Прапануем чатыры апавяданні з кнігі Ленэ Майер-Скуманц «Ганна і Себасцьян. Гісторыі для чытання і разважання»:
ЖЫВЕ
Себасцьян сядзіць на верандзе і глядзіць на пустую старонку сшытка.
Яму трэба напісаць дзесяць сказаў са словам «жыве». І можна размаляваць літары «Ж» і «В» ў слове «жыве».
Себасцьян піша:
Мыш жыве ў нары.
Цвыркун жыве ў куце.
Ластаўка жыве пад дахам.
Больш нічога не прыходзіць у галаву.
Себасцьян паглядзеў у сад. Потым глянуў на неба.
Ён піша далей:
Сонца жыве ў небе.
А дзе жыве неба?
Яно ўсюды, дзе няма зямлі. Вось там, у суседскім садзе, у невялічкай сажалцы цёці Элі. Яно ззяе блакітам сярод сітніку.
Себасцьян піша:
Неба жыве ў сажалцы.
Ён намаляваў чырвоную рамку вакол літары «Ж» і абвёў літару «В» жоўтым алоўкам.
І тут яму прыйшло ў галаву, што «Ж» жыве ў слове «жыве»!
Далей усё пайшло лягчэй.
Ён піша:
Н жыве ў нары.
К жыве ў куце.
В жыве ў воблаку.
Б жыве ў Богу.
Не хапае яшчэ аднаго сказа. Дзе жыве Бог? Себасцьян моршчыць лоб, так складана яму пра гэта думаць.
Бог жыве ўсюды. Бог жыве, дзе хоча: у людзях, у жывёлах, сярод камянёў, у кветках. Усюды? Спадар Берман з сёмага паверха сказаў: «Бог мяне не цікавіць!». Няўжо Бог можа жыць у спадары Бермане, калі той так Ім незадаволены?
Себасцьян думае. Ён уяўляе сабе, што Бог жыве ў спадары Бермане патаемна; бо Ён не хоча нерваваць Бермана.
Але Себасцьяну не хочацца пісаць такі доўгі сказ.
Дзе Богу асабліва падабаецца жыць? У Езусе, Ягоным Сыне, і з Езусам — у святым Хлебе. Гэта Себасцьян ведае з заняткаў па катэхезе.
Але, напэўна, у Бога ёсць і іншыя любімыя месцы.
Безумоўна, Богу вельмі падабаецца жыць у людзях, якія разам радасна прымаюць пасілак. Ён жыве ў дзецях, якія разам гуляюць; Ён тады сярод іх, спераду і ззаду, уверсе і ўнізе, навокал іх, і нават гуляе разам з імі, хоць дзеці і не бачаць Яго. Безумоўна, Бог жыве ў таце і маме, калі яны абдымаюцца; тады Бог знаходзіцца паміж імі і ў іх.
Себасцьян бярэ аўтаручку і піша:
Бог жыве паміж намі і ў нас.
Потым ён прыгожа размалёўвае літары «Ж» і «В» у слове «жыве».
Але ў гэтым апошнім сказе яму яшчэ нечага не хапае. Себасцьян малюе жоўтае сонца вакол кожнай кропкі над «І» — тры жоўтыя сонцы.
Ну, вось цяпер гэты сказ стаў асабліва прыгожым.
ГАНКІНА ХРЫСЦІЛЬНАЯ СВЕЧКА
Снежаньскі вецер наскрозь прадувае вуліцу. Ганка яго не адчувае. Ёй горача ад бегу. Яна нясецца ўверх па лесвіцы і ўбягае ў кватэру.
— Мамачка! Татачка! А дзе мая хрысцільная свечка?
Мама ляжыць на канапе. Пад галавой у яе маленькая блакітная падушка з проса, яе ступні ў таты на каленях. Тата масіруе ёй пальцы на нагах.
Ён пазяхае і пытаецца:
— Хрысцільная свечка?
— Хрысцільная свечка! — паўтарае Ганка, яе вочы іскрацца. — Яна патрэбна мне заўтра пасля абеду, на ўрачыстасці ўспаміну ўласнага хросту.
— Адно свята паганяе другое, — бурчыць тата. — Цяпер яны ўжо плануюць заняць і суботні дзень… Думаю, што твая хрысцільная свечка ляжыць у трэцяй шуфлядцы зверху, з левага боку, каля фотаальбому з тваімі дзіцячымі здымкамі.
Ганка кінулася да камода.
— Тут нічога няма. Нічога, только фотаздымкі. — Яна паварочваецца да бацькоў. — Вы лашчыцеся адно з адным, а ў мяне стрэс!
— Ты была ў Каці? — пытаецца мама. — Я таксама была! Яна паказвала мне сваё хрысцільнае адзенне, фотаздымкі і свечку. У яе мамы было якраз крыху часу для нас. Мы размаўлялі пра імя, што даецца падчас хросту, і яна прачытала ўрывак з Бібліі. Там Бог кажа: «Я цябе не забуду. Глядзі, Я напісаў імя тваё на сваіх далонях…». Потым мы малявалі на маленькіх каляровых картках далоні і на кожнай далоні ўпісвалі адно імя. Гэтыя карткі мы пакладзем заўтра на прыступкі перад алтаром. Вашыя імёны там таксама ёсць, а для Фларыяна я зрабіла асабліва прыгожую картку. Дарэчы, куды ён дзеўся?
— Яны з бабуляй пайшлі на калядны кірмаш.
— Ну вось! Усе толькі і робяць, што лянуюцца… Дзе мая хрысцільная свечка?!
Уздыхаючы, мама падымаецца з канапы.
— Думаю, яна павінна быць разам з тваім хрысцільным адзеннем. А яно ляжыць у каробцы на самай верхняй паліцы ў антрэсолі. Нам патрэбны драбіны.
Цяпер уздыхае і тата. Ён бярэ з каморкі драбіны і нясе іх у спальню.
— Якая каробка? Тут іх шмат!
— Каробка з ружовым бантам.
Тата зверху падае каробку.
Ганка нецярпліва адчыняе яе.
Паміж слаямі папяроснай паперы знаходзіцца беласнежнае хрысцільнае адзенне, упрыгожанае карункамі і бантамі. Малюсенькімі тоненькімі шыўкамі на ім вышыта дата і Ганкіна імя.
— Я была ў ім! — шэпча Ганка. Яна ўзгадвае, што пробашч расказваў пра хрост: вада, святло, алей і белае адзенне — гэта асаблівыя знакі. Вада ачышчае і дае жыццё. Святло рассейвае цемру. Алей умацоўвае. Адзенне ахоўвае і ўпрыгожвае. Бог сказаў чалавеку: «Гэтак жа, як атуляе цябе адзенне, Я атуляю цябе сваёй любоўю і радасцю. Я раблю цябе моцным і прыгожым».
— Гэта праўда, — бармоча Ганка. — Я заўсёды была моцная і прыгожая.
— Што ты сказала? — пытаецца тата.
Ганка круціць галавой. Яна вядзе кончыкам пальца ўздоўж вышытых літараў. Г-А-Н-Н-А.
— Мама, гэта ты зрабіла?
— Вышыўку? Так, я. Вельмі тонкаю іголкаю.
— Я не хацела вас пакрыўдзіць, гаворачы, што вы леніцеся… — кажа Ганка. — Але мне патрэбна мая хрысцільная свечка, калі ласка!
Тата шукае.
Мама шукае.
Ганка плача, таму што яны не могуць знайсці свечку.
— Ну, што? — пытаецца бабуля, прывёўшы Фларыяна дадому. — Што тут здарылася?
— Мы не можам знайсці Ганкіну хрысцільную свечку, — кажа мама вельмі слабым, змучаным голасам.
— Вядома, што не знойдзеце, — кажа бабуля. — Я тады забрала яе з сабою, каб не згубілася. Яна ў маёй кватэры, ляжыць у старым пісьмовым стале дзядулі, з правага боку, у трэцяй шуфлядцы знізу. І свечка Фларыяна таксама там, у бяспечным месцы.
— Дзіўная ў нас сям’я, — выказвае сваё меркаванне тата і абуваецца. — Паедзем цяпер хуценька за свечкай, а па дарозе назад купім што-небудзь з кітайскай ежы і ўтульна правядзём вечар.
— Мы маглі б зрабіць заказ па тэлефоне і паесці ў бабулі, усе разам, — кажа Ганка.
— Ура, лапша! — радасна крычыць Фларыян.
Падчас вячэры ўсім весела. Тата і мама хваляць кансерваваныя ў роме бабуліны абрыкосы. Фларыян п’е прыгатаваны бабуляю дзіцячы пунш. На бабуліным невялічкім адвэнтавым вянку запалена першая свечка. Ганка ўвесь час глядзіць на сваю хрысцільную свечку.
— Яна крутая! Такая вялікая і прыгожая! На ёй нават ёсць фігуркі! Маці і дзіця.
— Так, гэта было заданнем для тваёй любімай хроснай, — кажа бабуля. — Ёй хацелася, каб і на свечцы абавязкова была твая святая заступніца. Каштавала ёй гэта шмат часу і нерваў. Спачатку яна вывучала старадаўнія карціны і статуі, потым ёй трэба было выразаць гэтыя малюсенькія ручкі, тварыкі, складкі адзення і гэтак далей з вельмі тонкіх васковых пласцін, крыху падагрэць іх і асцярожна наклеіць.
— Гэта святая Ганна са сваёй дачкою Марыяй, — тлумачыць тата. — Ганна павінна была стаць бабулю Дзіцяткі Езуса. Яна вучыла чытаць маленькую Марыю. Бачыш? На каленях у Ганны кніга, і Марыя заглядае ў яе. Мне падабаецца гэтая карціна. Вельмі важна ўмець чытаць. Чалавеку, які чытае, няма патрэбы ў тым, каб іншыя яго ўгаворвалі. Ён сам разважае, ставіць пытанні і шукае на іх адказы. Ганна добра ведала, што Марыя стане самастойным чалавекам.
Ганка ўпотай пазірае на бабулю. Ці згодная яна з татавай гісторыяй?
Бабуля ледзь прыкметна ўсміхаецца.
Фларыян заснуў у яе на руках.
Тата вырашыў, што ён даверыць руль маме, і хуценька паклаў сабе яшчэ адну апошнюю порцыю бабуліных абрыкосаў.
Прыемна пахне адвэнтавы вянок.
— Гэта самы цудоўны сумесны вечар за апошні час, — кажа Ганка.
ЧОРНАЯ АВЕЧКА
Нехта пазваніў у дзверы. Мама Себасцьяна глянула ў вочка. Звонку стаяў спадар Берман.
— Хвілінку, спадар Берман! Мы ўсе з галавы да ног у клеі. Я толькі вытру рукі.
— Не буду перашкаджаць, калі вы клеіце! — крычыць спадар Берман.
Але мама ўжо адчыніла яму дзверы. Яна смяецца:
— Ведаеце, авечкі... І камякі снегу на дрэвах з яловых шышак… Мы майструем шопку.
Ну, канешне, спадар Берман зусім не хоча перашкаджаць. Ён толькі хацеў бы сказаць, што ад’едзе на тыдзень. Ён хоча пазбегнуць гэтай жахлівай перадкаляднай мітусні. Нехта павінен будзе падмяніць яго на расчыстцы снега ў пасёлку. Ён гэта кампенсуе, пазней. А цяпер ён, сапраўды, не хоча далей перашкаджаць. Прабачце і цудоўнага вам вечара…
Нарэшце, мама ўсё ж угаворвае спадара Бермана зайсці ў пакой.
— Толькі адзін глыток майго пуншу, вы павінны яго пакаштаваць!
За сталом сядзяць Себасцьян, тата і Ганка, старэйшая сястра Себасцьяна, якая прыйшла ў госці са сваім сябрам. Яны вырэзваюць з картону авечак і абклейваюць іх малюсенькімі завіткамі са скручанай у рулон белай папяросной паперы.
— Гэта ж ювелірная праца, — жаласна ўздыхае Ганка. — Не ведаю, хто такое выдумаў!
— Паспрабуйце зубачысткай, — бармоча спадар Берман. — Вось, глядзіце!
Ён шукае ў кішэні і дастае з яе зубачыстку — такую, якія звычайна ляжаць у рэстаране побач з сальніцай, прыгожа ўпакаваную ў блакітную абгортку. Спадар Берман выцягвае зубачыстку, макае яе кончык у клей, накалвае адзін завіток і асцярожна прыціскае яго да картоннай авечкі.
Себасцьян ажно прысвіснуў:
— Добрая ідэя! Не хочаце зрабіць адну авечку?
— Не, — кажа спадар Берман. — Ва ўсялякім выпадку, не белую.
Пунш яму спадабаўся. Мама налівае яшчэ.
— Ну, добра. Тады зраблю чорную, — мармыча спадар Берман праз нейкую хвіліну.
— Што вы сказалі? — перапытвае тата.
— Чорную авечку, — кажа спадар Берман. — Я мог бы яе зрабіць.
Себасцьян думае.
— У каробцы ад маіх новых ботаў ёсць чорная папіросная папера. Я зараз прынясу!
Спадар Берман выпівае вялікі глыток.
— Хто б мог падумаць, што ў гэтым доме ёсць чорная папіросная папера.
— Не пашанцавала, — кажа Ганка і падае яму голую авечку. Себасцьян ужо скручвае вузкія палоскі ў тонкія рулончыкі і наразае з іх завіткі.
Спадар Берман знаходзіць у сваёй кішэні другую зубачыстку і бярэцца за працу.
На куфры ўжо чакае горка з моху і камянёў. Бэтлеемская стаенка таксама ўжо пабудавана. Яна пустая. Бліскучая вата зіхаціць на кончыках яловых шышак. Чатыры кучаравыя авечкі ўжо пасвяцца на беразе ручая з блакітнай шаўковай стужкі.
— Сапраўдная вада падабалася б мне больш, — кажа Себасцьян да спадара Бермана.
— Немагчыма мець усё, — адказвае той. — Бэ-э, бэ-э, а вось і авечка Бэ-э-рмана.
Чорная авечка атрымалася вельмі прыгожай. Себасцьян ставіць яе да белых на зялёны мох.
— Пасуе проста супер! Дзякуй!
— Ты думаеш, добра яна тут сябе адчувае? — пытаецца спадар Берман.
— А чаму б і не? — кажа Себасцьян.
— Ну, адзіная чорная авечка сярод крыкліва белых…
— Вы лічыце, што яна адчувае сябе неяк інакш? — здзіўляецца Себасцьян.
— Хутчэй за ўсё, — кажа спадар Берман.
— У гарах я бачыў белую авечку з чорнаю галавою, — разважае Себасцьян. — Ведаеце што? Я зраблю пярэстую авечку, каб чорнай не было так няёмка.
Спадар Берман выпівае трэцюю чарку і назірае за тым, як Себасцьян нанізвае завіткі.
— Мы ўсе пярэстыя, — павольна кажа ён. Яго голас гучыць вельмі глыбока і адначасова ўрачыста. — Усе! Усе мы! Мы пярэстыя! Кажу вам, мы пярэстыя!
— Мы такія! Пярэстыя! — міралюбіва згаджаецца тата.
Мама накладае ў бляшанку ванільныя пячэнькі для спадара Бермана.
— Вось! Возьмеце з сабою ў адпачынак!
Яна праводзіць яго да дзвярэй. Спадар Берман нясе бляшанку так, як нясуць свае каштоўныя дары тры мудрацы.
— Можна было б абысціся і без гэтага, — бармоча ён, выходзячы.
СПОВЕДЗЬ
Пробашч запрасіў Себасцьяна і яго сяброў на размову прымірэння.
— Вы маеце на ўвазе споведзь! — усклікнуў Стэфан. — Мая прабабуля сказала, што я павінен напісаць усе свае грахі, каб нічога не забыўся сказаць. Але мне няма чаго сказаць!
Пробашч здзівіўся:
— Табе няма чаго сказаць?
— Я не ведаю ніякіх сваіх правінаў, — растлумачыў Стэфан. — І таму не прыду.
— Думаю, мне таксама не трэба прыходзіць, — хуценька прамовіў Себасцьян.
— Хвілінку, мае дарагія, — кажа пробашч. — Я хацеў бы з кожным з вас пагаварыць адзін на адзін. Незалежна ад таго, хочаце вы ўдзельнічаць у сакрамэнце паяднання ці не.
Стэфан глядзіць на Себасцьяна.
Себасцьян паціскае плячамі:
— Калі толькі пагаварыць, то можна…
— Ну, добра, — кажа Стэфан. — Тады і я прыйду.
Пакой у пробашча вялікі і светлы. На стале ў яго стаць ваза з садовымі фіялкамі. Фіялкі пахнуць.
— Мяне зацікавіла, — звяртаецца пробашч да Стэфана, — што ты не ведаеш ніякіх сваіх правінаў. Думаю, у кожнага чалавека здараюцца памылкі.
— У вас таксама?
— Яшчэ як! — усміхаеца пробашч.
— Што, напрыклад? — пытаецца Стэфан.
— Адна з маіх правінаў, — кажа пробашч, — гэта тое, што часта вечарамі я занадта доўга чытаю, да глыбокай ночы, і тады раніцаю ў мяне дрэнны настрой. Я бурчу на сваіх міністрантаў; я кажу: «О божа, зноў», калі звоніць тэлефон; я пытаюся ў фраў Монікі, ці сапраўды гэтая нясмачная карычневая жыжка ў маім кубку — кава… Потым, каля дзевяці ці паловы дзясятай я зноў станаўлюся нармальным. Я прашу прабачэння ў сваіх супрацоўнікаў за тое, што быў такім бурклівым, і абяцаю сабе, што вечарам выключу святло ў адзінаццаць, — ён уздыхае. — Так, гэта адна з маіх правінаў. Але ёсць яшчэ іншыя.
Стэфану хочацца суцешыць пробашча:
— У мяне таксама раніцаю часта бывае дрэнны настрой. Калі я вечарам доўга глядзеў тэлевізар… Тады за снеданнем я не выношу сваёй сястры. Ад яе голасу ў мяне баліць галава. Я гыркаю на яе, каб яна закрыла рот. Тады мама сварыцца на мяне. А я шчыпаю сястру. Потым мы піхаем адно аднаго праз стол. Тада тата пачынае на яе сварыцца. Так што часам я псую ўсім снеданне. Толькі таму, што вечарам занадта доўга… Я Вас разумею!
— Табе дазваляюць дапазна глядзець фільмы?
— Не. Не дазваляюць. Часам я ўпотай сяджу перад тэлевізарам у татавым кабінеце, на гары. Яны сядзяць унізе, на тэрасе і думаюць, што я ў ложку.
— А ў школе? — пытаецца пробашч. — Там ты заўсёды ладзіш з іншымі?
Стэфан задумаўся:
— Незаўсёды… З Себасцьянам найчасцей так. А з П’ерам амаль што ніколі. Ён так задаецца сваім чорным поясам. Учора я даў яму падножку, і ён доўга так ляцеў, потым — шлёп! бум! — прызямліўся на жывот, а я закрычаў: «Гопля, наш дзюдо ас!».
— Стэфан, а ты хацеў бы таксама займацца дзюдо?
— Яны мяне не пускаюць. У іх няма часу так часта вазіць мяне туды-сюды.
— Але гэта прыносіла б табе задаваленне?
— Велізарнае. Себасцьяну таксама. І яшчэ Кенану!
— А чаму вы не папросіце П’ера, каб ён вас трэніраваў?
Стэфан утаропіўся ў пробашча:
— Што?
— Ну, калі П’ер сапраўды такі майстар.
— Дзіўная ідэя, — бармоча Стэфан. — Вы думаеце, што ён захацеў бы навучыць нас?
— Не маю паняцця, — кажа пробашч. — Вам трэба спытаць у яго… Так, а цяпер мне хацелася б яшчэ ведаць, як ты ладзіш з Богам.
Стэфан разважае.
— Думаю, нядрэнна. У кожным выпадку, лепш, чым са сваёю сястрою.
— Ты часта з Ім размаўляеш?
— Вы маеце на ўвазе малітву? Ну, так сабе. Час ад часу. Калі бабуля мне пра гэта нагадае.
— Бог радуецца, калі ты ў цішыні размаўляеш з Ім. Калі вечарам проста абмяркоўваеш з Ім свой дзень. Калі раніцаю кажаш: «Захавай мяне Божа, я хачу належыць Табе!». Бог дапамагае табе навесці парадак, калі нешта ў тваім жыцці заблыталася. І калі ты шкадуеш за свае правіны, Ён адорвае цябе сілаю, каб іх выправіць. Ты шкадуеш за свае правіны?
— Ну, часам я бачу, што гэта была дурасць…
— А што ты бачыш у сабе добрае?
Стэфан здзівіўся:
— У мяне? Добрае?
— У цябе ж напэўна ёсць і моцныя бакі? — выказвае меркаванне пробашч.
— Напэўна, — бармоча Стэфан. — Я чытаю з Клаўдыо. Я дапамагаю бабулі ў садзе і тату ў майстэрні. І яшчэ я спецыяліст па дэсэртах з марозіва.
Пробашч ківае.
— Ну што, Стэфан, калі хочаш, цяпер мы можам здзейсніць чын сакрамэнту паяднання з Богам. Ён кажа табе: «Усё зноў у парадку». Ён любіць цябе такім, які ты ёсць, з тваімі добрымі і не вельмі добрымі бакамі. Ён хоча дапамагчы табе лепш ладзіць з іншымі людзьмі. Ты згодны?
— Канешне, — кажа Стэфан.
Пробашч прамаўляе над ім словы разграшэння і благаслаўляе яго.
— Цяпер ідзі і прышлі да мяне Себасцьяна.
Стэфан ужо ў дзвярах, і тут яму ў галаву прыйшла ідэя.
— А я ведаю адзін трук для Вас.
— Трук?
— Так. Вечарам пастаўце будзільнік на адзінаццаць. Тады ён — раз! шась! — і адарве Вас ад найцікавейшай кнігі, і Вы зможаце падумаць, хочаце яе адкласці ці не.
— Дзякуй, Стэфан! Класная ідэя!
Стэфан прытрымлівае дзверы для Себасцьяна і шэпча яму:
— Усё было зусім лёгка.