычыць Цiна з саду. - Хутчэй! НЛА!» Цiно бяжыць да яе i ўглядаецца ў неба.
«Дзе?!»
«Тут! Пад грушай!» - Цiнін голас узбуджана дрыжыць.
Цiно імчыцца праз арку да грушы. Нiякага НЛА не вiдаць i блiзка. Газон увесь жоўты ад прымул. Цiна сядзiць на самым нiжнім суку грушы i рагоча: «Першае красавiка, першае красавiка!»
Цiно глядзiць на газон без НЛА i маўчыць.
«Як толькi можна папасцiся на такую бязглуздзiцу?» - насмiхаецца Цiна.
Цiно ўздыхае.
«Ты расчараваны?» - пытае Цiна.
Ціно кiўнуў. «Я так добра гэта ўявiў… А ты не?»
«Не», - упарціцца Цiна.
«Як ён стаiць тут на газоне, - кажа Цiно. - З высунутымi нагамi-апорамi, падобны да жука. I як ён блiшчыць i мiргае. Серабрысты, а па краях яшчэ аранжаваты. Таму што яму трэба спачатку астыць, разумееш?»
«Ага. I што б ты рабiў, Цiно?»
«Я? Я хадзiў бы вакол і чакаў бы, выгляне хто цi не».
«Так. А потым?»
«Потым? Потым я павітаўся б…»
Цiна саскочыла з грушы. «Я лепей пайду. Iнакш ты давядзеш мяне да таго, што я таксама буду ўяўляць НЛА».
«Ну i што, хiба гэта дрэнна?»
«Так, - кажа Цiна i гнеўна глядзiць на Цiно. - Бо тады мне было б шкада, што яго няма».

Цiно i велiкоднае яйка

Цiно бярэ каструлю.
Ён налiвае ў яе вады.
Ён ставiць каструлю на плiту.
Ён кладзе ў каструлю яйка.
Ён варыць яйка ўкрутую.
Ён высыпае ў ваду чырвоную фарбу.
Яйка ператвараецца ў чырвонае велiкоднае яйка.
Цiно бярэ кавалачак сала i нацiрае ім велiкоднае яйка.
Цяпер яно блiшчыць, але Цiно павінен памыць рукi.
Потым ён бярэ дзядулiн сцізорык.
Ён выдрапвае прыгожыя белыя ўзоры на пафарбаванай у чырвоны колер шкарлупіне: хвалi, кропкi, маленькiя сонейкi; птушак, якiя скачуць, i птушак, якiя лётаюць; ягня з кудзеркамi; трох маленькiх куранятак, адно з iх з чарвяком у дзюбе. Чарвяка амаль што не вiдаць, так тоненька ён надрапаны.
Цiно разважае: раней яйка было такое малое. Але толькi тады, калi яго ўпрыгожыш, заўважаеш, якое яно на самой справе вялікае…
Нарэшце велiкоднае яйка ўпрыгожана. Цiно дорыць яго Цiне.
Цiна глядзiць на яйка. «Супер, дзякую», - кажа яна, лупiць яйка i з'ядае яго.
Цiно лямантуе: «Я падарыў табе велiкоднае яйка, а ты яго з'ела?»
«А што мне трэба было з iм рабiць?» - пытае Цiна.

Цiно атрымаў лiст

За Цiнавым кручком пад зорачкай тырчыць лiст. Цiно нясе лiст на кухню да фрау Габi.
«Калi ласка, прачытай мне яго!»
Фрау Габi глядзiць на няроўныя лiтары. «О, Божа! Гэта нейкае глупства, i подпiсу няма. Выкiнь гэты лiст!»
«Не, я хачу ведаць, што там напiсана!»
Фрау Габi чытае ўслых: «Цiно, ты самы дурны дурань».
«Ага», - кажа Цiно.
«Не крыўдзiся, чуеш?» - мармыча фрау Габi.
«Угу», - сумна кажа Цiно.
Ён не ведае, што яму рабiць з гэтым лiстом.
Якi-небудзь прыемны лiст ён паказваў бы ўсiм.
Якi-небудзь прыемны лiст ён мог бы пакласцi пад падушку.
На прыемны лiст ён мог бы прадыктаваць прыемны адказ.
Цiно не ведае, куды падзець гэты злы лiст.
Лiст дрыжыць у ягоных руках.
Па дарозе дамоў ён бачыць лужыну.
Па ёй плаваюць белыя кветкi каштану.
Цiно складвае лiст у караблiк. Ён апускае караблiк-лiст памiж кветак каштану ў лужыну. Караблiк плыве. Павольна слiзгае ён па вадзе.
Цiно кажа: «Лiст, цяпер ты хоць на што-небудзь прыдаўся!»

Цiно i чарапаха

У лазовай скрыначцы на стале з падарункамi да Цiнавага дня нараджэння сядзiць чарапаха. У яе карычневы панцыр з чорнымi плямкамi.
Цiно радуецца. Ён вымае чарапаху са скрыначкi i садзiць сабе на каленi. «Я цябе люблю», - кажа ён. Але чарапаха ўцягвае галаву пад панцыр. Цiно доўга чакае. Ён прыносiць чарапасе кавалачак свайго святочнага торта. «Вось, пакаштуй! Можа, так ты адчуеш, што я цябе люблю!»
Чарапаха не варушыцца.
Цiно нясе яе да сябе на ложак. Ён садзiць яе побач са сваiмi любiмымi мядзведзямi. «Бачыш, як я цябе люблю?»
Цяпер чарапаха ўцягвае таксама ногi i хвост. Яна цалкам знiкае пад сваiм панцырам.
Цiно вяртаецца да століка з падарункамі. Там побач з лазовай скрыначкай ляжыць маленькая кнiга. На яе вокладцы намалявана чарапаха. «Хочаш, я табе пачытаю?» - пытае тата.
Цiно кiвае галавой. Спачатку тата чытае загаловак на вокладцы: «Усё пра чарапах».
«Прачытай мне ўсю кнiгу!» - просiць Цiно.
Пасля абеда таго ж самага дня яны iдуць у сад. Разам яны будуюць агароджу з камянiстай тэрасай, каб чарапаха магла прымаць сонечныя ванны, ямку для вады i зацішны куточак на выпадак дрэннага надвор'я.
Цiно садзiць чарапаху на нагрэтыя сонцам камянi. Паблізу ён кладзе зялёны лiсток салаты. Ён наразае садавiну i гароднiну на дробныя кавалкi.
Чарапаха высоўвае галаву з-пад панцыра. Паволі паказваюцца ногi i хвост.
«Ну, як ты цяпер сябе адчуваеш?» - пытае Цiно.
Чарапаха сунецца да салаты i есць.
«Так, цяпер ты бачыш, як я цябе люблю!» - кажа Цiно.

Цiно i вясёлка

Цiно шпацыруе з дзядулем праз луг да ракi.
Iмжыць дробны дожджык. На небе раскiнулася вясёлка.
«Пачакай», - кажа Цiно дзядулю, а сам бяжыць наперад. Ён хоча пастаяць пад вясёлкай. Ён хоча ўбачыць, як усе фарбы вясёлкi будуць адбiвацца i зiхацець над iм.
Цiно бяжыць праз кусты i высокую траву.
Вясёлка таксама пабегла. Яна бяжыць наперадзе Цiно.
Цiно бяжыць з апошняй сiлы. Вясёлка бяжыць таксама хутка, як і Цiно.
Толькi тады, калi Цiно спыняецца i хапае ротам паветра, вясёлка таксама спыняецца.
Цiно паволі ідзе назад да дзядулi. «Вясёлку нельга дагнаць, праўда?»
«Так, - кажа дзядуля. - Вясёлкi заўсёды наперадзе».
Дома Цiно бярэ паперу i алоўкi. Ён малюе луг з кустамi i высокаю травою. Ён малюе хлопчыка, якi стаiць у траве. Ён малюе вясёлку. Яна зiхацiць над лугам i над хлопчыкам.
«Паглядзi, дзядуля, - кажа Цiно. - Цяпер Цiно стаiць пад вясёлкай».

Цiно i Цiна

Пiвонi адцвiлi. Цiно глядзiць на iх i бачыць, як з цiхiм шамаценнем адзін за другім ападаюць усе пялёсткi. Цiно падбiрае пялёсткi з травы. Яны вельмі прыгожыя, падобныя да маленькiх белых i чырвоных лушпінак.
«Цiно, Цiно, дзе ты?»
Цiна выбягае з-пад аркi ў садзе. Яе вочы пацямнелi ад страху. «Цiно, яны толькi што забралi маю маму. Яна паехала з татам у клiнiку, там яна народзiць нам яшчэ адно дзiця!»
«Ух ты!» - усклiкае Цiно.
«Паслухай, я не ведаю, - кажа Цiна. - Маме так моцна балела. Хоць яна сказала, што радуецца, але я заўважыла, як ёй баліць. Яна рабiла так, паглядзi…»
Цiна скурчваецца i прыцiскае далонi да жывата. Потым яна сядае побач з Цiно ў траву. Ён ледзьве разбiрае, што яна шэпча.
«Што ты сказала, Цiна?»
«Iм вельмi балiць, калi мы нараджаемся, Цiно…»
Цiно не ведае, як яму суцешыць Цiну. Сказаць што-небудзь? Цi лепей памаўчаць?
Ён кладзе ёй на каленi адзін пялёстак пiвоні, потым яшчэ адзін, потым яшчэ i яшчэ. Ён глядзiць, як Цiніны пальцы гуляюць з пялёсткамi. Цiна гладзiць пялёсткi, скручвае i раскручвае iх, прапускае памiж пальцаў i зноў ловіць. Цяпер яна разрывае пялёсткi на маленькiя кавалачкi i здзімае iх, пакуль увесь зялёны газон не становiцца чырвона-белым.
Праз некаторы час бабуля выходзiць з дому.
«Цiна, у цябе нарадзiўся брат! Толькi што званiў тата. Дзiця важыць чатыры кiлаграмы, i ў iх усё ў парадку!»
«Было вельмi балюча?» - пытаюць Цiно i Цiна ў адзiн голас.
Бабуля здзiўлена паглядзела на iх, потым хуценька сказала: «Ах, гэты боль, гэта ўсё адразу забываецца, калi дзiця здаровае i добра сябе адчувае».
«Мы назавем яго Марцiн, - кажа Цiна. - Марцiн Хрысцiян Тэадор».
«Ты ўбачыш, як добра мець брата, - кажа Цiно Цiне. - Можаш спытаць Джанатана!»

Цiно падымаецца на гару

Цiно iдзе наперадзе. Ён хоча быць першым. Ён хоча хучэй за тату, маму i Цiну падняцца на гару. Хутка, ужо хутка ён будзе на вяршынi!
У гэтай гары вельмі пакатая, закругленая вяршыня, але нават у самай закругленай вяршыні ёсць найвышэйшы пункт.
Цiно сядзiць на самым высокім месцы. Навокал цiшыня. Жоўтыя астры растуць каля яго ног. Яшчарка шмыгае праз камень. Высока ў небе кружыць цёмная птушка.
Цiно глядзiць унiз.
Далёка ўнiзе сядзiць Цiна. Цiна зусім малюсенькая. Яна - толькi блакiтная плямка ў зялёнай траве з кропелькай светлага ўверсе.
Цiно спускаецца з гары. Ён iдзе паўз Цiны.
«Эй! - кліча Цiна. - Пагуляем у што-небудзь?»
«Не ведаю, - кажа Цiно. - У што мне гуляць з малюсенькай блакiтнай кропкай?»

Цiно i праблема смецця

Улетку Цiно дазваляюць правесцi тры тыднi ў мамінай цёткi, бабулі Лiзабет, у невялiкiм мястэчку над возерам. Мама папрасiла Цiно на працягу гэтых трох тыдняў быць асаблiва добрым i мілым хлопчыкам. Таму што бабуля Лiзабет не любiць брыдкіх слоў i яшчэ яна вельмі клапатліва адносіцца да навакольнага асяроддзя.
Бабуля Лiзабет сартуе смецце са сваёй гаспадаркi ў сем розных мяшкоў, а Цiно ёй дапамае: адходы для кампостнай кучы ў садзе, паперу, асобна бясколернае і каляровае шкло, алюмiневыя ёмістасцi, бляшанкi i металалом, батарэйкi i пратэрмiнаваныя медыкаменты.
Бабуля Лiзабет заахвочвае таксама сваiх маладых суседак сартаваць смецце. «Калi я, старая жанчына, гэта магу рабiць, дык вы тым больш!»
На ўскраіне мястэчка стаяць вялікiя кантэйнеры, прызначаныя для рознага смецця. Цiно i бабуля Лiзабет цягнуць да iх свае мяшкi i высыпаюць: шкло да шкла, паперу да паперы…
Аднойчы, прыйшоўшы да кантэйнераў, яны бачаць там вялiзны смеццявоз. Двое мужчын у аранжавых камбiнезонах выкульваюць смецце з кантэйнераў у смеццявоз: шкло, паперу, усё разам.
«Стойце! - крычыць бабуля Лiзабет. - Толькi не ўсё разам! Дзе астатнiя машыны для збору смецця?»
«Мне вельмі шкада, - кажа адзiн з работнікаў, - але сёння іх не будзе».
«Гэта свiнства!» - крычыць Цiно.
«Не хвалюйся так, хлопча!» - кажа другi мужчына. «Калi паглядзець на наш свет, то так цi інакш - ужо ўсё роўна!»
«Тое, што вы так кажаце, гэта таксама свiнства, і не меншае», - кажа бабуля Лiзабет.
Дома бабуля Лiзабет ужывае слова «свiнства» яшчэ тройчы: калi тэлефануе да бургамістра, калi размаўляе з вышэйшым кіраўніцтвам i калi дае iнтэрв'ю ў газету. «Вось так, - урэшце сказала яна, звяртаючыся да Цiно, - а больш мы тут нiчога не можам зрабiць!»

Цiно i вечаровыя пахi

«Вазьмi з сабою цёплую куртку, - сказала Зузана. - Я хачу табе нешта паказаць».
Але вечарам зусiм не холадна. Сцяна дома цэлы дзень грэлася на сонцы i ад яе яшчэ сыходзіць цяпло. Цiно сядзiць каля самай каляскi, трымае Зузану за руку i ўслухоўваецца ў цемру сада. Што яна хоча паказаць? I што трэба лепей навастрыць: слых цi зрок? У слабым няясным святле зорак пабліскваюць светлыя суквецці на высокiх сцяблінах. Зузана пералiчыла для Цiно iх назвы: начныя ляўкоi з фiялетавымi кветкамi, энатэры з вялікiмi жоўтымi кветкамi, лiловыя i белыя начныя фiялкi, а яшчэ дзіўныя жоўтыя i ружовыя раструбы мiрабiлiса.
Вакол кветак нешта няспынна рухаецца i дрыжыць. Цiно хутчэй адчувае гэта i чуе, чым бачыць - мноства начных матылькоў, якія мітусяцца ў гэтым куточку сада. Добра, што Зузана не запальвала лямпу. Многiя з матылькоў ляцелі б на святло.
Цiно прыхiляе галаву да Зузанiнага пляча i прынюхваецца.
«Ты так добра пахнеш».
«Гэта не я, - шэпча Зузана. - Панюхай паветра! Ты павiнен прынюхацца, як гэта робяць звяры».
Але гэта больш зусім не патрэбна. Хваля за хваляю захлынулi Цiно пахi, цяжкi салодкi водар, які амаль адурманьваў.
«Адкуль гэты водар?» - пытае Цiно.
«Ад маiх начных кветак, - кажа Зузана. - Яны раскрываюцца, толькi калi сцямнее. Гэта такi асаблiвы водар, я хацела, каб ты яго адчуў».
«Дзякую», - кажа Цiно i заплюшчвае вочы. Яму здаецца, што цяпер кветкi пахнуць яшчэ мацней.
Калi пазней Цiно прапаўзае праз дзіру ў плоце назад у дзядулеў сад, на тэрасе слаба паблісквае лямпа. Бабуля, дзядуля i фрау Мурбах сядзяць за келіхам вiна.
«Цiно, чаму так позна?» - пытаецца бабуля.
«Я быў у Зузаны, - кажа Цiно. - Мама ведае».
«У Зузаны! - кажа фрау Мурбах. - Ах, мяне гэта так расчульвае, што ваш Цiно клапоцiцца пра калекую дзяўчынку».
«Гэта Зузана клапоцiцца пра Цiно», - кажа бабуля. Цiно бяжыць па лесвiцы наверх.
«Клапоцiцца… Што за дурное слова», - думае ён. «Тыя, там унiзе, нiчога не разумеюць. Гэта ніякі не клопат. Гэта зусiм iншае. Яна падарыла мне вечаровыя пахi».

Цiно i Марцiн

Цiно дакладна ўсё бачыў i чуў, што казаў святар, калi хрысцiў малога Марцiна. «Марцiн Хрысцiян Тэадор, - казаў ён гучна i выразна, - я хрышчу цябе ў iмя Айца i Сына i Духа Святога». I адначасова вада, якою ён хрысціў, палiлася трыма маленькiмi ручаямi па галоўцы Марцiна ў сярэбраную чашу. I Марцiн закрычаў. Крычыць і крычыць. Ён толькi пазней зразумее, што цяпер ён належыць да Езуса i да супольнасцi ўсiх хрысцiян.
Святар запрасiў усiх прысутных зрабiць знак крыжа на галоўцы дзiцяцi i пажадаць яму што-небудзь добрае.
Цiно разважае, што ён можа пажадаць Марцiну. Каб ён хучэй пачаў гаварыць, i каб усе маглi зразумець, чаго ён хоча? Каб ён заўсёды мог знайсцi ў садзе добрую схованку, дзе можна было б пабыць аднаму? Каб ён навучыўся куляцца, i каб з яго нiхто не смяяўся ў дзiцячым садку? Каб у яго заўсёды знайшоўся адказ, калi Цiна пачне яго дражнiць?
У Марцiна пачырванела галоўка, так моцна ён высільваўся ад крыку. Цяпер яна такая ж чырвоная, як i салодкiя, спелыя памiдорчыкі на Цiнавым кусце, што стаiць на тэрасе.
Можа ў Марцiна балiць жывот? Можа ён хоча набурбонiць у пялёнкi, i яму крыху не хапае моцы?
«Цiно, цяпер твая чарга!»
Тата, Марцiнаў хросны, перадае яму малога крыкуна ў карунках. Цiно асцярожна робiць вялікiм пальцам знак крыжа на Марцiнавым ілбе, а потым - на выпадак магчымага болю ў жываце - яшчэ адзiн маленькi крыжык на Марцiнавым жывоціку. «Каб табе хапіла моцы», - шэпча ён.
I сапраўды, Марцiн наморшчыў лоб i прыплюшчыў вочы, а ў пялёнках нешта завуркатала. Адразу пасля гэтага Марцiн расплюшчыў вочы, дружалюбна паглядзеў наўкола i засмяяўся, пазнаўшы Цiно.
«Ну вось, - кажа Цiно. - У мяне яшчэ шмат добрых пажаданняў для цябе, якiя я цяпер скажу ў цiшынi Божачку».

Цiно i тэлефон

Цiно iдзе да тэлефона. Ён падымае слухаўку.
«Добры дзень, Божачка», - кажа Цiно. «Уявi толькі: Цiна сёння перад абедам рабіла мне адны толькі непрыемнасці. Яна скамечыла мой малюнак. Схавала маю гумку. На маiм прыгожым жоўтым сонейку яна намалявала зялёных смаўжоў. Яна шчыпала мяне i надавала кухталёў. Але я нiводнага разу не даў ёй здачы.
Што Ты кажаш?
Ты лiчыш, што мне трэба было проста даць ёй пакарыстацца маёю асадкаю? Але ж яна зусiм новая! А калi яна яе зламае…
Ты лiчыш, што калi пазычыць на адзiн раз, дык нiчога ёй не зробiцца? Ну добра, наступны раз я ёй не адмоўлю!
Ну, усё! Пакуль, Божачка!»
Цiно кладзе слухаўку.
Цiна пытае: «Каму ты званiў, Цiно?»
«Божачку», - кажа Цiно.
«Але ж, Цiно, - кажа Цiна, - для гэтага не патрэбен тэлефон. Божачка i так цябе чуе!»
«Я ведаю, - кажа Цiно. - Але мне так лягчэй!»

Цiно i свята маргарытак

Цiно прашмыгвае праз дзіру ў плоце ў суседскi сад.
Зузана сядзiць у сваёй калясцы каля дома. Сонейка прыгравае, але нягледзячы на гэта на Зузаніных каленях ляжыць мяккая коўдра.
«Прывiтанне, Зузана, - кажа Цiно. - У цябе на гэтым тыднi дзень нараджэння?»
«Не…»
«А iмянiны?» - пытае Цiно.
«Таксама не».
«У мяне, на жаль, таксама не, - кажа Цiно. - Нi ў цябе, нi ў мяне. Але мне хочацца свята».
«Тады прыдумай што-небудзь!»
«А што?»
«Што-небудзь, што павiнна быць», - кажа Зузана сваiм пяшчотным, прыгожым голасам. «Напрыклад, свята маргарытак». Яна паказвае на газон, усыпаны белымi i ружовымi маргарыткамi.
«А як трэба святкаваць свята маргарытак?» - пытае Цiно.
Зузана кошкаецца ў сваім кошычку, які вiсiць на левым падлакотнiку яе каляскi. Тут у Зузаны заўсёды пад рукою кнiгi, папера i каляровыя алоўкi. Яна дастае маленькую кнiгу. «Гэта кніжка пра кветкi, якiя можна есцi. Я табе прачытаю, што можна рабiць з маргарытак».
Яна гартае старонкi i чытае: «Салата з маргарытак. Лусцікі з маргарыткамi. Яйка ўкрутую з маргарыткамі. I - гэта дык зусiм цудоўная iдэя - кубiкi iльду з маргарыткамi. Iх можна кiдаць у гарбату альбо малiнавы сок».
«Супер, - кажа Цiно. - Але цi можна адзначаць свята з тым, што можна толькi есцi?»
«Можна падарыць адно аднаму бранзалецiкi з маргарытак, - прапаноўвае Зузана. - I апавядаць гісторыі пра маргарыткi».
Цiно згодны. Ён малюе маргарытку белым алоўкам на зялёнай паперы для запрашэнняў. Ён дыктуе Зузане, што трэба напiсаць на запрашэнні. «Дарагая Зузана, калi ласка, прыходзь на свята маргарытак. Дарагая Гюль… Дарагая Крыстына… Дарагая Марыйка… Дарагая Францішка…»
Ён запрасiў нават Макса. I фрау Мурбах з таксай. I Джанатана з ягонаю сяброўкаю Ханнаю, i бабулю, i дзядулю. I маму, i тату, таму што некаму ўсё ж такi трэба намазваць лусцікi.
Гэта будзе вясёлае свята. Гэта выглядае так весела, калi кубiкi iльду з маргарыткамi растаюць у гарбаце з шыпшыны. Гэта так захапляе, гуляць у «сапсаваны тэлефон» i перадаваць далей розныя назвы маргарытак: стакротка, марыiна кветка…
«А як наконт таго, каб паваражыць?» - пытае фрау Мурбах у дзяцей. «Вы не ўмееце?» Яна бярэ маргарытку са свайго лусціка, аблiзвае яе i пачынае абрываць пялёсткi адзін за другім: «Любіць - не любіць - кахае - паважае - прыгарне - адпіхне - пасмяецца - раззлуецца. Любіць…»
«А кахае - гэта тое ж самае, што i любіць?» - пытае Ханна, сяброўка Джанатана.
«Так, але трошкi больш, - тлумачыць фрау Мурбах. - I калі варожыш, нельга казаць, пра каго думаеш».
Ханна абрывае пялёстак за пялёсткам і раптам крычыць: «Ён кахае мяне!»
Джанатан чырванее.
Цiно зрывае дзве маргарыткi i знiкае з iмi за кампоставай кучай. Ён хоча быць адзiн падчас гэтай гульнi. Нiхто не павiнен бачыць, пачырванее ён цi пабялее, стане сумным цi суцешыцца.
Ён адчувае, як калоцiцца яго сэрца, калi ён абрывае пялёсткi.
Праз дзве хвiлiны ён зноў разам з гасцямi. Ён шэпча Зузане на вуха: «Любіць!» Яна смяецца i цалуе яго.
«Ну, а другая маргарытка?» - пытае Цiна.
Цiно пацiскае плячыма. Ён нiчога не хоча казаць Цiне. Таму што яна можа не так зразумець. У рэшце рэшт «пасмяецца» трошкi лепей, чым «раззлуецца».

Ленэ Майер-СкуманцГІСТОРЫІ ПРА ЦІНО І ЦІНУ

Ленэ Майер-Скуманц
ГІСТОРЫІ ПРА ЦІНО І ЦІНУ